Ngữ văn 9 – ôn tập truyện Kiều (truyện Kiều của Nguyễn Du)

NGỮ VĂN 9 – ÔN TẠP TRUYỆN KIỀU
TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU
Đê: Hãy viết một bài văn thuyết minh ngắn giới thiệu về nhà thơ Nguyễn Du và giá trị tác phẩm “truyện Kiều”.
Gợi ý bài làm:
Nội dung cụ thể
I- Mở bài:
-Giới thiệu khái quát về Nguyễn Du (thiên tài văn học-“thi sĩ của các thi sĩ”
-Giới thiệu truyện Kiều (tác phẩm lớn của Nguyễn Du, đỉnh cao của nghệ thuật thi ca tiếng Việt).
II-Thân bài : 
a/ Thuyết minh về cuộc đời và sự nghiệp văn học của Nguyễn Du:
-Thân thế: sinh mất, bút hiệu, quê quán, gia đình
-Thời đại: đầy biến động
-Về cảnh đời :+Năng khiếu văn học bâm sinh
 +Trải qua mười năm gió bụi => có vốn sống phong phú.
-Sự nghiệp văn chương : thơ chữ Hán, chữ Nôm.
b/ Thuyết minh về giá trị của truyện Kiều:
-Nguồn gốc.
-Giá trị :
+Nội dung: hiện thực, nhân đạo.
+Nghệ thuật?
III- Kết bài :
Phát biểu chung về tác giả, tác phẩm.
I- Nguyễn Du được coi là một thiên tài văn học, một tác gia văn học tài hoa và lỗi lạc nhất của văn học Việt Nam “thi sĩ của các nhà thi sĩ”. Truyện Kiều (Đoạn trường tân thanh) là tác phẩm lớn nhất của ông, là đỉnh cao chói lọi nhất của nghệ thuật thơ ca tiếng Việt.
II-
a/ Cuộc đời và sự nghiệp văn học của Nguyễn Du:
-Nguyễn Du (1765-1820) tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên;quê ở làng Tiên Điền , huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh; sinh trong một gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan và có truyền thống văn học.
 Quê hương ông vẫn lưu truyền câu ca:
Bao giờ ngàn Hống hết cây
Sông Lam hết nước , họ này hết quan.
 Cuộc đời của Nguyễn Du gắn bó với những biến cố lịch sử của giai đoạn cuối thế kỷ XVIII đầu hế kỷ XIX . Đây là giai đoạn lịch sử đầy biến động với hai đặc điểm nổi bật : chế độ phong kiến Việt Nam khủng hoảng trầm trọng , bão táp phong trào nông dân khởi nghĩa nổi lên khắp nơi, đỉnh cao là cuộc khởi nghĩa Tây Sơn.
 Trong hoàn cảnh ấy, Nguyễn Du sống phiêu bạt nhiều năm trên đất Bắc (1786-1796). “Ông trải qua mười năm gió bụi”, có lúc ốm đau không có thuốc, mái tóc sớm bạc. Năm 1802, Gia Long triệu Nguyễn Du ra làm quan. Ông được làm chánh sứ sang Trung Quốc (1913-1914). Năm 1820, ông được cử làm chánh sứ lần thứ hai, nhưng chưa kịp đi, ông đã mất.
 Năng khiếu văn học bẩm sinh, vốn sống vô cùng phong phú, kết hợp với trái tim yêu thương vĩ đại đã tạo nên thiên tài Nguyễn Du
 Sự nghiệp văn chương của Nguyễn Du vô cùng rạng rỡ, để lại nhiều thơ chữ Hán và chữ Nôm:
 Về chữ Hán có 3 tập thơ : Nam trung tạp ngâm, Bắc hành tạp lục, Thanh Hiên thi tập.
 Về chữ Nôm có Truyện Kiều, Văn chiêu hồn....
b/ Truyện Kiều:
 Nguyễn Du đã lấy cốt truyện từ “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm Tài Nhân (Trung Quốc) mà sáng tạo ra truyện Kiều bằng thơ lục bát dài 3254 câu, đậm đà màu sắc dân tộc.
 Giá trị nội dung và nghệ thuật:
 Về nội dung: Truyện Kiều có hai giá trị lớn là giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo:
 Giá trị hiện thực : Truyện Kiều là bức tranh hiện thực về một xã hội bất công , tàn bạo.
 Giá trị nhân đạo: Truyện Kiều là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người, tiếng nói lên án, tố cáo những thế lực xấu xa, tiếng nói khẳng định, đề cao tài năng, nhân phẩm và những khát vọng chân chính của con người như khát vọng về quyền sống, khát vọng tự do, công lý, khát vọng tình yêu, hạnh phúc.
 Về nghệ thuật :
Truyện Kiều là kết tinh hành tựu nghệ thuật văn học dân tộc trên các phương diện ngôn ngữ, thể loại. Với truyện Kiều, ngôn ngữ văn học dân tộc và thể thơ lục bát đã đạt tới đỉnh cao rực rỡ. Với tryuện Kiều , nghệ thuật tự sự đã có bước phát triển vượt bậc từ nghệ thuật dẫn chuyện đến nghệ thuật miêu tả thiên nhiên, khắc họa tính cách và miêu tả tâm lý nhân vật.
III-
Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc, niềm tự hào của nhân dân ta, đất nước ta:
Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du
Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày
(Kính gửi cụ Nguyễn Du - Tố Hữu)
 Truyện Kiều là tập đại thành của ngôn ngữ văn học dân tộc.
 Ñoaïn: CHÒ EM THUÙY KIEÀU (Trích truyeän Kieàu)
1. Qua ñoaïn trích “Chò em Thuùy Kieàu” em coù nhaän xeùt gì veà ngheä thuaät taû ngöôøi cuûa Nguyeãn Du ?
-Ñoaïn thô mieâu taû nhaân vaät theo buùt phaùp ngheä thuaät öôùc leä quen thuoäc trong vaên hoïc coå. Nghóa laø söû duïng nhöõng qui öôùc trong bieåu hieän ngheä thuaät nhö duøng hình töôïng thieân nhieân ñeïp: traêng , hoa , ngoïc, tuyeát,.ñeå noùi veà veû ñeïp con ngöôøi. Ñeå gôïi leân veû ñeïp duyeân daùng, thanh cao, trong traéng cuûa ngöôøi thieáu nöõ 
Mai coát caùch , tuyeát tinh thaàn
Veû ñeïp trang troïng, ñoan trang cuûa Thuùy Vaân ñöôïc so saùnh vôùi hình töôïng thieân nhieân, vôùi nhöõng thöù cao ñeïp treân ñôøi: traêng, hoa, maây, tuyeát, ngoïc: 
Vaân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng dầy dặn nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc tuyết nhöôøng maøu da
Gôïi taû veû ñeïp cuûa Thuùy Kieàu, taùc giaû vaãn duøng nhöõng hình töôïng öôùc leä:
Laøn thu thuûy, neùt xuaân sôn
Hoa ghen thua thaém , lieãu hôøn keùm xanh
Hình aûnh öôùc leä “laøn thu thuûy” – laøn nöôùc muøa thu gôïn soùng gôïi leân thaät soáng ñoäng veû ñeïp cuûa ñoâi maét trong saùng, long lanh, linh hoaït,Coøn hình aûnh öôùc leä “neùt xuaân sôn” – neùt nuùi muøa xuaân laïi gôïi leân ñoâi maøy thanh tuù treân giöông maët treû trung.
 Caùi taøi cuûa Nguyeãn Du laø tuy söû duïng buùt phaùp öôùc leä nhöng chaân dung hai chò em Thuùy Vaân, Thuùy Kieàu hieän leân thaät sinh ñoäng, ña daïng , “moãi ngöôøi moät veû möôøi phaân veïn möôøi”.
 	Khi mieâu taû chaân dung nhaân vaät laø chaân dung mang tính caùch soá phaän. Veû ñeïp cuûa Thuùy Vaân taïo söï hoøa hôïp, eâm ñeàm vôùi xung quanh, “maây thua”, “tuyeát nhöôøng” neân naøng seõ coù cuoäc ñôøi bình laëng, suoân seû . Coøn veû ñeïp cuûa Thuùy Kieàu laøm cho taïo hoùa phaûi ghen gheùt, caùc veû ñeïp khaùc phaûi ñoá kò – “hoa ghen”, “lieãu hôøn” – neân soá phaän nang phaûi eùo le ñau khoå.
	-Söï tinh teá cuûa taùc giaû laø khi mieâu taû nhaân vaät Thuùy Kieàu, taùc giaû mieâu taû chaân dung Thuùy Vaân tröôùc ñeå laøm neàn noåi baät leân chaân dung Thuùy Kieàu. Coù theå coi ñaây laø thuû phaùp ngheä thuậït ñoøn baåy. Nguyeãn Du chæ daønh boán caâu ñeå gôïi taû Vaân, trong khi ñoù daønh tôùi möôøi hai caâu thô ñeå cöïc taû veû ñeïp cuûa Kieàu. Veû ñeïp cuûa Vaân chuû yeáu laø ngoaïi hình, coøn veû ñeïp cuûa Kieàu laø nhan saéc , taøi naêng , taâm hoàn.
Thuùy Vaân, Thuùy Kieàu laø nhöõng nhaân vaät chính dieän neân khi mieâu taû taùc giaû chuû yeáu taùc giaû duøng buùt phaùp öôùc leä. Vì veû ñeïp cuûa hai chò em Kieàu laø veû ñeïp lí töôûng neân Nguyễn Du ñaõ duøng nhöõng khuoân maãu, öôùc leä ñeå dieãn taû veû ñeïp vöôït ra ngoaøi, vöôït leân treân khuoân maãu cuûa tuyeät saéc giai nhaân.
2-Em coù nhaän xeùt gì veà caùch söû duïng töø ngöõ cuûa Nguyeãn Du trong vieäc mieâu taû ngoaïi hình hai chò em Thuyù Kieàu ,caùch mieâu taû ấùy ñaõ döï baùo soá phaän cuûa hai nhaân vaät nhö theá naøo?
-“Chò em Thuyù Kieàu” laø ñoaïn thô mieâu taû nhaân vaät voâ cuøng ñaëc saéc trong thô trung ñaïi, moät trong nhöõng neùt ñaëc saéc ấùy laø vieäc söû duïng töø ngöõ.
+Mieâu taû ngoaïi hình hai chò em Thuyù Kieàu , Nguyeãn buùt phaùp öôùc leä – truyeàn thoáng cuûa vaên hoïc coå ñieån, duøng hình töôïng thieân nhieân ñeïp : traêng, hoa, ngoïc, tuyeát,...ñeå noùi veà veû ñeïp con ngöôøi.
+Caùch söû duïng ngoân ngöõ ñeå mieâu taû hai nhaân vaät coù ñieåm khaùc. Vôùi Thuyù Vaân thì duøng “thua”, “nhöôøng”:
Maây thua nöôùc toùc, tuyeát nhöôøng maøu da
Coøn Thuyù Kieàu thì duøng “ghen”, “hôøn”:
Hoa ghen thua thaém, lieãu hôøn keùm xanh
*Veû ñeïp cuûa Vaân laø veû ñeïp ñoan trang, phuùc haäu, moät veû ñeïp maø thieân nhieân (maây,tuyeát) cuõng phaûi chòu thua, nhöôøng! Nhöng chæ ñeán möùc aáy thoâi, nghóa laø ôû trong voøng trôøi ñaát , vaãn trong qui luaät töï nhieân. Veû ñeïp cuûa Vaân taïo söï hoaø hôïp, eâm ñeàm vôùi xung quanh . Veû ñeïp naøy baùo hieäu tính caùch ,soá phaän cuoäc ñôøi sau naøy cuûa Thuyù Vaân laø moät cuoäc ñôøi eâm aû, bình laëng.
*Veû ñeïp cuûa Thuyù Kieàu laø veû ñeïp saéc saûo maën maø, khaùc nhieàu vôùi veû ñeïp trang troïng hieàn hoaø cuûa Vaân. Moät vẻ ñeïp ñếùn ñoä “hoa ghen”, “lieãu hôøn”. Ñieàu ñoù chöùng toû nhan saéc Thuyù Kieàu ñaõ vöôït ra ngoaøi khuoân khoå, ngoaøi töôûng töôïng ,ngoaøi qui luaät töï nhieân. Thieân nhieân ,taïo hoaù coù söï ganh gheùt , ñoá kò , baùo hieäu moät söï traû thuø sau naøy cuûa trôøi ñaát (thieân nhieân) ñoái vôùi soá phaän cuûa Kieàu .Hai töø ghen hôøn ñaõ baùo tröôùc cuoäc ñôøi Kieàu chaéc seõ traûi qua nhieàu tai öông , baát haïnh.
	Trong mieâu taû, Nguyeãn Du ñaõ döï caûm veà thaân phaän moãi ngöôøi trong töông lai : Thuyù Vaân thì eâm ñeàm phaúng lặêng, coøn töông lai Thuyù Kieàu ñaày soùng gioù baát traéc.
CẢNH NGÀY XUÂN (Đoạn thơ tả cảnh thiên nhiên)
1- Phân tích bức tranh cảnh thiên nhiên ở bốn câu thơ đầu trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”?
	“Cảnh ngày xuân” (Trích truyện Kiều - Nguyễn Du) là bức tranh thiên nhiên mùa xuân cùng với cảnh lễ hội xuân nhộn nhịp, tươi vui. Trong dó, bốn câu đầu gợi tả khung cảnh mùa xuân :
Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
	Hai câu đầu:
Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
gợi tả mùa xuân theo cách riêng. Trước hết hình ảnh “con én đưa thoi”là hình ảnh ẩn dụ nhân hóa vừa gợi thời gian vừa gợi không gian, Hình ảnh chim én bay liệng trong bầu trời xuân ất nhanh như chiếc thoi chạy đi chạy lại trên khung dệt không những nêu lên nét đặc trưng của mùa xuân (mùa xuân chim én về) mà còn gợi thời gian trôi đi rất nhanh (như thoi đưa), ngày xuân , ngày vui trôi rất nhanh. Cảm giác nuối tiêc thời gian thoáng hiện ở câu thơ “Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi” khi tác giả tả ánh sáng đẹp của mùa xuân đã trải qua hơn sáu mươi ngày, đã hết tháng hai sang tháng ba. Những số từ “chín chục, ngoài sáu mươi” cùng với từ “đã” nói lên điều ấy. Trong tháng cuối cùng của mùa xuân chim én vẫn rộn ràng bay liệng giữa bầu trời trong sáng.
	Hai câu thơ tiếp theo không hoàn toàn là sáng tạo của Nguyễn Du. Ông đã tiếp thu và đổi mới từ hai câu thơ cổ Trung Quốc :
Phương thảo thiên liên bích
Lê chi sổ điểm hoa
( cỏ non liền với trời xanh, tên cành lê có mấy bông hoa)
So với hai câu thơ xưa, rõ ràng hai câu thơ của Nguyễn Du trở thành một bức họa tuyệt đẹp về mùa xuân:
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Gam màu làm nền cho bức tranh xuân là thảm cỏ xanh non trải rộng tới chân trời . Trên cái nền xanh dịu mát đó điểm xuyết một vài bông hoa lê trắng. Câu thơ cổ Trung Quốc chỉ nói cành lê điểm vài bông hoa mà không nói tới màu sắc của hoa lê. Nguyễn Du chỉ thêm một chữ “trắng” cho hoa lê mà bức tranh xuân đã khác . Trong câu thơ của Nguyễn Du , chữ trắng đã thành điểm nhấn, làm nổi bậc thần sắc của hoa lê, của bức tranh. Màu xanh của cỏ non và sắc trắng của hoa lê làm  ... n bản “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ.
Gợi ý bài làm:
Gợi ý
Bài làm
I Mở bài:
-Giới thiệu “Chuyện người con gái Nam Xương” –Nguyễn Dữ.
-Nội dung của truyện
-Nêu vấn đề
II- Thân bài:
1-Phân tích những nét phẩm chất tốt đẹp của Vũ nương:
+Vũ Nương vừa có nhan sắc vừa có đức hạnh
+Trong đạo vợ chồng, Vũ Nương là người vợ hết mực thương chồng và thủy chung.
+Vũ Nương là người phụ nữ đảm đang, hiếu thảo
2-Phân tích bi kịch (nỗi oan của Vũ Nương):
-Nỗi oan
-Ý nghĩa cái chết của Vũ Nương (giá trị hiện thực, giá trị tố cáo)
III- Kết luận :
-Giá trị của truyện
-Cảm nghĩ về người phụ nữ trong xã hội cũ.
I-
“Chuyện người con gái Nam Xương” rút trong tác phẩm “Truyền kì mạn lục”, áng văn xuôi viết bằng chữ Hán của Nguyễn Dữ trong thế kỉ 16, một kiệt tác văn chương cổ.Truyện kể lại một câu chuyện truyền kì có nhiều yếu tố hoang đường lưu truyền trong dân gian về bi kịch gia đình.Qua nhân vật Vũ Nương( Vũ Thị Thiết), tác giả đã ca ngợi vẻ đẹp của đức hạnh, của lòng vị tha và thể hiện số phận bi kịch của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
II-
-Số phận của Vũ Nương là một bi kịch thương tâm, Nguyễn Dữ đã dành sự đồng cảm sâu sắc và lòng cảm phục đối với nàng. 
+Vũ Nương vừa có nhan sắc vừa có đức hạnh: “tính tình thùy mị nết na, lại thêm có tư dung tốt đẹp”.Nhờ vậy nên Trương Sinh, con nhà hào phú “mến vì dung hạnh” đã xin với mẹ đem trăm lạng vàng cưới về. 
+Trong đạo vợ chồng, Vũ Nương là người vợ hết mực thương chồng và thủy chung. Biết chồng có tính “đa nghi” nàng đã“ giữ gìn khuôn phép” không để xảy ra cảnh vợ chồng phải “thất hòa”. Sống giữa thời loạn lạc, Trương Sinh phải tòng quân đi chinh chiến ở biên ải xa xôi. Buổi tiễn chồng ra trận, Vũ Nương đã rót chén rượu đầy chúc chồng “được hai chữ bình yên”; nàng chẳng mong được đeo ấn phong hầu mặc áo gấm trở về quê cũ...Ước mong của nàng thật bình dị, vì nàng coi trọng hạnh phúc gia đình hơn mọi công danh phù phiếm ở đời. Những năm tháng xa cách, Vũ Nương thương nhớ chồng khôn kể xiết : “...mỗi khi thấy bướm lượn đầy vườn, mây che kín núi, thì nỗi buồn góc bể chân trời không thể nào ngăn được”. Tâm trạng nhớ thương đau buồn ấy của Vũ Nương cũng là tâm trạng chung của những người chinh phụ trong mọi thời loạn lạc xưa nay:
...Nhớ chàng đằng đẵng đường lên bằng trời
Trời thăm thẳm xa vời không thấu
Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong...
 (Ching phụ ngâm)
 Thể hiện tâm trạng ấy, Nguyễn Dữ vừa cảm thông với nỗi đau khổ của Vũ Nương, vừa ca ngợi tấm lòng thủy chung thương nhớ đợi chờ chồng của nàng.
+Vũ Nương là người phụ nữ đảm đang, hiếu thảo. Chồng ra trận mới được một tuần thì nàng sinh ra một đứa con trai đặt tên là Đản. Mẹ chồng già yếu, ốm đau, nàng “hết sức thuốc thang”, “ngọt ngào khôn khéo khuyên lơn”. Vừa phụng dưỡng mẹ già, vừa chăm sóc nuôi dạy con thơ . Lúc mẹ chồng qua đời, nàng đã “hết lời thương xót”, việc ma chay tế lễ được lo liệu, tổ chức rất chu đáo “như đối với cha mẹ đẻ mình”. Qua đó, ta thấy trong Vũ Nương cùng xuất hiện ba con người tốt đẹp: nàng dâu hiếu thảo, người vợ đảm đang chung thủy, người mẹ hiền đôn hậu. Đó là hình ảnh người phụ nữ lí tưởng trong xã hội phong kiến ngày xưa.
-Cũng như bao nhiêu người phụ nữ ngày xưa, cuộc đời của Vũ Nương là những trang buồn đầy nước mắt.Sau ba năm đợi chờ, Trương Sinh đã bình yên trở về. Đây cũng là lúc đất bằng nổi sóng, bi kịch lại đến với nàng. Trương Sinh trở về, con thơ vừa học nói. Tưởng rằng hạnh phúc sẽ mỉm cười với đôi vợ chồng trẻ. Nhưng rồi chuyện “cái bóng” từ miệng đứa con thơ đã làm cho Trương Sinh ngờ vực, “đinh ninh là vợ hư, mối nghi ngờ ngày càng sâu,không có gì gỡ ra được”. Vốn tính hay ghen lại gia trưởng , vũ phu, ít học hành. Trương Sinh đã đối xử với vợ hết sức tàn nhẫn. Giấu biệt lời con nói, Trương Sinh đã mắng nhiếc nàng và đánh đuổi đi. Vợ phân trần, không tin; hàng xóm khuyên can cũng chẳng ăn thua gì cả! Chính chồng và con – những người thân yêu nhất của Vũ Nương đã xô đấy nàng đến bên bờ vực thẳm. Thời chiến tranh loạn lạc, nàng đã trải qua những năm tháng cô đơn, giờ đây đứng trước nỗi oan, nàng chỉ biết nuốt nước mắt vào lòng...Vũ Nương chỉ có một con đường để bảo toàn danh tiết : nhảy xuống sông Hoàng Giang tự tử. Lời nguyền của nàng với trời và thần sông đã làm cho người đời xót xa đối với người con gái “bạc mệnh...duyên phận hẩm hiu”. Vũ Nương không phải làm “làm mồi cho cá tôm”, “làm cơm cho diều quạ”, không bị người đời phỉ nhổ mà nang đã được các nàng tiên trong cung nước thương tình vì nàng vô tội, rẽ một đường nước cho nàng thoát chết. Và cũng chẳng bao lâu sau đó, Trương Sinh biết vợ mình chết oan chỉ vì chuyện “chiếc bóng”. Nàng tuy được hầu hạ Linh Phi, nhưng hạnh phúc của nàng ở trần thế bị tan vỡ “trâm gãy bình rơi”,quyền làm mẹ , làm vợ của nàng vĩnh viễn không còn nữa. Đó là nỗi đau đớn nhất của ngườ phụ nữ.
Nguyễn Dữ đã ghi lại câu chuỵện cảm động thươg tâm này với tất cả tấm lòng nhân đạo. Cái chết đau thương của Vũ Nương có giá trị tố cáo hiện thực sâu sắc. Nó lên án chiến tranh phong kiến đã làm cho đôi lứa phải li biệt, người vợ trẻ sống vất vả cô đơn; lên án lễ giáo phong kiến khắt khe với tệ gia trưởng độc đoán, gây nên bi kịch gia đình, làm tan vỡ hạnh phúc. Vì lẽ đó mà “Chuyện người con gái Nam Xương” có giá trị nhân bản sâu sắc.
III- “Tryền kì mạn lục” là kiệt tác của nền văn học cổ Việt Nam, xứng đáng là “thiên cổ kì bút”. Người đọc mãi mãi thương cảm Vũ Nương, thương cảm những người phụ nữ tài hoa bạc mênh. “Chuyện người con gái Nam Xương” tố cáo hiện thực xã hội phong kiến Việt Nam thế kỉ 16, nêu bật thân phận và hạnh phúc người phụ nữ trong bi kịch gia đình. Gần 500 năm sau, “Chuyện người con gái Nam Xương” mà nỗi xót thương đối với số phận bi thảm của người vợ, người mẹ như vẫn còn mãi trong ta.
C©u 7. TËp lµm v¨n
 Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong “chuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” cña NguyÔn D÷
I/ T×m hiÓu ®Ò
 - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm – gi¸ trÞ nh©n ®¹o. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n ch­¬ng cßn gäi lµ gi¸ trÞ nh©n v¨n.
 - V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam th­êng biÓu hiÖn tiÕng nãi nh©n v¨n ë sù tr©n träng mäi phÈm gi¸ con ng­êi, ®ång t×h th«ng c¶m víi kh¸t väng cña con ng­êi, ®ång c¶m víi sè phËn bi kÞch cña con ng­êi vµ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn chµ ®¹p lªn con ng­êi
 - Dùa vµo nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n trªn,ng­êi viÕt soi chiÕu vµ “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ néi dung nh©n v¨n trong t¸c phÈm. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cña NguyÔn D÷ vµo tiÕng nãi nh©n v¨n cña v¨n häc thêi ®¹i «ng.
 - Tuy cÇn dùa vµo sè phËn bi th­¬ng cña nh©n vËt Vò N­¬ng ®Ó khai th¸c vÊn ®Ò, nh­ng néi dung bµi viÕt ph¶i réng h¬n bµi ph©n tÝch nh©n vËt, do ®ã c¸ch tr×nh bµy ph©n tÝch còng kh¸c.
II/ Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi:
 - Tõ thÕ kØ XVI, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam b¾t ®Çu khñng ho¶ng, vÊn ®Ò sè phËn cong ng­êi trë thµnh mèi quan t©m cña v¨n ch­¬ng, tiÕng nãi nh©n v¨n trong c¸c t¸c phÈm v¨n ch­¬ngngµy cµng ph¸t triÓn phong phó vµ s©u s¾c.
 - TruyÒn k× m¹n lôc c¶u NguyÔn D÷ lµ mét trong sè ®ã. Trong 20 thiªn truyÖn cña tËp truyÒn k×, “chuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn D÷.
 B- Th©n bµi:
 1. T¸c gi¶ hÕt lêi ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ng­êi qua vÎ ®Ñp cña Vò N­¬ng, mét phô n÷ b×nh d©n
 - Vò N­¬ng lµ con nhµ nghÌo (“thiÕp vèn con nhµ khã”), ®ã lµ c¸i nh×n ng­êi kh¸ ®Æc biÖt cña t­ t­ëng nh©n v¨n NguyÔn D÷.
 - Nµng cã ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam: thuú mÞ, nÕt na. §èi víi chång rÊt mùc dÞu dµng, ®»m th¾m thuû chung; ®èi víi mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, hÕt lßng phô d­ìng; ®ãi víi con rÊt mùc yªu th­¬ng.
 - §Æc biÖt, mét biÓu hiÖn râ nhÊt vÒ c¶m høng nh©n v¨n, nµng lµ nh©n vËt ®Ó t¸c gi¶ thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ con ng­êi, vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, t×nh yªu ®«i løa:
 + Nµng lu«n vun vÐn cho h¹nh phóc gia ®×nh.
 + Khi chia tay chång ®i lÝnh, kh«ng mong chång lËp c«ng hiÓn h¸ch ®Ó ®­îc “Ên phong hÇu”, nµng chØ mong chång b×nh yªn trë vÒ.
 + Lêi thanh minh víi chång khi bÞ nghi oan còg thÓ hiÖn râ kh¸t väng ®ã: “ThiÕp së dÜ n­¬ng tùa vµ chµng v× cã c¸i thó vui nghi gai nghi thÊt”
 Tãm l¹i : d­íi ¸nh s¸ng cña t­ t­ëng nh©n v¨n®· xuÊt hiÖn nhiÒu trong v¨n ch­¬ng, NguyÔn D÷ míi cã thÓ x©y dùng mét nh©n vËt phô n÷ b×nh d©n mang ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp cña con ng­êi. Nh©n v¨n lµ ®¹i diÖn cho tiÕng nãi nh©n v¨n cña t¸c gi¶.
 2. NguyÔn D÷ tr©n träng vÎ ®Ñp cña Vò N­¬ng bao nhiªu th× cµng ®au ®ín tr­íc bi kÞch cuéc ®êi cña nµng bÊy nhiªu.
 - §au ®ín v× nµng cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt ®¸ng quý vµ lßng tha thiÕt h¹nh phóc gia ®×nh, tËn tuþ vun ®¸p cho h¹nh phóc ®ã l¹i ch¼ng ®­îc h­ëng h¹nh phóc cho xøng víi sù hi sinh cña nµng:
 + Chê chång ®»ng ®½ng, chång vÒ ch­a mét ngµy vui, sãng giã ®· næi lªn tõ mét nguyªn cí rÊt vu v¬ (Ng­êi chång chØ dùa vµo c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ ®· kh¨ng kh¨ng kÕt téi vî).
 + Nµng hÕt mùc van xin chµng nãi râ mäi nguyªn cí ®Ó cëi th¸o mäi nghi ngê; hµng xãm râ nçi oan cña nµng nªn kªu xin gióp, tÊt c¶ ®Òu v« Ých. §Õn c¶ lêi than khãc xãt xa tét cïng “Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y, sen rò trong ao, liÔu tµn tr­íc giã, c¸i Ðn l×a ®µn,” mµ ng­êi chång vÉn kh«ng ®éng lßng.
 + Con ng­êi ttrong tr¾ng bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, bÞ dËp vïi tµn nhÉn, bÞ ®Èy ®Õn c¸i chÕt oan khuÊt
 à Bi kÞch ®êi nµng lµ tÊn bi kÞch cho c¸i ®Ñp bÞ chµ ®¹p n¸t tan, phò phµng.
 3. Nh­ng víi tÊm lßng yªu th­¬ng con ng­êi, t¸c gi¶ kh«ng ®Ó cho con ng­êi trong s¸ng cao ®Ñp nh­ nµng ®· chÕt oan khuÊt.
 - M­în yÕu tè k× ¶o cña thÓ lo¹i truyÒn k×, diÔn t¶ Vò N­¬ng trë vÒ ®Ó ®­îc röa s¹ch nçi oan gi÷a thanh thiªn b¹ch nhËt, víi vÌ ®Ñp cßn léng lÉy h¬n x­a.
 - Nh­ng Vò N­¬ng ®­îc t¸i t¹o kh¸c víi c¸c nµng tiªn siªu thùc : nµng vÉn kh¸t väng h¹nh phóc trÇn thÕ (ngËm ngïi, tiÕc nuèi, chua xãt khi nãi lêi vÜnh biÖt “thiÕp ch¼ng thÓ vÒ víi nh©n gian ®­îc n÷a”.
 - H¹nh phóc vÉn chØ lµ ­íc m¬, hiÖn thùc vÉn qu¸ ®au ®ín (h¹nh phóc gia ®×nh tan vì, kh«ng g× hµn g¾n ®­îc).
 4. Víi niÒm xãt th­¬ng s©u s¾c ®ã, t¸c gi¶ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc tµn ¸c chµ ®¹p lªn kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ng­êi.
 - XHPK víi nh÷ng hñ tôc phi lÝ (träng nam khinh n÷, ®¹o tßng phu,) g©y bao nhiªu bÊt c«ng. HiÖn th©n cña nã lµ nh©n vËt Tr­¬ng Sinh, ng­êi chång ghen tu«ng mï qu¸ng, vò phu.
 - ThÕ lùc ®åg tiÒn b¹c ¸c (Tr­¬ng Sinh con nhµ hµo phó, mét lóc bá ra 100 l¹ng vµng ®Ó c­íi Vò N­¬ng). Thêi nµy ®¹o lÝ ®· suy vi, ®ång tiÒn ®· lµm ®en b¹c t×nh nghÜa con ng­êi.
 à NguyÔn D÷ t¸i t¹o truyÖn cæ Vî chµng Tr­¬ng, cho nã m¹ng d¸ng dÊp cña thêi ®¹i «ng, XHPKVN thÕ kØ XVI.
 C- KÕt bµi:
 - “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” lµ mét thiªn truyÒn k× giµu tÝnh nh©n v¨n. TruyÖn tiªu biÓu cho s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ vÒ sè phËn ®Çy tÝnh bi kÞch cña ng­êi phÞ n÷ trong chÕ ®é phong kiÕn.
- T¸c gi¶ thÊu hiÓu nçi ®au th­¬ng cña hä vµ cã tµi biÓu hiÖn bi kÞch ®ã kh¸ s©u s¾c.
___________________________________________________________