Giáo án thi giáo viên giỏi Ngữ văn 9 - Tiết 64: Tập làm văn Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Tiết 64: Tập làm văn 
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOAỊ VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. MôC TI£U CẦN ĐẠT: 
	1. Kiến thức: 
	- Hiểu được thÕ nµo lµ: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
	- Tác dụng của việc sử dụng đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
	2. Kỹ năng: 
	-Phân biệt được đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
	- Phân tích được vai trò của đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
	3. Thái độ:
	- Biết viết văn tự sự có sử dụng đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
II. CHUẨN BỊ:
	1.Giáo viên : Gi¸o án, SGK, Tài liệu tham khảo, m¸y tÝnh, m¸y chiÕu.
	2. Học sinh : SGK, Bài soạn...
III. Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y hoc:
	1. ổn định tổ chức: kiểm tra sĩ số
	2. Kiểm tra bài cũ: - Không kiểm tra
 3. Bài mới: 
 Vµo bµi: ë bµi häc tr­íc chóng ta cã dÞp t×m hiÓu t¸c phÈm “ Lµng” cña nhµ v¨n Kim L©n, t¸c gi¶ ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc x©y dùng nh©n vËt ¤ng Hai qua c¸c ph­¬ng diÖn nh­ : Hµnh ®éng, cö chØ, lêi nãi.. §Æc biÖt lµ qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m. Trong tiÕt häc h«m nay, chóng ta sÏ cïng nhau t×m hiÓu ng«n ng÷ §èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m trong v¨n b¶n tù sù.
 C¸c em cïng më SGK Ng÷ V¨n 9 TËp I trang176 ®Ó t×m hiÓu bµi häc.
Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß
Néi dung cÇn ®Ët
-> ChiÕu ®o¹n trÝch SGK, GV giíi thiÖu: §©y lµ ®o¹n trÝch in nghiªng trong SGK mµ thÇy ®· chuyÓn qua b¶ng phô trªn m¸y, mêi c¸c em theo dâi. Tr­íc khi t×m hiÓu chóng ta cïng nhau ®äc ®o¹n trÝch.
- GV tæ chøc cho häc sinh ®äc ph©n vai ( theo mÇu ch÷)
+ Vai 1: Ng­êi dÉn chuyÖn.
+ Vai 2: Ng­êi t¶n c­ 1
+ Vai 3: Ng­êi t¶n c­ 2
+ Vai 4: ¤ng Hai
- GV nhËn xÐt ng÷ ®iÖu khi ®äc ( c¸c vai ®èi tho¹i)
? §o¹n v¨n b¶n trªn nãi vÒ ®iÒu g×
 HS: - ¤ng Hai nghe tin lµng chî DÇu theo giÆc.
-> ChiÕu 3 c©u ®Çu ®o¹n trÝch
? C¸c em theo dâi 3 c©u ®Çu ®o¹n trÝch vµ cho thÇy biÕt: §©y lµ lêi cña ai nãi víi ai.? Tham gia c©u chuyÖn cã Ýt nhÊt mÊy ng­êi.
HS: - Lµ lêi cña nh÷ng ng­êi t¶n c­ nãi chuyÖn víi nhau vÒ lµng chî DÇu theo giÆc.
 - Tham gia c©u chuyÖn cã Ýt nhÊt hai ng­êi.
GV: H×nh thøc trao ®æi, trß chuyÖn qua l¹i gi÷a hai ng­êi nh­ vËy, ng­êi ta gäi lµ ®èi tho¹i.
? VËy em h·y cho biÕt thÕ nµo lµ ®èi tho¹i
? Theo dâi 3 c©u Êy c¸c em cho thÇy biÕt: Chóng cã dÊu hiÖu nµo cho thÊy ®©y lµ h×nh thøc ®èi tho¹i.
HS: + Cã hai l­ît lêi qua l¹i.
 + Cã dÊu g¹ch ®Çu dßng tr­íc lêi trao vµ lêi ®¸p.
-> ChiÕu kÕt qu¶ ph©n tÝch.
-> ChiÕu ®o¹n trÝch SGK
 ? Chóng ta tiÕp tôc t×m hiÓu ®o¹n trÝch, c©u " Hµ, n¾ng gím, vÒ nµo" lµ lêi cña «ng Hai nãi víi ai?
 HS: + Kh«ng nãi víi ai, «ng Hai nãi víi chÝnh m×nh
? Trong đoạn trích còn câu nào mµ «ng Hai nãi víi chÝnh m×nh n÷a không? C¸c em gióp thÇy dẫn ra nh÷ng c©u đó?
 HS: - Chóng bay ¨n miÕng c¬m hay miÕng g× vµo måm mµ ®i lµm c¸i gièng ViÖt gian b¸n n­íc ®Ó nhôc nh· thÕ nµy!”
 “Chóng nã còng lµ trÎ con lµng ViÖt gian ®Êy ­? Chóng nã còng bÞ ng­êi ta rÎ róng h¾t hñi ®Êy ­? Khèn n¹n b»ng Êy tuæi ®Çu” 
-> ChiÕu c¶ ba c©u.
C©u 1: - Hµ, n¾ng gím, vÒ nµo....
 GV: ¤ng Hai nãi víi chÝnh m×nh
C©u 2: - Chóng bay ¨n miÕng c¬m hay miÕng g× vµo måm mµ ®i lµm c¸i gièng ViÖt gian b¸n n­íc ®Ó nhôc nh· thÕ nµy!” 
 GV: ¤ng Hai nãi víi nh÷ng kÎ ViÖt gian trong t­ëng t­îng
§o¹n (c©u 3): “Chóng nã còng lµ trÎ con lµng ViÖt gian ®Êy ­? Chóng nã còng bÞ ng­êi ta rÎ róng h¾t hñi ®Êy ­? Khèn n¹n b»ng Êy tuæi ®Çu”
 GV: ¤ng Hai nãi víi chÝnh m×nh 
 GV chèt : -> H×nh thøc nãi víi chÝnh m×nh hoÆc nãi víi mét ai ®ã trong t­ëng nh­ thÕ, ng­êi ta gäi lµ ®éc tho¹i.
? Tõ ®ã em hiÓu thÕ nµo lµ ®éc tho¹i.
GV: C¸c em tiÕp tôc theo dâi nh÷ng c©u trªn vµ cho thÇy biÕt: 
? Trong nh÷ng c©u Êy, c©u nãi nµo cña «ng Hai nãi thµnh lêi? C©u nµo kh«ng nãi thµnh lêi? DÊu hiÖu nµo ®Ó chóng ta nhËn ra chóng. 
HS: - C©u1 vµ c©u 2 nãi thµnh lêi, ®o¹n (c©u 3) kh«ng nãi thµnh lêi mµ chØ diÔn ra trong suy nghÜ cña ¤ng Hai.
 - DÊu hiÖu: 
+ Nãi thµnh lêi, cã dÊu g¹ch ngang ®Çu dßng.
+ Kh«ng nãi thµnh lêi, kh«ngcã dÊug¹ch ®Çu dßng -> §éc tho¹i néi t©m.
? Tõ kÕt qu¶ mµ c¸c em võa t×m hiÓu, b¹n nµo cã thÓ tr¶ lêi cho líp cïng biÕt: §iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m lµ g×.
HS: - Gièng:
+ §Òu lµ lêi cña mét ng­êi nµo ®ã nãi víi chÝnh m×nh hoÆc nãi víi mét ai ®ã trong t­ëng t­îng.
 - Kh¸c:
§éc tho¹i
§éc tho¹i néi t©m
- Nãi thµnh lêi
- Cã g¹ch ®Çu dßng phÝa tr­íc lêi nãi.
- Kh«ng nãi thµnh lêi, 
- Kh«ng cã dÊu g¹ch ®Çu dßng phÝa tr­íc lêi nãi .
-> ChiÕu ®¸p ¸n trªn.
? Tõ nh÷ng néi dung kiÕn thøc trªn c¸c em h·y ®iÒn nhanh cho thÇy nh÷ng th«ng tin cßn thiÕu vµo phiÕu häc tËp sau ®Ó ph©n biÖt ®­îc ba h×nh thøc : §èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m.
 GV ph¸t phiÕu -> HS lµm( trong 2 phót)- Gäi hs ®äc kÕt qu¶- GV chèt: -> Tr×nh chiÕu kÕt qu¶
? Tõ viÖc t×m hiÓu 3 h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m trªn, em thÊy chóng cã vai trß vµ t¸c dông g× trong v¨n b¶n tù sù.
 HS: - Lµ h×nh thøc quan träng ®Ó kh¾c häa vµ thÓ hiÖn s©u s¾c tÝnh c¸ch, t©m tr¹ng nh©n vËt.
GV diÔn gi¶ng thªm:
 Nhê h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m mµ t¸c gi¶ gãp phÇn lµm cho nh©n vËt trong t¸c phÈm v¨n häc sèng ®éng h¬n, gÇn gòi vµ ch©n thËt h¬n. Nh©n vËt Êy biÕt nãi, biÕt suy nghÜ, biÕt bµy tá nh÷ng t×nh c¶m, th¸i ®é cña m×nh. 
GV chèt: Toµn bé néi dung mµ c¸c em võa t×m hiÓu còng lµ néi dung ghi nhí SGK. ThÇy mêi mét b¹n ®äc ghi nhí cho c¶ líp cïng nghe.
* Liªn hÖ thùc tÕ:
- TiÕt häc nµy, thÇy muèn hái c¸c em: Trong tr­êng hîp, thÇy hái c¸c em ®¸p th× cã ph¶i lµ ®èi tho¹i kh«ng?-> HS: Cã.
 ? Gi¶ sö c©u tr¶ lêi cña em ®óng mµ thÇy cho 10 ®iÓm th× em nghÜ g×? -> Cã em kªu lªn : ¤i thÝch qu¸, hoÆc thÇm nghÜ : MÑ ¬i con ®­îc 10 ®iÓm, hoÆc: C¸m ¬n mÑ ®· sinh ra con....
 ? Nh÷ng ®iÒu em nãi, em nghÜ nh­ thÕ cã ®ù¬c xem lµ ®éc tho¹i kh«ng?-> Hs : Cã 
 GV chèt: -> Dï trong tr­êng hîp nµo ®i n÷a chóng ta ®Òu thÊy r»ng: ®éc tho¹i, hoÆc ®éc tho¹i néi t©m ®Òu gióp chóng ta kh¸m ph¸ ®­îc sù phong phó cña t©m hån m×nh.
 Vµ thÇy muèn l­u ý c¸c em, khi ®äc v¨n hay lµm v¨n c¸c em cÇn ph¶i ®Æt m×nh vµo vÞ trÝ cña nh©n vËt ®Ó t­ëng t­îng vµ suy nghÜ cïng nh©n vËt. Lóc Êy c¸c em sÏ kh¸m ph¸ ®­îc cuéc sèng bªn trong v« cïng phong phó vµ s©u s¾c cña nh©n vËt. Tõ ®ã lµm phong phó t©m hån m×nh.
-> ChiÕu ®o¹n trÝch SGK, GV giíi thiÖu: §©y lµ ®o¹n trÝch in nghiªng trong SGK mµ thÇy ®· chuyÓn qua b¶ng phô trªn m¸y, mêi c¸c em cïng theo dâi. Tr­íc khi t×m hiÓu chóng ta cïng nhau ®äc ®o¹n trÝch 
? Theo dâi ®o¹n trÝch c¸c em cho thÇy biÕt: Cã mÊy l­ît lêi cña bµ Hai vµ mÊy l­ît lêi ®¸p cña «ng Hai 
 HS: - Bµ Hai hái 3 lÇn nh­ng ¤ng Hai chØ tr¶ lêi cã 2 lÇn.
 + Lêi hái ®Çu cña bµ Hai «ng Hai kh«ng ®¸p l¹i chØ n»m rò ra gi­êng.
 + Lêi hái 2 cña bµ Hai rÊt nhÑ nhµng, tõ tèn cßn «ng Hai khÏ nhóc nhÝch vµ ®¸p b»ng lêi côt ngñn “ G×?”
 + LÇn ba «ng ®¸p l¹i b»ng giäng g¾t gáng “BiÕt råi”
-> ChiÕu ®¸p ¸n trªn, kÕt hîp ph©n tÝch.
? Theo em, viÖc t¸i hiÖn cuéc ®èi tho¹i nµy, t¸c gi¶ ®· lµm næi bËt tÝnh c¸ch vµ t©m tr¹ng g× cña bµ Hai vµ «ng Hai
 HS – Bµ Hai: nhÑ nhµng, tõ tèn, hiÓu chång
 - ¤ng Hai: Ch¸n ch­êng, buån b·, ®au khæ vµ thÊt väng.
GV chèt: Nh­ vËy, mét lÇn n÷a chóng ta thÊy r»ng, ®èi tho¹i ®· gãp phÇn rÊt lín gióp t¸c gi¶ kh¾c häc thµnh c«ng tÝnh c¸ch vµ t©m tr¹ng nh©n vËt.
 GV chØ ®Þnh häc sinh ®äc yªu cÇu SGK vµ tæ chøc cho c¸c em tiÕn hµnh lµm bµi.
- Gîi ý:
+ H×nh thøc: - §o¹n v¨n cã sö dông c¸c h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i, ®éc tho¹i néi t©m.
+ Néi dung: §Ò tµi tù chän
+ Thêi gian:7phót
 ThÇy sÏ gäi mét sè b¹n lªn ®äc ®o¹n v¨n cña m×nh, c¸c em chØ ra trong ®o¹n v¨n cña m×nh ®©u lµ c©u ®èi tho¹i, ®©u lµ c©u ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m. Sö dông h×nh thøc nh­ vËy cã t¸c dông diÔn t¶ ®iÒu g×.
-HS ®äc vµ GV söa ch÷a mét sè bµi
 I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự
 1. §èi tho¹i
- §èi tho¹i : lµ h×nh thøc ®èi ®¸p, trß chuyÖn gi÷a hai hoÆc nhiÒu ng­êi. 
- DÊu hiÖu: cã dÊu g¹ch ®Çu dßng ë mçi lêi trao vµ lêi ®¸p.
 2. §éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m
- §éc tho¹i: Lµ lêi cña mét ng­êi nµo ®ã nãi víi chÝnh m×nh hoÆc nãi víi mét ai ®ã trong t­ëng t­îng.
 Nãi thµnh lêi
 Cã dÊu g¹ch ®Çu dßng
- DÊu hiÖu: -> §èi tho¹i 
 Kh«ng nãi thµnh lêi Kh«ng cã dÊu g¹ch ®Çu dßng -> §éc tho¹i néi t©m.
3. Vai trß, t¸c dông: 
 - §èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m lµ h×nh thøc quan träng ®Ó kh¾c ho¹ vµ thÓ hiÖn s©u s¾c tÝnh c¸ch, t©m tr¹ng nh©n vËt.
* Ghi nhí ( SGK)
II. LuyÖn tËp
Bµi 1: 
-> T¸c gi¶ ®· lµm næi bËt ®­îc: 
- TÝnh c¸ch nhÑ nhµng, tõ tèn, hiÓu chång cña bµ Hai.
- T©m tr¹ng ch¸n ch­êng, buån b·, ®au khæ vµ thÊt väng cña «ng Hai trong c¸i ®ªm nghe tin lµng m×nh theo giÆc.
Bµi tËp 2: ViÕt mét ®o¹n v¨n
 	4. Củng cố, dặn dò: 
 - Thế nào là đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự? 
 	 - Liên lệ thực tế sử dụng đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm và rút ra bài học sử dụng đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm một cách hiểu biết, hiệu quả.