Ngữ văn 9 - Kỹ năng viết văn tự sự

đặt vấn đề
 Lên lớp 6 HS phải làm quen với các thể loại văn như văn miêu tả, văn biểu cảm, văn thuyết inh, văn nghị luận và đặc biệt văn tự sự các em phải tiếp súc ở đầu cấp. Chính vì vậy người GV phải có hiểu biết, phương pháp tốt về việc viết văn tự sự.
 Chính vì vậy, dưới đây là chuyên đề về phương pháp khi viết văn tự sự. 
B. Giải quyết vấn đề 
 Những lưu ý khi làm văn tự sự 
Cách xác định cốt truyện và tạo tình huống
Xác định cốt truyện là việc làm đầu tiên của một nhà văn khi muốn hình thành tác phẩm tự sự. Đối với các nhà văn, công việc này hết sức cần thiết và quan trọng, nhưng cũng hoàn toàn không đơn giản. Để có một cốt truyện hay, nhà văn phải hết sức dụng công. Nào là tìm tòi những câu chuyện cjó thực diễn ra trong cuộn sống. Nào là lựa chọn, sắp xếp, thêm bớt, sửa đổi để hình thành một cốt truyện mới cho tác phẩm của mình.
Đối với người học sinh làm văn tự sự, việc tìm cốt truyện cũng rất khó khăn. Thông thường học sinh hay tạo ra những cốt truyện đơn giản, khuôn soá, thiếu sức hấp dẫn. Chẳng hạn như gặp đề tập làm văn yêu cầu kể câu chuyện về việc giúp đỡ một anh thương binh qua đường phố đông người ; giúp gia đình thươn binh liệt sĩ ; giúp một em bé lạc tìm được người thân( những cốt truyện này thường đã sẵn có trong các bài học đạo đức mà các em đã học và đọc qua). Hoặc khi gặp đề văn yêu cầu kể về tình bạn. Các em chỉ kể đơn gian : gặp bạn và làm quen như thế nào? Biểu hiện tình bạn thân thiết ra sao? (cùng học một lớp, cùng ngồi một bàn, đi về chung một đương.)
Có nghĩa là trong câu chuyện kể cảu các em qua ít tình tiết, sự kiện. Diễn biến câu chuyện thường đơn giản, hời hợt, không có những tình huống bất ngờ khiến cho người đọc cảm thấy bài văn nhạt nhẽo. Thậm trí, có những bài làm chưa xác định đúng trọng tâm yêu cầu nên dẫn tới xa đề
Sau đây là bài làm của một học sinh lớp 7 (khoá 2000-2001), khi cô giáo ra đề văn kể chuyện “Hãy kể lại một kỉ niệm đáng nhớ về người bạn thân giờ đã chuyển đi xa”.
Tôi và hà là đôi bạn thân. Giờ Hà đã cùng gia đình chuyển vào Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng những kỷ niệm cũ về người bạn ấy vẫn luôn sống mãi trong lòng tôi.
Chúng tôi làm với nhau từ đầu năm học lớp 4. Lần ấy bố mẹ tôi bận đi công tác xa. Thế là tôi được chuyển về quê ở với ông bà nội và học tại trương Tiểu học xã nhà. Ngày khai giảng, ông nội dắt tôi tới trường. Lạ thầy, lạ bạn, tôi cứ đứng nép sau người ông khiến cho lũ học trò lại càng tò mò. Tôi được xếp vào lớp 4A. Ngồi cùng bàn cới tôi là một co bạn người nhỏ nhắn, nước da ngăm đen và có hai bím tóc được tết lại gọn gàng. Đó là Hà. Suốt buổi học, mỗi lần nhìn quanh tôi lại bắt gặp những ánh mắt xa lạ và không mấy thiện cảm. Chả là trông vốc dáng bề ngoài, tôi khác xa với lũ trẻ ở đây. Những năm sống ở thành phố, suốt ngày chỉ có ăn với học, không phải đụng chân tay vào bất cứ việc gì nên tôi có nườc da trắng trẻo, vóc dáng lại cao lớn hơn bạn bè cùng lứa. Thên vào đó là mái tóc cắt cao trông hơi kiêu kì. Ngững cái nhìn xoi mói của lũ bạn mới khiến tôi cảm thấy khó chịu và muốn quay về ngay thành phố. Nhưng Hà đã giúp tôi nhanh chóng hoà nhập với bạn bè xung quanh. Ngay từ những phut đầu tiên, cô bé đã nheo mắt cười cười làm quen với tôi. Giờ ra chơi, Hà tranh thủ giới thiệu với tôi về cô giáo chủ nhiệm, về các bạn trong lớp. Rồi sau đó, Hà đu cùng tôi về nhà. Rất may là chúng tôi cùng đương. Nhà Hà ởu ngay trong xóm mà ông bà tôi đang sống.
Từ buổi ấy, tôi và Hà trỏ thành đôi bạn thân. Hà sống ở đây đã lâu nên ngõ ngách nào cũng thông tuộc. Chiều chiều, chúng tôi cùng bọn trẻ trong xóm lùa trâu ta bãi cỏ rộng sau làng. Đây là vương quốc riêng của bọn trẻ. Thôi thì đủ các trò : nào thả diều, nào đánh trận giả, nào nhảy dây, nào kéo co Đứa bào cũng thủ sẵn một thứ quà vắt trong túi : mấy quả ổi xanh, một nắm lạc luộc, chùm dâu da chín Ban đầu, thấy tôi còn ngại ngùng rụt rè, Hà kéo tay tôi ào vào nhập cuọc. Lâu quen dần, tôi trở nên bạo dạn. Cũng chạy nhảy, cũng hò hét. Nước da trắng hông của tôi đã được “nhuộm màu” nhưng đuều đó không làm tôi bận tâm. Bởi vì tôi đã có một tuổi thơ đầy ý nghĩa.
Hà còn là một cô bé học giỏi. Từ khi có tôi cùng lớp, Hà thường rủ tôi học nhóm hoặc trao đổi bài ngay trên đường từ nhà tới trường. Tôi rất ngạc nhiên tước sự thông minh và vốn hiểu biết của Hà. ở thành phố, tôi đã từng được mệnh danh là “ mọt sách”, từng được công nhận là “ cây Toán” của lớp. Vậy mà về đây, có nững lúc giải Toán, tôi vẫn thua Hà. KHông dám nói ra, nhưng tôi thầm cảm phục cô bạn nhỏ bé của minh. Cứ thế, chúng tôi luôn sát cánh bên nhau cùng học, cùng chơi. Trong hai kì thi học sinh giỏi lớp 4 và lớp 5, cả hai chùng tôi đều đạt giải cao.
Khi chúng tôi học hết tiểu học, bố mẹ tôi cũng hoàn thành chuyến công tác xa, xin phép ông bà nội đón tôi lên thành phố. Và thật ngẫu nhiên đó cũng là lúc Hà cùng gia đình chuyển vào Nam. Thế là chúng tôi xa nhau. Buổi chia tay diễn ra vô cùng xúc động. Đứa nào cũng khóc. Nhưng chúng tôi biết khoảng cách không gian và thời gian sẽ không thể nào chia cắt nổi tình bạn thân thiết của chúng tôi.
 ( bài làm của học sinh)
Đọc bài văn trên, ta thấy người viết đã đáp ứng được phần nào yêu cầu của đề ra. Tức là làm đúng của thể loại( Văn tự sự). Nội dung câu chuyện có đề cập tới kỉ niệm về người bạn thân. Thời gian tương đối hợp lí ( chuyện sảy ra trong quá khứ). Nhân vật phần nào đó đã được miêu tả với những hình ảnh khá cụ thể và sinh động ( Nhân vật Hà có vóc “người nhỏ nhắn”, “ nước da ngăm đen”, “hai bím tóc được tết lại gọn gàng”. Còn nhân vật “tôi” thì “nước da trắng trẻo”, “vóc dáng cao lớn”, “mái tóc cắt cao trông hơi kiêu kì”). Về diễn đạt, lời văn rõ ràng, trôi chảy. Tuy nhiên, xét kĩ ta sẽ phát hiện ra nhiều điểm chưa ổn trong bài. Đặc biệt là lỗi về cốt truyện. Câu chuyện kể còn hời hợt, lan man, nhất là phần sau. Đề ra chỉ yêu cầu kể “một kỉ niệm đáng nhớ” nhưng bài làm thì đề cập tới một khoảng thời gian 2 năm( lớp 4 và lớp 5) với khá nhiều kỉ niệm. Mà kỉ niệm nào cũng chỉ được nhắc tới thoáng qua, không đủ sức gây ấn tượng cho người đọc. Lỗi này thể hiện dõ ngay từ phần mở bài. Lẽ ra sau ý khái quat “những kỉ niệm cũ về người bạn ấy luôn sống mãi trong lòng tôi”, người viết nên giới hạn bằng “một kỉ niệm đáng nhớ” như đề ra đã yêu cầu. Và vì kể lan man nhiều kỉ niệm nên cốt truyện rất hời hợt. Đã vậy, người kể chưa tạo được tình huống cho câu chuyện. Chẳng hạn như bài kể chuyện chỉ cần tập trung vào kỉ niệm viết về người bạn thân trong buổi đầu tiên nhân vật “tôi” đến trường mới, dựng thêm tình huống nhân vật “tôi”, bị lũ trẻ cùng trường (hoặc cùng lớp) trêu chọc, chế diễu về một đặc điểm nào đó khiến cho “tôi” buồn tủi, muốn bỏ học quay trở về trường cũ. Đúng lúc đó, nhân vật Hà xuất hiện, dùng lời lẽ để ngăn cản trò trêu chọc của bọn trẻ, bảo vệ cho nhân vật “tôi”Hoặc cũng có thể chọn một kỉ niệm đáng nhớ trong chuỗi ngày nhân vật “ tôi”cùng Hà và lũ trẻ trong xóm chơi đùa trên bãi cỏ sau làng. Tuy nhiên, dù ở tình huống nào, người kể cũng phải cố gắng làm nổi bật vẻ đẹp đáng mến phục của nhân vật Hà - người bạn thân.
Sau đây, ta có thể tham khảo một bài văn cùng yêu cầu về nội dung như trên nhưng có những khắc phục về cốt truyện và cách kể:
Lan ơi! Cháu có thư này!
Nghe tiếng gọi của bác đưa thư, tôi vội vã chạy ra cổng. Thì ra là thư của cái Hà - cô bạn gái thân thiết đã cùng học với tôi nhưng năm cuối cùng của bậc tiểu học. Giờ Hà đang ở cùng với bố mẹ tại TP HCM. Nhìn nét chữ tròn, hơi nghiêng nghiêng đã trở nên vô cùng quen thuộc trên bì thư, tôi xúc động quá. Bao nhiêu kỉ niệm cũ sống dậy trong lòng tôi. Nhưng có lẽ nhớ nhất là cái buổi đầu tiên tôi gặp và quen Hà 
Đó là một buổi sáng mùa thu ,năm tôi bắt đầu học lớp 4. Vì bố mẹ bận đi công tác xa nhà trong một thời gian dài nên tôi được gửi về quê ở với ông bà nội. Ngày khai giảng ông đưa tôi đến trường làng. là một cô bé chủ yếu sống ở thành phố,dù đã từng làm liên đội trưởng, đã được cô giáo cùng bạn bè ở trường cũ khen là nhanh nhẹn, bạo dạn, nhưng không hiểu sao khi theo ông đến trương làng, tôi lại trở nên rụt rè. Xung quanh tôi, cái gì cũng lạ lẫm. Con đường làng cong cong, đi men giữa những rạng tre và những bờ lúa còn ướt đẫm sương. Ngôi trương đơn sơ với những dãy nhà ngói đã cũ kĩ. Cái cổng sơn xanh nép dưới bóng một cây phượng già cỗi. San chơi khá rộng nhưng đầy cát chứ không được lát gạch như ở trường cũ của tôi. Thỉnh thoảng, có cậu học trò tinh nghịch nào đó vừa ủi đất hất cát lên là y như rằng bụi tung mù mịt. Còn bọn trẻ thì khỏi phải nói. Sau một mùa hè chạy nhảy dưới nắng, da đứa nào đưa đấy đen nhẻm, tóc thì cháy như râu ngô. Ngày khai trường nhưng chúng cũng ăn mặc rất giản dị với những cái quần xanh, áo trắng đã cũ. Cả mũ ca lô và khăn quàng đỏ cũng cũ. Còn tôi lại xúng xính với một bộ trang phục còn mới tinh. Từ quần áo, mũ khăn đến cả đôi dép bi tít màu trắng sữa. Thêm vào đó, tôi lại có vóc người khá cao và nước da trắng hồng, trông ra dáng “tiểu thư yểu điệu” như các cô chú ở quê vẫn đùa. Có lẽ vậy mà tôi cảm thấy mình trở nên lạc lõng giữa ngôi trường và lũ bạn mới.
Sau khi tôi vào lớp 4 A theo lời giới thiệu của thầy giá Hiệu trưởng, ông tôi ra về. Chưa đến giờ làm lễ Khai giảng, ngồi trong lớp cũng buồn, tôi mon men ra đứng ở cửa nhìn lũ trẻ chơi đùa. Ngay lập tức, tôi trở thành tiêu điểm để lụ học trò nghịch như quỷ sứ kia chú ý. Đầu tiên là một thằng bé tóc cúi cua, mặt mũi đen nhẻm, cao lêu đêu, ra dáng đại ca lên tiếng :
- Ê ! Chúng mày nhìn kia ! Hôm nay lớp 4A được đón một “tiểu thư xinh đẹp” đấy! Trông “quý bà” mới ra dáng làm sao !
Cả bọn tán thưởng làm tôi ngượng chín mặt. Đã vậy, một vài đứa còn xì xào :
Da nó trắng quá chúng mày ạ!
Trắng gì ! Nó bôi phấn ấy. Lũ trẻ thành phố dạo này cũng dua đòi ăn chơi lắm
Buồn tủi, không hiểu sao nước mắt tôi trào ra. Tôi thấy mình cô độc. Lũ trẻ càng khoái trá. Chúng được dịp nhao lên :
Mới đùa tí chút mà đã “nhè” chúng mày ơi !
Mít ướt ! Mít ướt !...
Vừa lúc đấy, một cô bé có vóc người nhỏ nhắn xuất hiện :
Các bạn làm gì đấy ! Thấy người ta lạ nên bắt nạt phải không? Thôi ngay cái trò vớ vẩn ấy đi, không tí nữa tớ báo cáo cô giáo.
Bọn trẻ đang hào hứng, tự nhiên im bặt. Một đứa dẩu miệng, nói vớt vát :
Gớm ! Gì mà hắc thế hả lớp trưởng ! Bọn này đùa tí cho vui ấy mà 
Vừa lúc ấy, tiếng trống vang lên báo hiệu các lớp tập trung tại trường để làm lễ khai giảng. Cả bọn được dịp chạy ùa đi. Hà kéo tay tôi ra chỗ tập trung. Đến lúc này, tôi mới có dịp nhìn kĩ cô bạn gái – lớp trưởng lớp 4A. Hà có gương mặt thông minh, không xinh lắm nhưng ai đã nhìn một lần thì rất khó quên. Một đôi mắt mở to, đen láy. Một cái mũi hơi hếch trông ngồ ngộ. Vầng trán cao, phất phơ mấy sợi tóc mai hoe vàng. Hai bím tóc ngắn được tết lại gọn gàng, ngoe nguẩy theo mỗi nhịp bước đi của Hà, tôi thoáng nghĩ trong bụng : “cô bạn lớp trưởng này có lẽ cũng hắc lắm đây ! Nhìn thái độ của bọn con trai lúc nãy thì biết. Chỉ một câu nói mà Hà đã có t ... i biết dựa vào văn cảnh để đặt vào văn cảnh thì lời thoại trước sẽ gợi cho lưòi thoại sau, tức là không nên diễn giải quá tỉ mỉ, dài dòng bằng những câu văn có đầu đủ kết cấu chủ – vị, cũng không cần nói toac ra ý cần diễn đạt, phải để cho nhân vật đối thoại tự hiểu, cũng là để cho người đọc người nghe tự cảm nhận ý nghĩa. Chính vì vậy, lời thoại nên dùng kiểu câu ngắn, câu tỉnh lược, có thể được bổ trợ thêm bằng các dấu câu (dấu chấm lửng, dấu chấm hỏi, dấu chấm than). Đọc một đoạn hội thoại trong Dế mèn phiêu lưu kí của Tô Hoài, ta sẽ được một bài học sinh động về cách viết lời thoại:
“Tính tôi hay nghịch ranh. Chẳng bận đến tôi, tôi cũng nghĩ mưu trêu chị Cốc. Tôi cất tiếng gọi Dế Choắt. Nghe tiếng thưa, tôi hỏi :
Chú mình muốn cùng tớ đua vui không ?
Đùa trò gì ? Em đương lên cơn hen đây !Hừ hừ 
Hừhừ..Cái gì thế? 
Con mụ Cố kia kia.
Dế Choắt ra cửa, hé mặt nhìn chị Cốc. Rồi hỏi tôi :
Chị Cốc béo xù đứng trước cửa nhà ta ấy hả ?
ừ
Thôi thôi.. hừ hừ.. Em xin vái cả sáu tay. Anh đừng trêu vào Anh phải sợ
Tôi quắc mắt :
Sợ gì ? Mày bảo tao sợ cái gì ? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa !
Thưa anh, thế thì  Hừhừ em xin sợ. Mời anh cứ đùa một mình thôi.
Tôi lại mắng Dế Choắt vào bảo :
Giương mắt ra xem tao trêu con mụ Cốc đây này”.
Một lưu ý nữa là khi viết lời thoại cần phải có sự chọn lọc. Không nên đưa vào bài văn tự sự những câu hội thoại thừa mà nội dung không báo ( lời hỏi và lời đáp ) không có tác dụnh bộc lộ chủ đề của bài văn. Nói như vậy có nghĩa là người viết lời thoại phải biết bỏ qua nhưng câu thoại không cần thiết. Thậm chí có trường hợp câu hỏi và câu đáp có thể không khớp nhau mà người nghe vẫn hiểu ý nghĩa. Đặc biệt, chọn lưòi thoại cũng là để làm toát lên thái độ của người nói về sự việc và đối tượng được nhắc tới. Chẳng hạn như trong cuộc hội thoại giữa hai bạn học sinh, khi A hỏi B “ Cậu đang làm gì đấy ?”, thay vì cho câu trả lời chó tính chất thông báo “Tớ đang học bài “ (đang ôn bài, đang xem phim ), B có thể dùng nhiều cách nói khác : “Ôi dào ! Đang lút đầu vì một mớ bài tập toán cô giáo ra đây ! “(tỏ ý than phiền) “ Còn làm gì khác ngoài học bài nữa !”(tỏ ý chán nản, không hào hứng ); “ A ! may quá, tớ đang học bài vào một nội dung khác; nhờ vả )
Cuối cùng phải nói tới vai trò của những từ có tính chất kèm đệm, chêm xen trong lời thoại. Nhờ hệ thống từ nhữ này, lời thoại sẽ trở nên sinh động và hấp dẫ hơn. Có điều, người sử dụng phải chọn dùng những từ thuộc lại này một cách khéo léo. Sau đây là một số từ ngữ kèm đệm, chêm xen thường gặp : Dùng để tỏ thái độ dè bỉu, mải mai (ôi dào, vẽ chuyện, thôi thôi) ; Dùng để tỏ thái độ tức giận, khó chịu (hức, hứ) ; Dùng để tỏ thái độ ngạc nhiên, bất ngờ (chao ôi, trời ơi, chà chà, a, ái, quái lạ,chết thật, ra thế, chết nỗi, ủ, hả); Dùng để tỏ thái độ sợ hãi (eo ôi, khiếp, ối); Dùng để tỏ thái độ lưu ý (này, ê, kia kìa, nè) ; Dùng để tỏ thái độ nghi ngờ, phỏng đoán(lẽ nào, phảo chăng, đâu có, đâu phải, sao) ; Dùng để tỏ thái độ lạnh nhạt qua chuyện (ờ ờ); Dùng để tỏ thái độ bất cần (mặc, mặc kệ, cần gì,) ; Dùng để tỏ thái độ rủ rê, thúc dục hoặc ngăn ngừa (nào, thôi, thôi đi)
Cách sắp xếp bố cục
Như ở trên đã trình bày, thứ tự kể trong văn tự sự rất linh hoạt. Điều quan trọng là người viết văn tự sự phải chọn thứ tự kể nào cho phù hợp với nội dung từng cốt truyện. Thông thương, người ta hay đi theo thứ tự việc gì diễn ra trước kể trước, việc gì diễn ra sau kể sau. Cách kể này tuân thủ một kiểu dàn bài có ba phần rõ rệt:
Phần mở bài : giới thiệu chung về nhân vật và sự việc.
Phần thân bài : kể diễn biến sự việc.
Phần kết bài : kể kết cục của sự việc
Nhưng cách kể thưo thứ tự này không sáng tạo, thậm trí gợi cho người đọc một cảm giác dơn điệu. Vì vậy, trong thực tế làm văn, dù kể chuyện việc thật người thật hay kể chuyện tưởng tượng cũng có thể thay đổi thứ tự kể theo hướng đan xen các sự việc : từ hiện tại (nêu kết quả )quay trở về lần lại quá khứ (lí giải nguyên nhân, diễn biến.). Đặc biệt là đối với những câu chuyện có nội dung hồi tưởng. Nếu kể thưo thứ tự này thì cách triển khai các phần trong bố cục bài văn tự sự cũng sẽ rất đa dạng, phong phú. Phần mở bài không nhất thiết phải là một đoạn văn giới thiệu nhân vật và sự việc mà có thể chỉ bằng những câu giới thiệu thời gian, không gian, miêu tả cảnh vật, nêu tâm trang, ý nghĩa của nhân vật Cũng có thể mở đầu câu chuyện bằng một tiếng gọi, một vài câu đố thoại ngắn,
Cách mở phong phú như thế nào thì chác kết thúc một bài văn tự sự cũng phong phú như thế. Ngoài việc nêu kết cụng của một câu chuyện kể còn có thể dùng cách kết bài bằng một vài câu giới thiệu không gian, thời gian, miêu tả cảnh vật, nhìn ảnh, nêu nhân vật, nêu cảm nghĩ của nhân vật . Cũng có thể nở đầu câu chuyện bằng một tuếng gọi, một vài câu đố thoại ngắn, vv
 Cách mở phong phú như thế nào thì cách kết thúc một bài văn tự sự cũng phong phú như thế. Ngoài việc nêu kết cục của một câu chuyện kể còn có thể dùng cách kết bài bằng một vai câu giới thiệukhông gian, thời gian, miêu tả cảnh vật, hình ảnh, nhân vật, cảm nghĩ nhân vật. Thậm chí có thể dùng kiểu kết thúc theo lối mở, tức là không khép lại vấn đề mà mở ra thêm một hướng suy nghĩ, một hướng cảm xúc, một chặng đời khác đang chờ đợi nhân vật.
Sau đây là một vài ví dụ để tham khảo:
Ví dụ:kể một mẩu chuyện có nội dung nói vêviệc giúp đỡ một em bé ăn xin nghèo khổ (như câu tục ngữ “Thương người như thể thương thân”.
Có thể mở đầu câu chuyện này như sau:
Cách 1:Trời về trưa, cái nắng càng trở nên gay gắt. Những đợt gió mạnh ào qua làm hơi nóng trên đường nhưạ bốc lên hầm hập, cuốn bụi bay mù mịt. Tôi gò lưng trên chiếc xe đạp, mong cho mau chóng về nhà. Sau một buổi học căng thẳng , giờ thì trong bụng đã đói meo. Lại thêm cả khát nữa. Con đường như dài ra. Mắt tôi chợ sáng lên khi nhìn thấy hiệu kem trứơc mắt.Phải rồi, lúc này mà thưởng thức cảm giác mát lạnh của một que kem thì thú vị phải biết. Một nghìn mẹ cho hồi sáng vẫn còn nguyên đây. Tôi vội vã ghé xe vào vệ đường. Đột nhiên tôi giật bắn mình vì một tiếng quát the thé:
_Thằng ranh kia ! Cứ đứng ám mãi trưoc hàng người ta thế hả ? Có xéo ngay đi không thì bảo ! 
Thì ra bà chủ hiệu kem đang quát một đứa bé ăn xin gâỳ gò, rách rưới
Cách 2:- Ai kem đây ! Kem đây!
Đang gò lưng trên chiếc xe đạp đi ngược chiều gió, tôi như tỉnh người khi nghe tiếng rao. S au một buổi học căng thẳng, bụng thì đói, miệng thì khát, lại phải chịu caí nắng gay gắt của mùa hè, giờ được thưởng thứ cảm giác mát lạnh của que kem thì thật là sảng khoái. Mà trong túi tôi, tờ bạc một nghìn mẹ cho ăn sáng vẫn còn nguyên. Tôi vội vã ghé xe lại hàng kem. Đột nhiên, tôi giật bắn mình vì nghe thét the thé :
- Thằng ranh kia ! Đứng ám trước hàng người ta thế hả ? Xin xỏ gì ! Có xéo ngay không thì bảo !
Thì ra đó là tiếng của bà chủquán kem. Bà ta đang quát một đứa bé ăn xin gầy gò, đen đúa.
 (Nội dung : Nhân vật “tôi” chạnh lòng thương đứa bé. Vừa muốn đượcthưởng thức que kem để giải quyết cơn khát, vừa muốn cho đứa bé tiền để nó ăn bánh mì đỡ đói. Đấu tranh tư tưởng và rồi quyết định cho đứa bé tờ bạc một nghìn).
Câu chuyện này có thể kết như sau :
Cách1 : Tôi ấn dúi tờ bạcmột nghìn vào tay thằng bé và cảm nhận được thoáng bối rối xen lẫn sự biết ơn trong đôi mắt mở to, ngây thơ của nó. Trời mưa, nắng càng gay gắt. Gió Lào quạt càng dữ. Nhưng cơn khát trong tôi dường như đã biến đi từ lúc nào. Một cảm giác lâng lâng, dịu dàng đang lan toả trong tôi bởi vì tôi đã làm được một việc có ý nghĩa.
Cách 2 : Cầm tờ bạc trong tay,thằng bé ngước đôi mắt ngây thơ nhìn tôi với vẻ hàm ơn. Rồi nó lặng lẽ bước đi. Cái bóng nhỏ bé, gầy gò như xieu vẹo trước những đợt gió Lào dữ dội.Tôi vội vã lên xe, đạp về nhà. Trong tâm trí tôi còn đọng mãi hình ảnh một đôi mắt ngây thơ và một dáng người gầy gò với nước da đen đúa.
Nắng vẫn đổ lửa xuống mặt đường. Hầm hâpHầm hập
Cách-vận dụng văn miêu tả trong tự sự
Trong phương thức tự sự, văn miêu tả đóng một vai trò rất quan trọng. Tự sự tức là kể việc, kể người. Việc trong văn tự sự thường có diễn biến, xảy ra trong một thời gian, không gian và giữa một khung cảnh nhất định. Con người trong văn tự sự cũng phải mang những nét đặc điểm hình dáng riêng, cụ thể. Tức là đều cần đến văn miêu tả. Đó là những bức tranh tả cảnh thiên nhiên làm nền cho câu chuyện (một đêm trăng sang, một buổi chiều hè, một sân trường, một ngõ phố, một bãi cỏ sau làng). Đó là những bức tranh tả cảnh sinh hoạt cụ thể, sinh động (cảnh một buổi lao động, cảnh một trò chơi, cảnh một gia đình sum họp). Đó là chân dung các nhân vật với những nét đặc điểm cố định và những nét đặc điểm gắn với những tình huống, những tâm trạng cụ thể (nhân vật đang buồn hoặc đang vui, nhân vật đang làm việc hoặc đang chơi một trò chơi nào đó).
Thực tế cho thấy nếu trong văn tự sựchỉ chú trọng kể việc mà không quan tâm tới miêu tả thì câu chuyện sẽ thiếu sinh động, tẻ nhạt, chán ngắt. Mà đây lại là lỗi thường thấy ơ bài văn tự sự của các em học sinh. Do đo, khi làm một bài văn tự sự , ngoài việc quan tâm tới cốt truyệnvà hệ thống các chi tiết, sự kiện, các em phải chú ý sử dụng văn miêu tả đúng lúc, đúng chỗ và hợp lý. Điều đáng nói là khi các em dùng văn miêu tả trong kể chuyện thì phải có sự lựa chọn . Nói về nhân vật, tả cảnh thiên nhiên, cảnh sinh hoạt nhưng không phải là làm hẳn một bài văn miêu tả chi tiết, cụ thể mà chỉ có tính chất đan xen, bổ trợ để cốt truyện hay hơn, hấp dẫn hơn ; nhân vật của câu chuyện hiện lên sinh động và ấn tượng hơn. Như vậy có nghĩa là khi làm một bài văn tự sự, ngoài những câu trần thuật nêu sự việc, hiện tượng, người viết nên chú trọng dùng những từ ngữ có sức ngợi tả (nhất là hệ thống các từ láy tượng hình, tượng thanh ); những câu văn giàu hình ảnh, nhạc điệu.
Vận dụng vào thực tế làm văn tự sự, ta sẽ thấy được tác dụng của văn miêu tả. Chẳng hạn như khi kể một câu chuyện về cuộc thăm quan di tích lịch sử, ngoài việc nêu những sự kiện chính liên quan tới cốt chuyện ( cuộc thăm quan di tích lịch sử diễn ra lúc nào? Địa điểm ở đâu? Có những ai tham gia? Cuộc tham quan ấy diễn ra như thế nào? Có điều gì bất ngờ lý thú?... ), người viết bài có thể xen vào những đoạn, những câu tả (tả đôi nét về cảnh vật và thời tiết mà mình cảm nhận được trên đường đi, tả toàn cảnh khu di tích lịch sử – trong đó tập trung vào một số hình ảnh đặc sắc, tả cảnh cả đoàn tham quan lắng nghe lời giới thiệu của người thuyết minh ). 
Hoặc khi kể về một chuyến ra thành phố, ngoài những chi tiết chuyện (gặp gỡ những ai? Làm những việc gì? Có sự kiện nào bất ngờ?...), người viết bài nên vận dụng thêm văn miêu tả (tả khung cảnh thành phố : nhà cửa, đường xá, khu vui chơi; tả tâm trạng ngạc nhiên của em, tả hình ảnh những người mà em được gặp gỡ, tiếp xúc )
C. Kết thúc vấn đề
Trên đây là một số lưu ý khi làm văn tự sự, nếu chúng ta nắm bắt được những điểm lưu ý này thì việc viết và dạy văn tự sự sẽ đạt được kết quả cao.