Ngữ văn 9 - Bài: Bến quê

VĂN BẢN
(Trích)
	Nguyễn Minh Châu
	Ngoài của sổ bấy giờ những bông hoa bằng lăng đã thưa thớt - cái giống hoa ngay khi mới nở, màu sắc đã nhợt nhạt. Hản có lẽ vì đã sắp hết mùa, hoa đã vãn trên cành, cho nên mấy bông hoa cuối cùng còn sót lại trở nến đậm sắc hơn. Ừ cũng chả phải, Nhĩ ngồi để cho vợ bón từng thìa thức ăn vừa nghĩ, chính vì thời tiết đã thay đổi, đã sắp lập thu rồi, cái nóng hầm hập trong phòng cùng với thứ ánh sáng loa lóa vừa nhìn đã thấy chói cả mắt ở bên ngoài sông Hồng không bết đã rút đi đâu từ bao giờ.
	Bên ngoài những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa của bãi bồi bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn của sổ nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen màu xanh non – những màu sắ thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới khồn sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chan trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến – cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước của sổ nhà mình.
	Nhĩ khó nhọc nâng một cánh tay lên khẽ ẩy cái bát miến trên tay Liên ra. Anh ngửa mặt như một đửa trể để cho thằng Tuấn cầm chiếc khăn bông tẩm nước ấm khẽ lau miệng, cằm và hai bên má cho mình.
	Anh không dám nhìn vào mặt con. Trong khi lại nghiêng mặt ra ngoài cửa sổ, anh ngạc nhiên nhận thấy những cánh hoa bằng lăng càng thẫm màu hơn – một màu tím thấm như bóng tối.
	Chờ khi đứa con trai đã bưng thau nước xuồng dưới nhà, anh hỏi Liên:
	- Đêm qua lúc gần sáng em có nghe thấy tiếng gì không?
	Liên giả vờ không nghe thấy câu chồng vừa hỏi. Trước mặt chị hiện ra một cái bờ đất lở dốc đừng của bờ bên này, và đêm đêm cùng với cơn lũ nguồn đã bắt đầu dồn về, những tảng đất đổ òa vào giấc ngủ.
	- Hôm nay đã là ngày mấy rồi em nhỉ?
	Liên vẫn không đáp và biết chồng đang làm gì. Chị đưa những ngón tay gầy guộc âu yếm vuốt ve bên vai chồng:
	- Anh cứ yên tâm. Vất vả, tốn kém đến bào nhiêu em với các con cũng chăm lo cho anh được.
	Lần đầu tiên Nhĩ để ý thấy Liên đang mặc tấm áo vá.
	- Suốt đời anh chỉ làm em khổ tấm mà em vẫn nín thinh.
	- Có hề sao đâu Miễn là anh sống, luôn luôn có mặt anh, tiếng nói của anh trong gian nhà này
	Ngừng một lát, Liên nói tiếp:
	- Anh cứ tập tành và uống thuốc cho đều. Sang tháng mười, nhất định anh đi lại được.
	- Vậy thì đầu hoặc giữa tháng mười một, anh sẽ đi Thành phố Hồ Chí Minh một chyến.
	Liên biết chồng nói đùa:
	- Đi Thành phố Hồ Chí Minh thì chắc chẳng được nhưng anh có thể chống gậy đi trong nhà. Hoặc tiến triển tốt hơn, em có thể đỡ anh men cầu thang bước xuống một bậc hoặc giá anh lại khỏe hơn, chúng mình có thể bước xuống hai bậc.
	- Ừ, tưởng gì nhất định đầu thàng mười anh sẽ đi được đến đầu cầu thang
	Liên đặt bàn tay sau phiến lưng đã có nhiều mảng da thịt vừa chai cừng vừa lở loét của Nhĩ:
	- Em đỡ anh nằm xuống nhé ?
	- Khoan. Em cần ra chợ hay đi đâu thì cứ đi. Khi nào mỏi anh sẽ gọi con.
	Một lát sau Nhĩ còn nghe tiếng vợ đi lại dọn dẹp và dặn dò co điều gì đó. Liên hãm nước thuốc ở cái siêu đất ra chiếc bát chiếu yêu, Nhĩ đoán thế, nghe tiếng nước rót ra lẫn mùi thuốc bắc bày vào nhà. Rồi Liên xuống thang, vẫn cái tiếng bước chân rón rén quen thuộc suốt cả một đời người đán bà trên những bậc gỗ mòn lõm. 
	Chờ Liên xuống tầng dưới rồi Nhĩ mới lên tiếng:
	- Tuấn, Tuấn à!
	Anh con trai đánh trần ngồi tựa vào bức tường đầu cầu thang, tay nhặt rau muống, mắt cúi xuống một quyển sách truyện dịch. Nghe bố gọi, Tuấn chạy vào trong tay vẫn cầm quyển sách dày cộp gập đôi:
	-Bố mỏi rồi. Con đỡ bố nằm xuống nhé!
	-Chưa- đến lúc này Nhĩ mới ngắm kỹ đứa con trai. Nó là đứa thứ hai, gần một năm nay vắng nhà, đi học tận trong một thành phố phía nam và vừa mới trở về đêm qua. Anh thấy càng lớn thằng con anh càng có nhiều nét giống anh. 
	Người cha sắp giã từ còi đời đang giấu một tâm sự bí mật gì đó trong cái vẻ lúng túng. Anh ngước nhìn ra ngoài cửa sổ rồi quay vào bất chợt hỏi:
- Đã bao giờ Tuấn sang bên kia chưa hả ?
- Sang đâu hả bố ?
- Bên kia sông ấy !
Anh con đáp bằng vẻ hờ hững :
- Chưa
Nhĩ tập trung hết sức còn lại để nói rõ cái điều ham muốn cuối cùng của đời mình:
- Bây giờ con sang bên kia sông hộ bố
- Để lám gì ạ ?
- Chẳng để lám gì cả. – Nhĩ có vẻ ngượng nghịu vì cái điều anh sắp nói ra quá ư kì quặc- Con hãy qua đò đặt chân lên bờ ben kia, đi chơi loanh quanh rồi ngồi xuống nghỉ chân ở đâu đó một lát, rồi về
Anh con trai cười :
- Bố sai con làm cái việc gì lạ thế ?
- Hay là thế này nhé. – Nhĩ vẫn không hề thay đổi ý kiến – Con cầm đi mấy đồng bạc xem bến ấy có hàng quán người ta bán bành trái gì, con mua cho bố.
Anh con trrai miễn cưỡng mặc quần áo, đội chiếc mũ nan rộng vành đề phòng đến trưa có thể nắng to – theo lời yêu cầu khẩn khoản của Nhĩ- giắt vào người mấy đồng bạc.
Vừa nghe Tuấn nện lộp bộp đôi dép sa bô xuống thang, Nhĩ đã thu hết tàn lực lết dần, lế dần trên chiếc phản gỗ. Nhấc mình ra được bên ngoài phiến nệm nằm, anh tưởng như mình vừa bay được một nửa vòng trái đất – trong một chuyến đi công tác ở một nước bên Mĩ La-tinh hat năm trước đây. Anh mệt lử. Và đau nhức. Ngồi lại nghỉ một chặng và chỉ muốn có ai đỡ cho để nắm xuống.
Nghe tiếng chân giậm thình thịch đều đặn bên kia tường. Nhĩ cúi xuống thở hổn hển để lấy lại sức rồi cất tiếng gọi yếu ớt : “Huệ ơi !”.
Từ phòng bên kia có một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé nhà hàng xóm đã quan vớ công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ : “ Bac cần nằm xuống phải không ạ ?”. Nhĩ đáp trong hơi thở gấp gáp : “Ừ, ừ chào cháu !”. Cô bé nhảy lên phản vừa mó vào người Nhĩ đã vội vã nhảy xuống, nó chạy ra đầu cầu thang cầm đoạn dây khẽ phất xuống bên dưới và gọi toáng lên :
- Vân ơi, Tam ơi, Hùng ơi !
Một lát sau không phải chỉ có ba đứa mà cả một lũ trẻ ở tầng dưới lần lượt chạy lên :
- Chúng cháu chào bác ạ !
- Chào bác Nhĩ ạ !
Vây bọc bởi đám trẻ con đứng lố nhố chung quanh, Nhĩ nhận thấy hoàn cảnh của mình thật buồn cười, y nhữ một chú bé mới đẻ đang toét miệng cười với tất cả, tận hưởng sự thích thú được chúng chăm sóc và chơi với.
Cả bọn trẻ xúm vào, và rất nương nhẹ, giúp anh đi nốt nửa vòng trái đất- từ mép tấm nệm nằm ra mép tấm phản, khoảng cánh ước chừng năm chục phân.
Chẳng biết thế nào mà sáng nay tất cả những ngón tay của chúng đều chua lòm mùi nước dưa, nhưng không sao, vì thế anh lại càng yêu lũ trẻ trong ngôi nhà mình.
Ngay lúc ấy, cái vật mà Nhĩ nhìn thấy trước tiên khi được ngồi sát ngay sau khuôn của sổ là một cánh buồn vừa bắt gió căng phồng lên. Con đò ngang mỗi ngày chỉ qua lại một chuyến giữa hai bờ khúc sông Hồng này vừa mới bắt đầu chống sào ra khỏi chân bãi bồi bên kia, cánh buồm nâu bạc trắng vẫn còn che lấp gần hết cái miền đất mơ ước.
Sát bên bờ dài đất dôc đứng bên này, một đám đông khách đợi đò đừng nhìn sang. Người đi bộ, người dắt xe đạp. Một vài tốp đán bà đi chợ về đang ngồi kháo chuyện hoặc xổ tóc ra bắt chấy. Nhĩ nhìn mãi đám khách nhưng vẫn không tìm thấy cái mũ rộng vành và chiếc áo sơ mi màu trứng sao đâu cả.
Thì ra thằng con trai anh mới chỉ đi được đến hàng cây bằng lăng bên kia đường. Thằng bé vẫn cắp cuốn sách bên nánh đang sà vào một đám người đang chơ cờ phá thế trên hè phố. Suốt đời Nhĩ cũng đã từng chơi phá cờ thế trên nhiều hè phố, thật là không thể dứt ra được. Không khéo rồi thằng con trai anh lại trễ mát chuyến đò trong ngày, Nhĩ nghĩ một cách buồn bã, con người ta trên đường đời thật khó tránh được những điều vòng vèo hoặc chùng chình, vả lại nó đã thấy gì hấp dẫn ở bên kia sông đâu ? Họa chăng chỉ có anh đã từng trải, đã từng in gót chân lên khắp mọi chân trời xa lạ mới nhìn thấy hết sự giàu có lẫn mọi vè đẹp của một bãi bồi sông Hồng ngay bờ bên kia, cả trong nét tiêu sơ, và cái điều anh khám phá thấy giồng như một niềm say mê pha lẫn với nỗi ân hận đau đớn, lời lẽ không bao giờ giải thích hết.
Nhĩ chợt nhớ ngày bố mẹ anh mới cưới Liên từ một làng bên kia sông về làm vợ anh Liên vẫn còn đang mặc áo nâu và chit khăn mỏ quạ. So với ngày ấy bây giờ Liên đã trở thành một người đan bà thành thị. Tuy vậy, cũng như cánh bãi bồi đang năm phơi mình bên kia, tâm hồn Liên vẫn giữu nguyên vẹn những nét tần tảo và chịu đựng hi sing từ bào đời xưa, và cũng chính nhờ có điều đó mà sau nhiều ngày thàng bôn tẩu, tìm kiếm Nhĩ đã tìm thấy dduowcj nơi nương tựa là gia đình trong những ngày này.
Con đò đã sang quá nửa sông, ngồi đây Nhĩ có thể nhìn thấy rõ từng mảnh vá trên lá buồm cánh dơi in nổi bật trên một vùng nước đỏ.
Giữa lúc Nhĩ đang nhìn thấy trong tưởng tượng chính mình trong tấm áo màu xanh trứng sáo và chiếc mũ nan rộng vành, như một nhà thám hiểm đang chậm rãi đặt từng ước chân lên cái mặt đất dấp dình phù sa - chợt nghe sau lưng có tiếng ho. Nhĩ quay lại.
Ông cụ giáo Khuyến tựa chiếc gậy song đang đứng bên phản. Đã thành lệ, buổi sáng nào ông cụ già hàng xóm đi xếp hàng mua báo về cũng ghé vào hỏi thăm sức khỏe của Nhĩ.
- Cụ ạ - Nhĩ bắt đầu ra hiệu về phía đầu tấm nệm của mình – cháu Huệ có gửi lại chìa khóa cho cụ.
- Hôm náy ông Nhĩ có vẻ khỏe ra nhỉ?
- Dạ, con cũng thấy như hôm qua
Chợt ông cụ già hàng xóm hốt hoảng quá! Ông cụ giáo Khuyến chợt nhân thấy mặt mũi Nhĩ đỏ rựng một cách khác thường, hai mặt long lanh chứa một nỗi mê say đầy đau khổ, cả mười đầu ngón tay Nhĩ đang bấu chặt vào cái bậu cửa sổ, những ngón tay vừa bấu chặt vừa run lẩy bẩy. Anh đang cố thu nhặt hết mọi chút sức lực cuối cùng còn sót lại để đu mình nhô người ra ngoài, giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài cửa sổ khoan khoát y như đang khẩn thiết ra hiệu cho một người náo đó.
Ngay lúc bấy giờ, chiếc đò ngang mỗi ngày một chuyến chở khách qua lại hai bên sông Hồng vừa chạm mũi vào cái bờ đất lở dốc đứng phía bên này.
Tiết 136,137: 
BẾN QUÊ
(Hướng dẫn đọc thêm)
A. Mục tiêu cần đạt:
- Qua cảnh ngộ và tâm trạng của nhân vật Nhĩ trong truyện, cảm nhận được ý nghĩa triết lí mang tính trải nghiệm về cuộc đời con người, nhận biết ra những vẻ đẹp bình dị và quý giá trong những gì gần gũi của quê hương, gia đình.
- Thấy và phân tích được những đặc sắc của truyện, tạo tình huống nghịch lý, trần thuật thông qua dòng nội tâm nhân vật, ngôn ngữ và giọng điệu đầy chất tư duy, hình ảnh biểu tượng.
- Rèn luyện kỹ năng phân tích tác phẩm truyện có sự kết hợp các yếu tố tự sự, trữ tình và triết lý.
B. Tổ chức các hoạt động dạy và học;
1.	Ổn định
2. 	Kiểm tra :
-	Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài Sang thu. Con thích nhất khổ thơ nào ? Vì sao?
-	Phân tích những cảm nhận tinh tế của tác giả khi tả cảnh thiên nhiên từ mùa hạ chuyển sang mùa thu.
-	3 học sinh viết đoạn văn phân tích hai câu thơ cuối của bài.
3. Bài mới
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Yêu cầu cần đạt
Hoạt động 1: Đọc, tìm hiểu chung về văn bản.
GV: Em hãy giới thiệu một số nét về Nguyễn Minh Châu
Ông gia nhập Quân đội năm 1950, sau đó trở thành nhà văn quân đội
GV: Sau 1975 Nguyễn Minh Châu sáng tác chủ yếu là truyện ngắn. Với thể loại này, Nguyễn Minh Châu đã thể hiện những tìm tòi đổi mới quan trọng về tư tưởng nghệ thuật, góp phần đổi mới văn học nước ta ở những năm 80 của thế kỷ XX. Nguyên Ngọc nhận xét: "NMC xứng đáng thuộc trong số những người mở đường tinh anh và tài năng, đã đi được xa nhất trong chặng mở đầu của công cuộc đổi mới văn học"
GV yêu cầu HS kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu
GV: nêu xuất xứ của truỵên ngắn Bến Quê:
- Truyện có ý nghĩa triết lý giản dị mà sâu sắc, mang tính trải nghiệm, có ý nghĩa tổng kết cuộc đời của một con người.
GV hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu phần chú thích trong SGK
Yêu cầu hs tóm tắt truyện
HS suy nghĩ trả lời
I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản:
1. Tác giả
a) Tác giả (1930-1989) quê Quỳnh Lưu – Nghệ An.
- Nguyễn Minh Châu là cây bút văn xuôi xuất sắc của nên văn học Việt Nam thời chống Mỹ và là hiện tượng nổi bật nước ta những năm 80 của thế kỷ 20.
- Sau 1975, có những tìm tòi, đổi mới mạnh mẽ về tư tưởng và nghệ thuật, mở ra chặng đường mới trong sáng tác của mình và thúc đẩy công cuộc đổi mới văn học.
- Các tác phẩm tiêu biểu:
Tiểu thuyết: Cửa sông, Dấu chân người lính
Truyện ngắn: Mảnh trăng cuối rừng, Bức tranh.
2. Tác phẩm 
- Hoàn cảnh: in trong tập truyện cùng tên, xuất bản năm 1985
- Đọc – tìm hiểu chú thích.
- Thể loại: truyện ngắn hiện đại
- Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
- Tóm tắt truyện
* Hoạt động 2:Hướng dẫn phân tích:
GV hỏi: trong 'Bến Quê', nhân vật Nhĩ được đặt trong những tình huống như thế nào? Anh đã gặp những nghịch lý ra sao?
? xây dựng tình huống truyện ấy, tác giả muốn thể hiện điều gì?
HS suy nghĩ trả lời
II. Phân tích
1. Tình huống truyện:
- Một con người làm công việc đi nhiều thế mà cuối đời lại bị buộc chặt vào giường bệnh, đến mức muốn nhích người đến bên cửa sổ, thì việc ấy khó khăn như phải đi hết cả một nửa vòng trái đất phải nhờ sự giúp đỡ của trẻ con xóm làng.
- Khi xắp giã biệt cuộc đời, Nhĩ mới cảm nhận được vẻ đẹp thân thuộc và gần gũi của bãi bồi ven sông và vẻ đẹp của người vợ tần tảo, giầu tình yêu và đức hi sinh. Anh nhờ con trai thực hiện khao khát đó của mình, nhưng cậu lại để lỡ chuyến đò.
=> Tác giả muốn tâm sự và khái quát những quy luật, triết lý của cuộc đời: cuộc sống và số phận củ một con người chứa đầy những sự bất thường – những nghịch lý ngẫu nhiên vượt ra ngoài những dự định, ước muốn, cả những hiểu biết và toan tính của con người. Và con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình. Nhưng không phải lúc nào cũng sớm nhận ra những điều bình thường, giản dị ấy, phải qua bao trải nghiệm, có khi phải đến cuối đời, trong những hoàn cảnh trớ trêu của bản thân buộc phải nếm trải có thể hiểu được.
=> Đó cũng chính là chủ thể đặc sắc của truyện.
*Phân tích những cảm xúc của nhân vật Nhĩ (Câu 2,3,4 trong sgk)
 - GV yêu cầu hs đọc phần đầu; từ đầu đến "nhà mình"
GV: ở cảnh ngộ bị buộc chặt vào giường bệnh, Nhĩ đã nhìn thấy những gì qua khung cửa sổ?
? GV: Nhĩ đã cảm nhận cảnh vật đó như thế nào? cách miêu tả có gì đặc biệt?
+ Ngoài cửa sổ bấy giờ ... trở lên đậm sắc hơn.
+ Bên kia những hàng cây ... Những tia nắng.... với màu xanh non...
2. Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ:
a. Cảm nhận của Nhĩ về vẻ đẹp của thiên nhiên trong một buổi sáng đầu thu, được nhìn từ khung cửa sổ căn phòng anh.
- Từ gần đến xa -> một không gian có chiều sâu rộng.
- Cảnh vật thiên nhiên hiện ra với vẻ đẹp riêng được cảm nhận bằng những cảm xúc tinh tế.
+ Hoa bằng lăng thưa thớt nhưng lại đậm sắc hơn.
+ Dòng sông màu đỏ nhạt như rộng thêm
+ Vòm trời như cao hơn
+ Sắc màu bờ bãi dưới nắng thu (màu vàng than xen màu xanh non)
- Kết hợp miêu tả với biểu cảm:
Kết hợp với miêu tả biểu cảm
+ Những màu sắc thân thuộc quá .... của đất màu mỡ
+ Suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến cái bờ bên kia sông hồng ngay trước cửa sổ nhà mình.
?Điều này mang lại cho hai đoạn văn tả cảnh ở đầu truyện một sắc thái riêng nào?
HS suy nghĩ trả lời
=> cảnh hiện lên sinh động và gợi cảm
?Từ đó một vẻ đẹp như thế nào được gợi lên từ quang cảnh bến quê?
=> Quang cảnh bến quê gần gũi, thân quen
? Em hiểu gì về ý nghĩ sau đây của Nhĩ: suốt đời Nhĩ đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, ... trước cửa sổ nhà mình?
HS suy nghĩ trả lời
=> Nhĩ là người từng trải, am hiểu cuộc sống.
=> Tha thiết, mến yêu cuộc sống quê hương
Theo dõi đoạn truyện tiếp tiếp theo
Đọc những câu hỏi của Nhĩ và thái độ im lặng, lảng tránh câu trả lời chồng của Liên, người đọc cảm thấy hình như anh đã nhận ra điều gì về bản thân?
+ Đêm qua, lúc gần sáng, em có nghe thấy tiếng gì không?
+Hôm nay đã là ngày mấy rồi em nhỉ?
b. Những suy ngẫm của Nhĩ từ hoàn cảnh của mình mà phát hiện quy luật giống như một nghịch lý của đời người
- Bằng trực giác, Nhĩ đã nhận ra ngay mình chẳng còn sống được bao lâu nữa. Anh đang phải đối mặt với hoàn cảnh bi đát không còn lối thoát.
HS đọc đoạn văn: "Liên vẫn không đáp .... bậc gỗ mòn lõm"
?Tìm những chi tiết miêu tả hình dáng, cử chỉ, lời nói, thái độ của chị đối với chồng?
?Qua nhân vật Liên, em thấy hình ảnh người phụ nữ xuất hiện với những vẻ đẹp nào?
Dịu dàng, nhẫn lại, giàu yêu thương và đức hi sinh.
HS suy nghĩ trả lời
? Câu nói của Nhĩ "Suốt đời, anh chỉ làm em khổ tâm ... mà em vẫn nín thinh" cho ta thấy được điều gì trong cảm nhận của Nhĩ về vợ mình?
? Nhĩ chợt nhớ tới điều gì? Hãy tìm ở đoan truyện tiếp theo những dòng suy tư của Nhĩ?
 (trang 105)
HS suy nghĩ trả lời
Cảm nhận của Nhĩ về Liên:
+ Nhĩ cảm nhận lần đầu tiên về sự vất vả, tần tảo, chịu thương chịu khó và sự âu yếm, yêu thương của vợ anh
+ Chính những ngày cuối đời, Nhĩ mới thực sự thấu hiểu và biết ơn vợ sâu sắc.
- Nhĩ chợt nhớ ngày bố mẹ anh mới cưới Liên .... cũng như cảnh bãi bồi đang nằm phơi mình bên kia, tâm hồn Liên vẫn giữ nguyên vẹn những nét tần tảo và chịu đựng hi sinh từ bao đời xưa. Và cũng chính nhờ vào điều đó mà sau nhiều ngày tháng bôn tẩu, tìm kiếm ... Nhĩ đã thấy được nơi nương tựa là gia đình trong những ngày này
? Em hiểu những suy tư ấy như thế nào?
? Vì sao Nhĩ lại nảy sinh khao khát được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông vào chính buổi sáng hôm ấy?
? Niềm khao khát vô vọng ấy của Nhĩ có ý nghĩa gì?
- Niềm khao khát ấy chứa đựng nhiều ý nghĩa:
HS suy nghĩ trả lời
Niềm khao khát mãnh liệt của Nhĩ:
+ Được đặt chân lên bãi bồi bên kia bến sông.
-> Quý trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị của cuộc sống quê hương
+ Sự thức tỉnh về những giá trị bền vững, bình thường và sâu xa của cuộc sống.
+ Đó là sự thức tỉnh xen với niềm ân hận và nỗi xót xa.
Phân tích câu chuyện của Nhĩ với cậu con trai
? Nhĩ nhờ con sang sông để làm gì? Ước vọng của anh có thành công không? vì sao?
? Từ đây, anh lại rút ra một quy luật nào nữa trong cuộc đời con người? Quy luật ấy được thể hiện ở câu văn nào?
HS suy nghĩ trả lời
c/ Câu chuyện của Nhĩ với cậu con trai và sự chiêm nghiệm của anh về một quy luật của đời người
- Nhĩ nhờ con trai đi sang bên kia bờ bãi thay mình.
- Đứa con không hiểu được ước muốn của cha.
=> Anh trầm ngâm rút ra quy luật đời người:
thật khó tranh được những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình.
? Ngoài ra còn có quy luật nào khác?
Một quy luật nữa: sự cách biệt, khác nhau giữa các thế hệ già trẻ, cha – con. Họ là những người thân yêu, ruột thịt của nhau, rất thương yêu nhau nhưng nào có hiểu nhau. Đó là quy luật đáng buồn.
* Phân tích hình ảnh nhân vật Nhĩ ở đoạn cuối truyện.
? Chân dung và cử chỉ của nhân vật Nhĩ ở đây được tác giả miêu tả với vẻ rất khác thường. Vì sao vậy? Hãy giải thích ý nghĩa của các chi tiết ấy, đặc biệt là chi tiết: "Nhĩ giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài cửa sổ khát khoát....?"
d/ Hình ảnh Nhĩ ở đoạn cuối truyện
+ Chân dung và cử chỉ được miêu tả khác thường.
+Hành động cuối cùng: anh đang nôn nóng thúc giục cậu con trai hãy mau kẻo lỡ chuyến đò ... nhưng hình ảnh này còn gợi ý nghĩa khái quát cao hơn:ý muốn thức tỉnh mọi người hãy sống khẩn trương, sống có ích. đừng là cà, chùng chình, dềnh dàng ở những cái vòng vèo, vô bổ mà chúng ta rất dễ sa đà, để dứt khoát khỏi nó, để hướng tới những giá trị đích thực, vốn rất giản dị, gần gũi và bền vững.
Nhân vật Nhĩ trong truyện là nhân vật tư tưởng chứ không phải là nhân vật số phận, nhân vật tính cách – Một loại nhân vật nổi lên trong sáng của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975. Nhà văn thông qua một tình huống đặc biệt của nhân vật đã gửi gắm nhiều đièu quan sát suy ngẫm – triết lý về cuộc đời con người. Nhưng nhân vật không bị biến thành cái loa phát ngôn cho tác giả. Những chiêm nghiệm triết lý đã được chuyển hoá vào trong đời sống nội tâm của nhân vật với diễn biến của tâm trạng dưới sự tác động của hoàn cảnh được miêu tả tinh thế, hợp lý nhưng không dữ dội, da diết như trong một số truyện khác của Nguyễn Minh Châu (bức tranh...)
? Vậy nội dung truyện "Bến Quê" là gì
III. Tổng kết
1. Nội dung
- "Bến quê" là những suy ngẫm, trải nghiệm sâu sắc của nhà văn về con người và cuộc đời, thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị, gần gũi của gia đình, quê hương.
? Hãy nêu giá trị đặc sắc về nghệ thuật?
GV: Thế nào là hình ảnh biểu tượng?
GV: Em hãy tìm một số hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng trong truyện ngắn. Phân tích ý nghĩa biểu tượng của chúng.
HS thảo luận, trả lời
HS suy nghĩ trả lời
2. Nghệ thuật
- Cách sử dụng nhiều hình ảnh giầu tính biểu tượng.
- Sự miêu tả tâm lý tinh tế
- Xây dựng tình huống truyện giàu sức biểu hiện.
- Trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật