Giáo án Vật lí 9 - Bài 1 đến 5

Bài 1
Sự phụ thuộccủa cường độ dòng điện 
vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn
I - Mục tiêu
1. Nêu được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm khảo sát sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn.
2. Vẽ và sử dụng được đồ thị biểu diễn mối quan hệ I,U từ số liệu thực nghiệm.
3. Nêu được kết luận về sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn.
II- Chuẩn bị
Đối với mỗi nhóm HS 
- 1 dây điện trở bằng nikêlin (hoặc constantan)chiều dài 1 m, đường kính 0,3mmm, dây này được quấn sẵn trên trụ sứ 9gọi là điện trở mẫu)
- 1 ampe kế có giới hạn đo (GHD)1,5A và độ chia nhỏ nhất (ĐCNN)0,1 A.
- 1Vôn kế có GHĐ 6V và ĐCNN 0,1 V
- 1 công tắc
- 1 nguồn điện 6V
- 7 đoạn dây nối, mỗi đoạn dài khoảng 30cm 
III- Hoạt động dạy học
Hoạt động của HS 
Trợ giúp của GV 
HĐ1: (10 phút)
Ôn lại những kiến thức liên quan đến bài học
Trả lời câuhỏi của GV 
Có thể yêu cầu HS trả lời các câu hỏi dưới đây(nếu HS đã quên những kiến thức về điện đã học ở lớp 7 thì GV hướng dẫn HS ôn lại kiến thức cũ dựa vào sơ đồ hình 1.1 SGK )
- Để đo cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn và hiệu điện thế giữa 2 đầu bóng đèn, cần dùng những dụng cụ gì?
- Nêu những nguyên tắc sử dụng những dụng cụ đó.
HĐ2: (15 phút)
Tìm hiểu sự phụthuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn
a) Tìm hiểu sơ đồ mạch điện hình 1.1 như yêu cầu trong SGK 
b) Tiến hành thí nghiệm 
- các nhóm HS mắc mạch điện theo sơ đồ hình 1.1 SGK 
- Tiến hành đo, ghi các kết quả đo được vào bảng 1 trong vở.
- Thảo luận nhóm để trả lời C1.
Yêu cầu HS tìm hiểu sơ đồ mạch điện hình 1.1 SGK 
- Theo dõi kiểm tra, giúp đỡ các nhóm mắc mạch điện thí nghiệm 
- Yêu cầu đại diện một vài nhóm trả lời C1.
HĐ3: (10 phút) Vẽ và sử dụng đồ thị để rút ra kết luận
a) Từng HS đọc phần thông báo về dạng đồ thị trong SGK để trả lời câu hỏi của GV đưa ra 
b) Từng HS làm C2
c) Thảo luận nhóm,nhận xét dạng đồ thị, rút ra kết luận
Yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế có đặc điểm gì?
Yêu cầu HS trả lời câu C2. Nếu HS có khó khăn thì hướng dẫn HS xác định các điểm biểu diễn, vẽ một đường thẳng đi qua gốc toạ độ, đồng thời đi qua gần tất cả các điểm biểu diễn. Nếu có điểm nào nằm qua đường biểu diễn thì phải tiến hành đo lại.
Yêu cầu đại diện một vài nhóm nêu kết luận về mối quan hệ giữa I và U
HĐ4: (10 phút) Củng cố bài hoc và vận dụng
a) Từng HS chuẩn bị trả lời câu hỏi của GV 
b) Từng HS chuẩn bị trả lời C5 
Yêu cầu HS nêu kết luận về mối quan hệ giữa U,I. Đồ thị biểu diễn mối quan hệ này có đặc điểm gì?
Đối với HS yếu kém, có thể cho HS tự đọc phần ghi nhớ trong SGK rồi trả lời câu hỏi.
Yêu cầu HS trả lời C5 (nếu còn thời gian thì làm tiếp C3, C4)
Bài 2
Điện trở của dây dẫn - Định luật ôm
I - Mục tiêu
1. Nhận biết được đơn vị điện trở và vận dựng được công thức tính điện trở để giải bài tập 
2. Phát biểu và viết được hệ thức của định luật Ôm
3. Vận dụng được định luật Ôm để giải một số dạng bài tập đơn giản.
II- Chuẩn bị
Đối với GV
Nên kẻ sẵn bảng ghi giá trị thương số đối với mỗi dây dẫn dựa vào số liệu trong bảng 1 và bảng 2 ở bài trước
III- Hoạt động dạy học
Hoạt động của HS 
Trợ giúp của GV 
HĐ1: (10 phút) ôn lại kiến thức có liên quan đến bài mới
Từng HS chuẩn bị, trả lời câuhỏi của GV
Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau:
- Nêu kết luận về mối quan hệ giữa cường độ dòng điện và hiệu điện thế?
- Đồ thị biểu diễn mối quan hệ đó có đặc điểm gì?
Đặt vấn đề như SGK
HĐ2: (10 phút) Xác định thương số đối với mỗi dây dẫn
a) Từng HS dựa vào bảng 1 và bảng 2 ở bài trước, tính thương số đối với mỗi dây dẫn.
b) Từng HS trả lời C2 và thảo luận với cả lớp
Theo dõi, kiểm tra giúp đỡ các HS yếu tính toán cho chính xác.
Yêu cầu một vài HS trả lời C2 và cho cả lớp thảo luận.
HĐ3: (10 phút) Tìm hiểu khái niệm điện trở
a) Từng HS đọc phần thông báo khái niệm điện trở trong SGK 
b)Cá nhân suy nghĩ và trả lời các câu hỏi GV đưa ra 
Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau:
- Tính điẹn trở của một dây dẫn bằng công thức nào?
- Khi tăng hiệu điẹn thế đặt vào hai đầu dây dẫn lên 2 lần thì điện trở của nó tăng mấy lần?Vì sao?
- Hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn là 3V, dòng điện chạy qua nó có cường độ là 250mA. Tính điện trở của dây.
- Hãy đổi các đơn vị sau: 5,0M
- nêu ý nghĩa của điện trở.
HĐ4: (5 phút) Phát biểu và viết hệ thức của định luật Ôm
Từng HS viết hệ thức của định luật Ôm vào vở và phát biểu định luật.
Yêu câu một vài HS phát biểu định luật Ôm trước lớp.
HĐ5: (10 phút) Củng cố bài học và vận dụng
Từng HS trả lời các câu hỏi của GV đưa ra 
b) Từng HS giải C3 và C4 
Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi:
Công thức dùng để làm gì? Từ công thức này có thể nói rằng U tăng bao nhiêu lần thì R tăng bấy nhiêu lần được không ? Tại sao?
Gọi một HS lên bảng giải C3, C4 và trao đổi với cả lớp
GV chính xác hoá các câu trả lời của HS 
Bài 3
Thực hành: xác định điện trở 
của một dây dẫn bằng ampekế và vôn kế
I - Mục tiêu
1. Nêu được cách xác định điện trở từ công thức tính điện trở.
2. Mô tả được cách bố trí và tiến hành được thí nghiệm xác định điện trở của một dây dẫn bằng ampe kế và vôn kế
3. Có ý thức chấp hành nghiêm túc quy tắc sử dụng các thiết bị điện trong thí nghiệm 
II- Chuẩn bị
Đối với mỗi nhóm HS 
- 1 dây dẫn có điện trở chưa biết giá trị.
- 1 nguồn điện có thể điều chỉnh được các giá trị hiệu điện thế từ 0 đến 6V một cách liên tục
- 1 ampe kế có GHĐ 1,5 A và ĐCNN 0,1A
- 1 vôn kế có GHĐ 6V và ĐCNN 0,1 V
- 1 công tắc điện 
- 7 đoạn dây nối, mỗi đoạn dài khoảng 30 cm
Đối với GV 
chuẩn bị ít nhất một đồng hồ đo điện đa năng.
III- Hoạt động dạy học
Hoạt động của HS 
Trợ giúp của GV 
HĐ1: (10 phút)
Trình bày phần trả ời câu hỏi trong báo cáo thực hành 
a) Từng HS chuẩn bị trả lời câu hỏi nếu GV yêu cầu.
b) Từng HS vẽ sơ đồ mạch điện thí nghiệm (có thể trao đổi nhóm) 
Kiểm tra việc chuẩn bị báo cáo thực hành của HS 
Yêu cầu một HS nêu công thức tính điện trở.
Yêu cầu một vài HS trả lời câu b và câu c
Yêu cầu một HS lên bảng vẽ sơ đồ mạch điện thí nghiệm 
HĐ2: (35 phút)
Mắc mạch điện theo sơ đồ và tiến hành đo
a) các nhóm HS mắc mạch điện theo sơ đồ đã vẽ
b) Tiến hành đo, ghi kết quả vào bảng.
c) Cá nhân hoàn thành báo cáo để nộp.
d) Nghe GV nhận xét để rút kinh nghiệm cho bài sau.
Theo dõi, giúp đỡ, kiểm tra các nhóm mắc mạch điện, đặc biệt là khi mắc vôn kế và ampe kế.
Theo dõi, nhắc nhở mọi HS đều phải tham gia hoạt động tích cực.
Yêu cầu HS giao nộp báo cáo thực hàng.
Nhận xét kết quả, tinh thần và thái độ thực hành của một vài nhóm.
Bài 4
Đoạn mạch mắc nối tiếp
I - Mục tiêu
1. Suy luận để xây dựng được công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nối tiếp Rtd = R1 + R2 và hệ thức từ các kiến thức đã học
2. Mô tả được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm kiểm tra lại các hệ thức suy ra từ lí thuyết.
3. vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng và giải bài tập về đoạn mạch mắc nối tiếp.
II- Chuẩn bị
Đối với mỗi nhóm HS 
- 3 điện trở mẫu lần lượt có giá trị 6W, 10, 16
- 1 ampe kế có GHĐ 1,5 A và ĐCNN 0,1A
- 1 vôn kế có GHĐ 6V và ĐCNN 0,1 V
- 1 nguồn điện 6V
- 7 đoạn dây nối, mỗi đoạn dài khoảng 30 cm
III- Hoạt động dạy học
Hoạt động của HS 
Trợ giúp của GV 
HĐ1: (5 phút)
Ôn lại những kiến thức có liên quan đến bài mới
Từng HS chuẩn bị, trả lời các câu hỏi của GV 
Yêu cầu HS cho biết, trong đoạn mạch gồm 2 bóng đèn mắc nối tiếp:
- Cường độ dòng điện chạy qua mỗi đèn có mối liên hệ ntn với cường độ dòng điện mạch chính?
- Hiệu điện thế giữa 2 đầu đoạn mạch có mối liên hệ ntn với hiệu điện thế giữa hai đầu mỗi đèn?
HĐ2: (7 phút)
Nhận biết được đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nối tiếp.
a) Từng HS trả lời C1.
b) Từng HS làm C2 
Yêu cầu HS trả lời C1 và cho biết hai điện trở có mấy điểm chung.
Hướng dẫn HS vận dụng các kiến thức vừa ôn tập và hệ thức của định luật Ôn để trả lời C2.
Với lớp HS khá giỏi, GV có thể yêu cầu HS làm thí nghiệm kiểm tra các hệ thức (1) và (2) đối với đoạn mạch gồm các điện trở mắc nối tiếp.
HĐ3; (10 phút) Xây dựng công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nối tiếp
a) từng HS đọc phần khái niệm điện trở tương đương trong SGK 
b) từng HS làm C3
Yêu cầu HS trả lời câu hỏi; Thế nào là điện trở tương đương của một đoạn mạch?
Hướng dẫn HS xây dựng công thức 94)
- Kí hiệu hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch là U, giữa hai đầu mỗi điện trở là U1, U2. Hãy viết hệ thức liên hệ giữa U, U1 và U2.
- Cường độ dòng điện chạy qua đoạn mạch là I. Viết biểu thức tính U, U1 và U2 theo I và R tương ứng. 
HĐ4 (10 phút) Tiến hành thí nghiệm kiểm tra.
a) các nhóm mắc mạch điện và tiến hành thí nghiệm theo hướng dẫn của GV 
b) Thảo luận nhóm để rút ra kết luận 
Hướng dẫn HS làm thí nghiệm như trong SGK 
Theo dõi và kiểm tra các nhóm HS mắc mạch điện theo sơ đồ.
Yêu cầu một vài HS phát biểu kết luận.
HĐ5(13 phút)
Củng cố bài học và vận dụng
a) Từng HS trả lời C4
b) Từng HS trả lời C5
Cần mấy côngtắc để điều khiển đoạn mạch nối tiếp?
Trong sơ đồ hình 4.3 b SGK , có thể chỉ mắc hai điện trở có trị số thế nào nối tiếp với nhau (thay cho việc mắc 3 điện trở)? Nêu cách tính điện trở tương đương của đoạn mạch AC.
Bài 5
Đoạn mạch song song
I - Mục tiêu
1. Suy luận để xây dựng được công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song Rtd = R1 + R2 và hệ thức từ các kiến thức đã học
2. Mô tả được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm kiểm tra lại các hệ thức suy ra từ lí thuyết đối với đoạn mạch song song.
3. Vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng thực tế và giải bài tập về đoạn mạch song song.
II- Chuẩn bị
Đối với mỗi nhóm HS 
- 3 điện trở mẫu, trong đó có một điện trở là điện trở tương đương của hai điện trở kia khi mắc song song. 
- 1 ampe kế có GHĐ 1,5 A và ĐCNN 0,1A
- 1 vôn kế có GHĐ 6V và ĐCNN 0,1 V
- 1 công tắc
- 1 nguồn điện 6V
- 9 đoạn dây nối, mỗi đoạn dài khoảng 30 cm
III- Hoạt động dạy học
Hoạt động của HS 
Trợ giúp của GV 
HĐ1: (5 phút)
Ôn lại những kiến thức có liên quan đến bài mới
Từng HS chuẩn bị, trả lời các câu hỏi của GV 
Yêu cầu HS trả lời câu hỏi; Trong đoạn mạch gồm hai bóng đèn mắc ong song, hiệu điện thế và cường độ dòng điện của mạch chính có quan hệ thế nào với hiệu điện thế và cường độ dòng điện của các mạch rẽ?
HĐ2: (7 phút)
Nhận biết được đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song.
a) Từng HS trả lời C1.
b) Mỗi HS tự vận dụng các hệ thức (1), (2) và hệ thức của định luật Ôm, chứng minh được hệ thức (3) nếu thấy khó khăn, có thể thảo luận nhóm 
Yêu cầu HS trả lời C1 và cho biết hai điện trở có mấy điểm chung.Cường đọ dòng điện và hiệu điện thế của đoạn mạch này có đặc điểm gì?
Hướng dẫn HS vận dụng các kiến thức vừa ôn tập và hệ thức của định luật Ôm để trả lời C2.
Với lớp HS khá giỏi, GV có thể yêu cầu HS làm thí nghiệm kiểm tra các hệ thức (1) và (2) đối với đoạn mạch gồm các điện trở mắc song song.
HĐ3: (10 phút) Xây dựng công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song
Từng HS vận dụng kiến thức đã học để xây dựng được công thức (4) trả lời C3
Hướng dẫn HS xây dựng công thức (4)
- Viết hệ thức liên hệ giữa I, I1, I2 theo U, Rtd, R1, R2.
- Vận dụng h thức (1) để suy ra (4)
HĐ4 (10 phút) Tiến hành thí nghiệm kiểm tra.
a) các nhóm mắc mạch điện và tiến hành thí nghiệm theo hướng dẫn của GV 
b) Thảo luận nhóm để rút ra kết luận 
Hướng dẫn, theo dõi kiểm tra các nhóm HS mắc mạch điện và tiến hành thí nghiệm theo hướng dẫn trong SGK 
Yêu cầu một vài HS phát biểu kết luận.
HĐ5: (13 phút)
Củng cố bài học và vận dụng
a) Từng HS trả lời C4
Yêu cầu HS trả lời C4 (nếu còn thời gian thì yêu cầu HS làm tiếp C5)
Hướng dẫn HS phần 2 của C5
Trong sơ đồ hiình 5.2 b SGK có thể chỉ mắc hai điện trở có trị số bằng bao nhiêu song song với nhau 9thay cho việc mắc 3 điện trở)? Nêu cách tính điện trở tương đương của đoạn mạch đó.