Giáo án Ngữ văn lớp 9 - Tuần 30 - Trường THCS Lê Hồng Phong

TUẦN 30 Ngày soạn: 28/03/2013
TIẾT 141, 142 	 Ngày dạy: 01/04/2013
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
(Lê Minh Khuê )
A. Mục tiêu cần đạt:
 Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của những cô gái thanh niên xung phong trong truyện và nét đặc sắc trong cách miêu tả nhân vật và nghệ thuật kể chuyện của Lê Minh Khuê.
B. Kiến thức, kĩ năng, thái độ :
1. Kiến thức : 
- Vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm, hồn nhiên trong cuộc sống, chiến đấu gian khổ,hi sinh nhưng vẫn lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trong truyện.
- Thành công trong việc miêu tả tâm lí nhân vật, lựa chọn ngôi kể, ngôn ngữ kể hấp dẫn.
2. Kĩ năng:
- Đọc - hiểu một văn bản tự sự sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
- Phân tích tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, xưng tôi
- Cảm nhận vẻ đẹp hình tượng trong tác phẩm.
3. Thái độ: Trân trọng, biết ơn và tự hào về những nữ thanh niên xung phong trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Từ đó, xây dựng kế hoạch, nỗ lực phấn đấu để xứng đáng và noi gương thế hệ trước anh hùng.
C. Phương pháp : Đàm thoại, nêu và giải quyết vấn đề, thuyết trình, 
D. Tiến trình dạy học :
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số: Lớp 9A3 vắng ;P,KP..
2. Bài cũ : C Kiểm tra vở soạn của 3 HS
3. Bài mới:
* Giới thiệu bài: 
 Việt Nam - dân tộc anh hùng! Khi Tổ quốc cần thì không kể gái hay trai, già hay trẻ, người miền xuôi hay người miền ngược, tất cả một lòng đấu tranh chống giặc dẫu biết rằng chiến trường lắm gian nguy. Tiêu biểu trong Đoàn quân Việt Nam ấy là những chiến sĩ trẻ anh hùng .Họ là những chàng trai “ Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước; mà lòng phơi phới dậy tương lai”. Họ là những cô gái tình nguyện vào cái nơi mà sự mất, còn chỉ diễn ra trong gang tấc, nhưng sẳn sàng hi sinh vì quê hương, đất nước. Nếu Phạm Tiến Duật viết viết về đồng đội, về công việc của mình – chiến sĩ lái xe thì Lê Minh Khê, một nhà văn từng là thanh niên xung phong lại thành công với tác phẩm Những ngôi sao xa xôi -Tác phẩm kể về cuộc sống, công việc và phẩm chất của những cô thanh niên xung phong trên tuyến lửa Trường Sơn. 
* Tiến trình bài dạy:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung bài dạy
Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu chung:
- Gv yêu cầu HS theo dõi chú thích (*) trong Sgk.
C Trình bày những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp của tác giả Lê Minh Khuê?
- Gv giới thiệu thêm, chốt ý, kết hợp chiếu chân dung tác giả.
-> Có nhiều tác phẩm được xuất bản và một số tác phẩn đạt giải cao ví dụ: Một chiều xa thành phố (1987 - Giải thưởng văn xuôi Hội Nhà văn Việt Nam); Màu Xanh man trá đưa LMK trở thành nhà văn nữ đầu tiên đoạt giải thưởng mang tên văn hào Byeong-ju Lee, Lễ trao giải trị giá 10.000 USD diễn ra vào 25/4 / 2008 trong Liên hoan văn học quốc tế Hadong, Hàn Quốc.
C Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh nào?
C Nêu xuất xứ của tác phẩm?
C Hãy kể một vài tác phẩm cũng viết trong thời kì chống Mĩ mà em đã được học ở lớp 9 ?
C Tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” được sáng tác theo thể loại nào ?
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc - hiểu văn bản :
- Gv nêu yêu cầu giọng đọc: Đọc to, rõ ràng, giọng kể tự nhiên, trẻ trung, gần với khẩu ngữ, và có chất nữ tính; thay đổi giọng theo từng đoạn truyện: Giọng kể tự nhiên khi Phương Định nói về công việc, về Thao và Nho; nhưng khi đến đoạn Phương Định hồi tưởng về thời đi học thì đọc chậm lại, gơi nhớ. Đọc giọng tự tin, pha chút kiêu kì, mơ mộng khi cô kể về mình....Chú ý ngắt nhịp linh hoạt ở câu ngắn, câu dài, và linh hoạt thay đổi ngữ điệu khi đọc các kiểu câu khác nhau.
- Gv đọc mẫu từ đầu ... “ những con quỷ mắt đen”
- HS theo dõi rồi đọc tiếp đến “những ngôi sao trên mũ”. 
- Gv nhận xét, uốn nắn cách đọc cho HS
- Gv gọi HS tóm tắt văn bản. 
->Ba nữ thanh niên xung phong: Thao, Định,Nho làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn . Chị Thao lớn tuổi hơn một chút, làm tổ trưởng. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ rất nguy hiểm vì thường xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đặc biệt họ phải đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom.
 Ba cô gái ở trong một cái hang, dưới chân cao điểm, tách xa đơn vị. Cuộc sống của họ ở nơi trọng điểm rất nguy hiểm nhưng vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và họ rất yêu thương, gắn bó với nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính.
 Trong một lần phá bom, Nho bị thương, được Thao và phương Định chăm sóc rất tận tình, Lúc ấy, trong lòng Thao lo lắng, nhưng bên ngoài tỏ ra bình tỉnh ; Phương không chỉ anh dũng, tận tình với đồng đội mà còn là một cô gái tự tin, mơ mộng.
- GV nhận xét.
- Yêu cầu HS theo dõi các từ khó trong sgk.
 GV kết hợp tranh minh họa ( pháo cao xạ, cái mủng, súng 12 ly 7 ) để giúp HS khắc sâu nghĩa của từ khó.
C Xác định ngôi kể? Tác dụng của việc lựa chọn ngôi kể trong việc biểu đạt nội dung ?
- Gv tích hợp với bài ngôi kể 
-> Ngôi thứ 1 - Phương Định vừa là người kể chuyện, vừa là nhân vật chính -> Phù hợp với nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới nội tâm cũng như cảm xúc suy nghĩ của nhân vật 
C Văn bản có thể chia bố cục ntn? Nêu nội dung từng phần?
- P1:Từ đầungôi sao trên mũ: -> Phương Định kể về công việc và cuộc sống của bản thân và tổ 3 cô trinh sát mặt đường.
- P2:Tiếp .chị Thao bảo -> Một lần phá bom, Nho bị thương, hai chị em lo lắng, săn sóc.
- P3: Còn lại: Sau phút hiểm nguy, hai chị em nối nhau hát. Niềm vui của 3 người trước trận mưa đá đột ngột.
C Tác giả sử dụng kết hợp những phương thức biểu đạt nào trong tác phẩm?
- Gv tích hợp với TLV: Sử dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự. 
 C Hoàn cảnh sống và chiến đấu của tổ nữ trinh sát mặt đường diễn ra ở những phạm vi nào?
-> Không gian mặt đường và không gian hang đá.
C Theo dõi đoạn truyện và tìm những chi tiết kể, tả về hoàn cảnh sống và chiến đấu của 3 cô gái xung phong ở không gian mặt đường và không gian hang đá.?
- Văn bản dài, Gv gợi ý bằng cách chiếu khoanh vùng một vài đoạn văn để HS phát hiện nhanh chi tiết.
- HS trả lời. Gv nhận xét, chốt ý.
* Thảo luận (2 phút:CNhận xét về nghệ thuật kể chuyện của tác giả? Từ đó em thấy hoàn cảnh sống, chiến đấu của các cô gái ntn?
- Dại diện 1 nhóm trả lời, nhóm khác nhận xét, bổ sung.
GV chốt ý, chiếu tranh về con đường Trường, tích hợp với bài “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính”. 
- GV bình về sự khốc liệt của chiến tranh và tinh thần lạc quan cách mạng của người chiến sĩ , trong đó có những cô thanh niên xung phong như 10 cô gái ở ngã ba Đồng Lộc, kết hợp cho HS nghe bài hát “Cô gái mở đường” để giáo dục các em.
- Bài tập củng cố :
1. Truyện Những ngôi sao xa xôi được sáng tác và thời gian nào ?
A. Trong kháng chiến chống Pháp, năm1948
B. Trong kháng chiến chống Mĩ, năm 1965
C.Trong kháng chiến chống Mĩ, năm 1971
D. Khi thống nhất đất nước, tác giả trở lại thăm trường Sơn và hồi ức lại một thời đã qua.
=> Đáp án : C
2. Trong tác phẩm Những ngôi sao xa xôi tác giả kể về hoàn cảnh sống, chiến đấu của tổ nữ thanh niên xung phong ở đâu, như thế nào ? 
A. Tại Ngã ba Đồng Lộc- nơi mưa bom, bão đạn.
B. Tại Điện Biện Phủ trong cảnh rừng hoang, sương muối, sốt rét rừng.
C. Tại biên giới phía Nam, nơi lắm gian nguy.
D. Trên con đường Trường sơn đầy mưa bom, bão đạn vào những năm chống mĩ 
=> Đáp án: D
- Gv tiếp tục giáo dục HS
* Tiết 2 
C Muốn vượt qua hoàn cảnh đó cần phải điều kiện gì ?
CỞ họ có nét nào chung đã gắn bó thành một khối thống nhất và những gì là nét riêng ở mỗi người ? Hãy tìm chi tiết cụ thể ?
C Hãy tìm và phân tích nhũng nét riêng về tâm hồn, tính cách của Phương Định ?
C Nét nào trong những phẩm chất ấy làm em yêu mến nhất ? Vì sao ?
* Thảo luận: (2 phút ) CQua những chi tiết trên, em nói gì về cách viết truyện của tác giả?
* Hướng dẫn tổng kết
C Hãy khái quát lại những nét chính về nghệ thuật và giá trị nội dung của tác phẩm?
- HS trả lời, Gv chốt ý dẫn đến ghi nhớ 
- Gọi 2 em đọc lại ghi nhớ.
* GV nêu yêu cầu luyện tập, HS thực hiện.
Hoạt động 3: Hướng dẫn tự học:
 Gv hướng dẫn, HS chý ý lắng nghe.
I. Giới thiệu chung:
1.Tác giả: 
- Sinh năm 1949, tên thật là Lê Thị Miên
- Quê: An Hải -Tĩnh Gia-Thanh Hoá, nay ở Hà Nội
- Từng là thanh niên xung phong trên đường Trường Sơn, hiện là biên tập viên văn học Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
- Là cây bút nữ có sở trường về truyện ngắn; với ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế, sắc sảo, đặc biệt là tâm lí nhân vật phụ nữ.
2.Tác phẩm :
- Hoàn cảnh sáng tác :Là một trong những truyện ngắn đầu tay của tác giả, sáng tác trong thời kì chống Mĩ (1971)
- Xuất xứ : Trích trong tập truyện ngắn có cùng nhan đề- Những ngôi sao xa xôi ( Nhà xuất bản Kim Đồng)
-Thể loại : Truyện ngắn
II.Đọc - hiểu văn bản:
1. Đọc và tìm hiểu từ khó:
2. Tìm hiểu văn bản:
2.1 Bố cục : 3 phần
2.2 Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận.
2.3. Phân tích:
a. Hoàn cảnh sống, chiến đấu và phẩm chất của tổ nữ thanh niên xung phong trinh sát mặt đường:
* Hoàn cảnh sống, chiến đấu:
- Không gian mặt đường:
+ Con đường bị đánh lở loét, gỉ nằm trong đất.
+ Máy bay rít. khó chịu và căng thẳng.
+ Bom nổ hình trên đầu.
+ Quả bom nằm lạnh lùng .màu vàng.
- Không gian hang đá:
+ Mát lạnh.
+ Mưa đá! Cha mẹ ơi! Mưa đá!
-> Cách kể chuyện tự nhiên, kết hợp tự sự, miêu tả sinh động và biểu cảm. Sử dụng linh hoạt các kiểu câu.
=>Hiện thực chiến tranh khốc liệt, nhưng vẫn có lúc dịu êm ở một trọng điểm giao thông; đòi hỏi sự dũng cảm và bình tĩnh, khéo léo, kinh nghiệm, tinh thần lạc quan trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 
* Phẩm chất chung:
- Có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.
-Không ngại gian khổ, dũng cảm, sẵn sàng hi sinh.
-Tình đồng chí, đồng đội keo sơn , gắn bó.
-Dễ xúc cảm, hay mơ mộng, dễ vui mà cũng dễ buồn.
-Thích làm đẹp cho mình ngay cả trong chiến trận (Nho thêu thùa, chị Thao chép bài hát, Định soi gương)
b. Nhân vật Phương Định:
- Là cô gái Hà Nội, một thời hồn nhiên, vô tư bên mẹ, bên căn buồng nhỏ ở thành phố  => Những hình ảnh thường sống lại trong kí ức.
- Vào chiến trường ba năm, giáp mặt với bao nguy hiểm nhưng không mất vẻ hồn nhiên và những mơ ước về tương lai.
- Giàu cảm xúc, nhạy cảm nhưng kín đáo trước đám đông.
- Nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình.
- Yêu mến, gắn bó thân thiết với đồng đội.
- Trong những lần phá bom : hồi hộp, lo lắng, căng thẳng, có nghĩ đến cái chết nhưng mờ nhạt
=> Miêu tả diễn biến tâm lí sinh động, chân thực làm hiện lên thế giới nội tâm phong phú nhưng trong sáng, không phức tạp.
à Cách nhìn và thể hiện con người thiên về cái tốt đẹp, trong sáng, cao cả của tác giả cũng là hướng chủ đạo và thống nhất trong văn học hiện đại Việt Nam thời kháng chiến.
3. Tổng kết : 
a) NT:
- Sử dụng ngôi kể thứ nhất, lựa chọn nhân vật người kể chuyện đồng thời là nhân vật trong truyện.
- Miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật.
- Có lời trần thuật, lời đối thoại tự nhiên.
b) ND:
 * Ý nghĩa văn bản: Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.
4. Luyện tập: 
- Đọc nghe bài thơ Cô gái mở đường được phổ nhạc của Xuân Giao và bài Hố bom của Lâm Thị Mĩ Dạ.
- Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định.
III. Hướng dẫn tự học:
- Tóm tắt truyện, viết đoạn văn phân tích nhân vật trong truyện.
- Học bài, nắm được những nét chính về tác giả, tác phẩm; giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm .
- Soạn bài: Ôn tập tiếng Việt.
E. Rút kinh nghiệm :