Ôn tập Tiếng Việt - Nguyễn Thị Hồng Nhiên

PHẦN TIẾNG VIỆT
tiÕt 1: Tõ xÐt vÒ cÊu t¹o, Tõ xÐt vÒ nguån gèc
A.TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. Tõ xÐt vÒ cÊu t¹o
1. Từ đơn: Là từ chỉ có một tiếng.
 VD: Nhà, cây, trời, đất, đi, chạy
2. Từ phức: Là từ do hai hoặc nhiều tiếng tạo nên. 
 VD: Quần áo, chăn màn, trầm bổng, câu lạc bộ, bâng khuâng
 Từ phức có 2 loại:
* Từ ghép: Gồm những từ phức được tạo ra bằng cách ghép các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa.
- Tác dụng: Dùng để định danh sự vật, hiện tượng hoặc dùng để nêu các đặc điểm, tính chất, trạng thái của sự vật.
 * Từ láy: Gồm những từ phức có quan hệ láy âm giữa các tiếng.
- Vai trò: Tạo nên những từ tượng thanh, tượng hình trong miêu tả thơ ca có tác dụng gợi hình gợi cảm.
II. Tõ xÐt vÒ nguån gèc 
1. Tõ m­în: 
 Lµ nh÷ng tõ vay m­în cña tiÕng n­íc ngoµi ®Ó biÓu thÞ nh÷ng sù vËt, hiÖn t­îng, ®Æc ®iÓm... mµ tiÕng ViÖt ch­a cã tõ thÝch hîp ®Ó biÓu thÞ.
 *VÝ dô: Cöu Long, du kÝch, hi sinh... 
2.Từ ngữ địa phương: 
Từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ được sử dụng ở 1 hoặc 1 số địa phương nhất định.
* Ví dụ:
 	 “ Rứa là hết chiều ni em đi mãi 
 	 Còn mong chi ngày trở lại Phước ơi!”
 ( Tố Hữu - Đi đi em)
 - 3 từ trên (rứa, ni, chi) chỉ được sử dụng ở miền Trung.
 *Mét sè từ địa phương khác:
C¸c vïng miÒn
VÝ dô
Từ địa phương
Từ toàn dân
Bắc Bộ
biu điện
bưu điện
Nam Bộ
dề, dui
về, vui
Nam Trung Bộ
béng
bánh
Thừa Thiên HuÕ
té
ngã
3. Biệt ngữ xã hội:
 - Biệt ngữ xã hội lµ nh÷ng tõ ng÷ chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định.
 * Ví dụ:
 - Ch¸n qu¸, h«m nay m×nh ph¶i nhËn con ngçng cho bµi kiÓm tra to¸n.
 - Tróng tñ, h¾n nghiÔm nhiªn ®¹t ®iÓm cao nhÊt líp.
 + Ngỗng: điểm 2
 + trúng tủ: đúng vào bài mình đã chuẩn bị tốt
 ( Được dùng trong tầng lớp học sinh, sinh viên )
 *Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội:
 - ViÖc sö dông từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp .
- Trong thơ văn, tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc 2 lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ, tính cách nhân vật.
- Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương đương để sử dụng khi cần thiết.
B. luyªn TẬP
Đề 1: Trong những từ sau, từ nào là từ ghép, từ nào là từ láy?
 Ngặt nghèo, nho nhỏ, giam giữ, gật gù, bó buộc, tươi tốt, lạnh lùng, bọt bèo, xa xôi, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn, lấp lánh.
Gợi ý:
* Từ ghép: Ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tươi tốt, bọt bèo, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn.
* Từ láy: nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh.
Đề 2: Trong các từ láy sau đây, từ láy nào có sự “giảm nghĩa” và từ láy nào có sự “tăng nghĩa” so với nghĩa của yếu tố gốc?
 trăng trắng, sạch sành sanh, đèm đẹp, sát sàn sạt, nho nhỏ, lành lạnh, nhấp nhô, xôm xốp.
Gợi ý:
* Những từ láy có sự “ giảm nghĩa”: trăng trắng, đèm đẹp, nho nhỏ, lành lạnh, xôm xốp.
* Những từ láy có sự “ tăng nghĩa”: sạch sành sanh, sát sàn sạt, nhấp nhô,
Đề 3. Đặt câu với mỗi từ: nhỏ nhắn, nhẹ nhàng, nhẹ nhõm, nhỏ nhẻ.
Gợi ý:
- Bạn Hoa tr«ng thËt nhá nh¾n, dÔ th­¬ng.
- Bµ mÑ nhÑ nhµng khuyªn b¶o con.
- Lµm xong c«ng viÖc, nã thë phµo nhÑ nhâm nh­ trót ®­îc g¸nh nÆng
- B¹n Hoa ¨n nãi thËt nhá nhÎ.
§ề 4 :
 Cho các từ sau: lộp bộp, róc rách, lênh khênh, thánh thót, khệnh khạng, ào ạt, chiếm chệ, đồ sộ, lao xao, um tùm, ngoằn ngoèo, rì rầm, nghêng ngang, nhấp nhô, chan chát, gập ghềnh, loắt choắt, vèo vèo, khùng khục, hổn hển.
 Em hãy xếp các từ trên vào 2 cột tương ứng trong bảng sau:
Từ tượng thanh
Từ tượng hình
- Lộp bộp, róc rách, thánh thót, ào ào, lao xao, rì rầm, chan chát, vèo vèo, khùng khục, hổn hển
- Lênh khênh, khệnh khạng, chếm chệ, đồ sộ, um tùm, ngoằn ngoèo, nghêng ngang, nhấp nhô, gập ghềnh, loắt choắt.
Đề 5: Tìm một số từ ngữ địa phương nơi em ở hoặc ở vùng khác mà em biết. Nêu từ ngữ toàn dân tương ứng?
Gợi ý
 Trái - quả
 Chén - bát
 Mè - vừng
 Thơm - dứa
Đề 6: Hãy chỉ ra các từ địa phương trong các câu thơ sau:
a,	 Con ra tiền tuyến xa xôi
 Yêu bầm yêu nước, cả đôi mẹ hiền
 	 b, Bác kêu con đến bên bàn,
 Bác ngồi bác viết nhà sàn đơn sơ.
Gợi ý
Các từ ngữ địa phương:
a, bầm 
b, kêu 
§Ò 7: 
 Sưu tầm một số câu ca dao, hò và vè có sử dụng từ ngữ địa phương?
Gợi ý:
+ Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng mªnh m«ng b¸t ng¸t,
 	 Đứng bên tª đồng ngó bên ni đồng b¸t ng¸t mªnh m«ng.
+ Đường vô xứ Huế quanh quanh,
 Non xanh n­íc biÕc nh­ tranh ho¹ ®å.
+ Tóc đến lưng vừa chừng em bối
 §ể chi dài, bối rối dạ anh
+ Dầu mà cha mẹ không dung
 Đèn chai nhỏ nhựa, em cùng lăn vô.
+ Tay mang khăn gói sang sông
 Mẹ kêu khốn tới, thương chồng khốn lui.
+ Rứa là hết chiều ni em đi mãi
 Còn mong chi ngày trở lại Phước ơi.
C. BÀI TẬP VỀ NHÀ
Đề 1:
a, Gạch chân các từ tượng hình trong đoạn thơ sau:
“Chú bé loắt choắt
 	 Cái sắc xinh xinh
 Cái chân thoăn thoắt
 Cái đầu nghêng nghêng”
 (Tố Hữu, Lượm)
b, Cho biết tác dụng của các từ tượng hình trong đoạn thơ?
*Gợi ý:
a, Các từ tượng hình trong đoạn thơ:
- loắt choắt, thoăn thoắt, nghêng nghêng
b, Các từ tượng hình ( loắt choắt, thoăn thoắt, nghêng nghêng) đã góp phần khắc hoạ một cách cụ thể và sinh động hình ảnh Lượm một chú bé liên lạc, gan dạ, dũng cảm.
 Đề 2: Viết một đoạn văn ngắn (4- 5 dòng ) trong đó có sử dụng: từ đơn, từ phức.
 Gợi ý :
- Học sinh viết được một đoạn văn ngắn có sử dụng: từ đơn, từ phức 
( Tùy sự sáng tạo của học sinh).
- Có nội dung, thể hiện một ý nghĩa, câu cú rõ ràng, trình bày khoa học.
- Gạch chân những từ: từ đơn, từ phức, đã sử dụng trong đoạn văn.
§Ò 3:
 Hãy tìm trong ca dao, tục ngữ, thơ hay truyện ngắn có sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội?
Gợi ý:
Ví dụ một số bài thơ của nhà thơ Tố Hữu.
Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng....
§Ò 4:
 Em hãy viết một đoạn văn kho¶ng 5 câu có sử dụng từ ngữ địa phương ?
Gợi ý:
(Viết theo suy nghĩ, tù chän chñ ®Ò, đoạn văn phải có sử dụng từ ngữ địa phương)	
=============================================
tiÕt 2: Tõ xÐt vÒ nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ. MỘT SỐ PHÐp TU TỪ TỪ VỰNG
A. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN:
I. Tõ xÐt vÒ nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ 
1. NghÜa cña tõ: Lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ.
 	VÝ dô: Bµn, ghÕ, s¸ch
2. Tõ nhiÒu nghÜa: Lµ tõ mang s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau do hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa. 
 	VÝ dô:
3. HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ:
a. C¸c tõ xÐt vÒ nghÜa: Tõ ®ång nghÜa, tõ tr¸i nghÜa, tõ ®ång ©m.
* Tõ ®ång nghÜa: lµ nh÷ng tõ cïng n»m trong mét tr­êng nghÜa vµ ý nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau.
VD: xinh- ®Ñp, ¨n- x¬i
- Tõ ®ång nghÜa cã thÓ chia thµnh hai lo¹i chÝnh:
+ Tõ ®ång nghÜa hoµn toµn
VD: qu¶- tr¸i, mÑ- m¸
+ §ång nghÜa kh«ng hoµn toµn:
VD: khuÊt nói- qua ®êi, chÕt- hi sinh
* Tõ tr¸i nghÜa: Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau
VD: cao- thÊp, bÐo- gÇy, xÊu- tèt
* Tõ ®ång ©m: Lµ nh÷ng từ giống nhau về âm thanh nhưng nghĩa khác xa nhau, không liên quan gì với nhau.
VD: 
- Con ngựa đang đứng bỗng lồng lên.
- Mua được con chim, bạn tôi nhốt ngay vào lồng.
b, CÊp ®é kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ: 
- NghÜa cña mét tõ ng÷ cã thÓ réng h¬n hoÆc hÑp h¬n nghÜa cña tõ ng÷ kh¸c.
- Mét tõ ng÷ ®­îc coi lµ cã nghÜa réng khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã bao hµm ph¹m vi nghÜa cña mét sè tõ ng÷ kh¸c.
- Mét tõ ng÷ ®­îc coi lµ cã nghÜa hÑp khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã ®­îc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c.
- Mét tõ ng÷ cã nghÜa réng ®èi víi nh÷ng tõ ng÷ nµy, ®ång thêi cã thÓ cã nghÜa hÑp ®èi víi mét tõ ng÷ kh¸c.
VD: §éng vËt: thó, chim, c¸
+ Thó: voi, h­¬u
+ Chim: tu hó, s¸o.
+ C¸: c¸ r«, c¸ thu
c, Tr­êng tõ vùng: Lµ tËp hîp cña nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa.
II. MỘT SỐ biÖn ph¸p TU TỪ TỪ VỰNG: (So sánh, ẩn dụ, nhân hoá, hoán dụ, điệp ngữ, chơi chữ, nói quá, nói giảm - nói tránh.)
1. So sánh:
 - Là đối chiếu sự vật hiện tượng này với sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng làm tăng sức gợi hình, gơi cảm cho sự diễn đạt.
* Cấu tạo của phép so sánh
 So sánh 4 yếu tố:
 - Vế A : Đối tượng (sự vật) được so sánh.
 - Bộ phận hay đặc điểm so sánh (phương diện so sánh).
 - Từ so sánh.
 - Vế B : Sự vật làm chuẩn so sánh.
 Ta có sơ đồ sau :
Yếu tố 1
Yếu tố 2
Yếu tố 3
Yếu tố 4
Vế A
(Sự vật được so sánh)
Phương diện
so sánh
Từ so sánh
Vế B
(Sự vật dùng để làm chuẩn so sánh)
Mặt trời
Trẻ em
xuống biển
như
như
hòn lửa
búp trên cành
+ Trong 4 yếu tố trên đây yếu tố (1) và yếu tố (4) phải có mặt
+ Yếu tố (2) và (3) có thể vắng mặt. Khi yếu tố (2) vắng mặt người ta gọi là so sánh chìm vì phương diện so sánh (còn gọi là mặt so sánh) không lộ ra do đó sự liên tưởng rộng rãi hơn, kích thích trí tuệ và tình cảm người đọc nhiều hơn.
* Các kiểu so sánh
 a. So sánh ngang bằng
 b. So sánh hơn kém
* Tác dụng của so sánh
 + So sánh tạo ra những hình ảnh cụ thể sinh động. Phần lớn các phép so sánh đều lấy cái cụ thể so sánh với cái không cụ thể hoặc kém cụ thể hơn, giúp mọi người hình dung được sự vật, sự việc cần nói tới và cần miêu tả.
2. Ẩn dụ:
 - Ẩn dụ là cách gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện khác có nét tương đồng quen thuộc nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
 “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
 	Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.”
 Mặt trời thứ hai là hình ảnh ẩn dụ vì : lấy tên mặt trời gọi Bác. Mặt trời àBác có sự tương đồng về công lao giá trị.
* Các kiểu ẩn dụ
+ Ẩn dụ hình tượng là cách gọi sự vật A bằng sự vật B.
+ Ẩn dụ cách thức là cách gọi hiện tượng A bằng hiện tượng B.
+ Ẩn dụ phẩm chất là cách lấy phẩm chất của sự vật A để chỉ phẩm chất của sự vật B.
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. là lấy cảm giác A để chỉ cảm giác B.
 *Tác dụng của ẩn dụ
Ẩn dụ làm cho câu văn thêm giàu hình ảnh và mang tính hàm súc. Sức mạnh của ẩn dụ chính là mặt biểu cảm. Cùng một đối tượng nhưng ta có nhiều cách thức diễn đạt khác nhau. (thuyền – biển, mận - đào, thuyền – bến, biển – bờ) cho nên một ẩn dụ có thể dùng cho nhiều đối tượng khác nhau. ẩn dụ luôn biểu hiện những hàm ý mà phải suy ra mới hiểu. Chính vì thế mà ẩn dụ làm cho câu văn giàu hình ảnh và hàm súc, lôi cuốn người đọc người nghe.
 3. Nhân hóa : 
- Nhân hoá là cách gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật, hiện tượng thiên nhiên bằng những từ ngữ vốn được dùng đẻ gọi hoặc tả con người; làm cho thế giới loài vật, cây cối đồ vật,  trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ tình cảm của con người.
* Các kiểu nhân hoá
 + Gọi sự vật bằng những từ vốn gọi người
 + Những từ chỉ hoạt động, tính chất của con người được dùng để chỉ hoạt động, tính chất sự vật.
 + Trò chuyện tâm sự với vật như đối với người
* Tác dụng của phép nhân hoá
 - Phép nhân hoá làm cho câu văn, bài văn thêm cụ thể, sinh động, gợi cảm ; là cho thế giới đồ vật, cây cối, con vật được gần gũi với con người hơn.
4. Hoán dụ:
 ... ung: §o¹n trÝch cã kh«ng gian, thêi gian, cã thiªn nhiªn c¶nh vËt mïa xu©n, cã sinh ho¹t, cuéc sèng con ng­êi. Ng­êi ®äc c¶m nhËn ®­îc vÎ sèng ®éng, b­íc chuyÓn cña mïa xu©n trong nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau ( tõ s¸ng sím ®Õn chiÒu tµ) d­íi ngßi bót miªu t¶ tinh tÕ, giµu s¾c th¸i biÓu c¶m cña NguyÕn Du ( 1,25 ®iÓm).
- Cô thÓ:
+ VÎ ®Ñp trong s¸ng, t¬i míi, tinh kh«i vµ trµn ®Çy søc sèng cña ®Êt trêi, dï tiÕt xu©n ®· vµo th¸ng ba. ( 1,75 ®iÓm).
+ Mïa xu©n g¾n víi lÏ héi: t­ng bõng, n¸o nhiÖt, vui t­¬i( 1,75 ®iÓm).
+ C¶nh lóc chiÒu tµ: VÉn lµ nh÷ng ®­êng nÐt, h×nh ¶nh tiªu biÓu cña mïa xu©n: b×nh lÆng, ªm dÞu nh­ ng­ng l¾ng theo ¸nh hoµng h«n; song vÉn cã vÎ tiªu x¬, hiu h¾t. C¶nh s¾c mïa xu©n th× më ra víi bÇu trêi trong s¸ng, c¶ kh«ng gian no nª trong s¾c xanh cña cá, b­íc ch©n con ng­êi nh­ ph¬i phíi hoµ ®iÖu cïng mïa xu©n; cong c¶nh chiÌu tµ th× khÐp l¹i nh­ tiªu biÕn ( n¾ng nh¹t, khe n­íc nhá, nhÞp cÇu nhá, dßng n­íc nhá n»m gän trong tÇm m¾t cßn b­íc ch©n con ng­êi th¬ thÈn, hôt hÈng, nuèi tiÕc) ( 2,25 ®iÓm).
b) Nçi niÒm con ng­êi
- Chñ yÕu ph©n tÝch t©m tr¹ng Thuý KiÒu trong phÇn kÕt cña ®o¹n trÝch: Buån b¶, vÊn v­¬ng, ®a c¶m( 1, 25 ®iÓm).
- T×nh c¶m cña t¸c gi¶: Ngay trong ngµy xu©n ®Ñp ®Ï, NguyÔn Du ®· kÝn ®¸o béc lé t×nh c¶m xãt xa vÒ t­¬ng lai cña KiÒu. ( 1,25 ®iÓm).
_______________________§Ò sè 3_____________________________
C©u 1: VËn dông kiÕn thøc tu tõ tõ vùng ®Ó ph©n tÝch nÐt nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña hai c©u th¬ sau:
 “ Cá xanh nh­ khãi bÕn xu©n t­¬i
 L¹i cã m­a xu©n n­íc vç trêi”
 (NguyÔn Tr·i)
C©u 2: Trong ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n 9 em ®­îc häc mét t¸c phÈm, trong ®ã cã hai c©u th¬:
 “ ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c
 ®ñ cho ta giËt m×nh”
a/ H·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ cña t¸c phÈm ®ã
b/ H×nh ¶nh vÇng tr¨ng trong bµi th¬ cã ý nghÜa g×? Tõ ®ã em hiÓu g× vÒ chñ ®Ò cña bµi th¬?
C©u 3: H×nh ¶nh ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam qua hai van b¶n: “ L·o H¹c” (Nam Cao) vµ “ Lµng” (Kim L©n)
§¸p ¸n ®Ò 3
C©u 1: HS nªu ®­îc c¸c nÐt c¬ b¶n sau:
C©u thø nhÊt ®· sö dông mét h×nh ¶nh so s¸nh rÊt ®éc ®¸o, míi mÎ “ cá xanh nh­ khãi”. “Xanh nh­ khãi” lµ c¸i mµu xanh h­ ¶o nh×n qua líp bôi bay.C¸ch so s¸nh hay gîi ra mét kh«ng gian võa thùc võa h­, rÊt k× ¶o.
C©u thø hai hay ë ®iÓm nh×n ®Ó t¶ c¶nh. Ph¶i ®øng gÇn s¸t mÐp n­íc míi cã thÓ c¶m nhËn ®­îc “ n­íc vç trêi”
C©u 2:
 Bµi lµm ®¶m b¶o c¸c ý sau:
a/ 
T¸c gi¶ cña hai c©u th¬ trong bµi “ ¸nh tr¨ng” lµ nhµ th¬ NguyÔn Duy, tªn khai sinh lµ NguyÔn Duy NhuÖ, sinh n¨m 1948
Cuéc ®êi vµ sù nghiÖp:
+ N¨m 1966 NguyÔn Duy ra nhËp qu©n ®éi, vµo binh chñng th«ng tin, tham gia chiÕn ®Êu ë nhiÒu chiÕn tr­êng.
+ Sau 1975 «ng chuyÓn vÒ lµm b¸o V¨n nghÖ gi¶i phãng, tõ 1977
NguyÔn Duy lµ ®¹i diÖn thêng tró b¸o v¨n nghÖ t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh.
 + NguÔn Duy ®­îc trao gi¶i nhÊt cuéc thi th¬ cña b¸o V¨n nghÖ 1972-1973. ¤ng trë thµnh mét g­¬ng mÆt tiªu biÓu trong líp nhµ th¬ trÎ thêi chèng MÜ cøu n­íc vµ tiÕp tôc bÒn bØ s¸ng t¸c. TËp th¬ “ ¸nh tr¨ng” cña «ng ®îc gi¶I A cña héi nhµ v¨n ViÖt Nam 1984
b/ 
Gi¶i thÝch ®­îc vÇng tr¨ng mang nhiÒu ý nghÜa t­îng tr­ng:
+ VÇng tr¨ng lµ h×nh ¶nh thiªn nhiªn hån nhiªn, t­¬i m¸t, lµ ng­êi b¹n suèt thêi nhá tuæi, råi thêi chiÕn tranh ë rõng
+ VÇng tr¨ng lµ biÓu t­îng cña qu¸ khø nghÜa t×nh, h¬n thÕ, tr¨ng cßn lµ vÎ ®Ñp b×nh dÞ, vÜnh h»ng cña ®êi sèng.
+ ë khæ cuèi cïng, tr¨ng t­îng tr­ng cho qu¸ khø vÑn nguyªn ch¼ng thÓ phai mê, lµ ng­êi b¹n, nh©n chøng nghÜa t×nh mµ nghiªm kh¾c nh¾c nhë nhµ th¬ vµ c¶ mçi chóng ta. Con ng­êi cã thÓ v« t×nh , cã thÓ l·ng quªn nh­ng thiªn nhiªn, nghÜa t×nh qu¸ khø th× lu«n trßn ®Çy bÊt diÖt
Chñ ®Ò bµi th¬:
+ Bµi th¬ lµ tiÕng lßng, lµ nh÷ng suy ngÉm thÊm thÝa, nh¾c nhë ta vÒ th¸­ ®é, t×nh c¶m víi nh÷ng n¨m th¸ng qu¸ khø gian lao, t×nh nghÜa ®èi víi thiªn nhiªn, ®Êt n­íc b×nh dÞ hiÒn hËu
C©u 3:
 Qua qua qu¸ tr×nh ph©n tÝch häc sinh lµm næi bËt ®­îc:
§iÓm gièng nhau cña ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam qua hai t¸c phÈm: §Òu lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n lµm ¨n l­¬ng thiÖn, nh©n phÈm tèt ®Ñp, giµu lßng t×nh th­¬ng nh­ng bÊt h¹nh
+ L·o H¹c: (lÊy dÉn chøng)
+ ¤ng Hai: ->¤ng bÞ dÞ h×nh, ®«i ch©n ®i khËp khÔnh v× ph¶i ®i lao dÞch x©y mé phÇn cho viªn tæng ®èc
->¤ng rÊt yªu lµng nh­ng ph¶i bá lµng ®i t¶n c­
- §iÓm kh¸c nhau: vÒ nhËn thøc
+ L·o H¹c bÞ ®Èy dÇn ®Õn câi chÕt, ch­a nh×n ra ®­îc v× sao m×nh khæ, ch­a nhËn thøc ®­îc ¸nh s¸ng c¸ch m¹ng-> cuéc sèng cña ng­êi n«ng d©n bÞ bÇn cïng ho¸
+ ¤ng Hai:
->®­îc c¸ch m¹ng gi¸c ngé, nhËn ra kÎ thï
->NghÌo nh­ng ®­îc c¸ch m¹ng che chë, bao bäc-> vî cßn, con cßn
-> «ng cã sù ph¶n kh¸ng chø kh«ng cam chÞu nh­ l·o Hác
_____________________§Ò sè 4_____________________________
C©u 1:
a/ Em h·y nèi dßng ë cét A víi dßng ë cét B cho phï hîp:
Cét A
Cét B
A1. Tr¾ng xo¸
B1. Tr¾ng nh­ míi
A2. Tr¾ng bÖch
B2. Tr¾ng nguyªn chÊt
A3. Tr¾ng bong
B3. Tr¾ng mÊt hÕt sinh khÝ
A4. Tr¾ng tinh
B4. Tr¾ng tr¶i trªn mét diÖn réng
b/ ph©n tÝch gi¸ trÞ cña biÖn ph¸p tu tõ trong hai c©u th¬ sau:
 “ CÇu cong nh­ chiÕc l­îc ngµ
 S«ng dµi m¸i tãc cung nga bu«ng hê”
C©u 2: 
a/ Nªu hoµn c¶nh ra ®êi vµ gi¸ trÞ næi bËt cña tËp th¬ “ NhËt kÝ trong tï”
( Hå ChÝ Minh)
b/ So s¸nh h×nh ¶nh tr¨ng ( Tr¨ng, ¸nh tr¨ng, vÇng tr¨ng) trong c¸c bµi th¬: §ång chÝ ( ChÝnh H÷u), ¸nh tr¨ng ( NguyÔn Duy)
C©u 3:
 C¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt Ph¬ng §Þnh trong t¸c phÈm
 “ Nh÷ng ng«i sao xa s«i”(Lª Minh Khuª)
 §¸p ¸n ®Ò 4
C©u 1: 
 a/ Nèi: 
 A1->B4
 A2->B3
 A3->B1
 A4->B2
 b/ - Hai c©u th¬ sö dông biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh ( Sù vËt so s¸nh: cÇu cong, s«ng dµi; h×nh ¶nh so s¸nh: chiÕc lîc ngµ, m¸i tãc cung nga bu«ng hê)
 - T¸c dông: gîi ®­îc d¸ng vÎ mÒm m¹i, tr÷ t×nh cña dßng s«ng c©y cÇu. Nhê h×nh ¶nh so s¸nh, trÝ t­ëng t­îng cña ng­êi ®äc bay bæng c¶m nhËn ®­îc c¸i hån cña c¶nh s¾c quª h­¬ng
C©u 2:
a/ 
Hoµn c¶nh ra ®êi cña cña t¸c phÈm “ NhËt kÝ trong tï”:
 “NhËt kÝ trong tï” lµ tËp th¬ ch÷ H¸n ®îc Hå ChÝ Minh s¸ng t¸c trong thêi gian Ng­êi bÞ chÝnh quyÒn T­ëng Giíi Th¹ch giam gi÷ ë c¸c nhµ tï Qu¶ng T©y (Trung Quèc) tõ th¸ng 8 n¨m 1942 ®Õn th¸ng 9 n¨m 1943
C¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n cña tËp th¬:
Gi¸ tri hiÖn thùc: TËp th¬ ghi l¹i mét c¸ch ch©n thùc vµ sinh ®éng vÒ x· héi, vÒ thÕ giíi nhµ tï ®Çy bÊt c«ng, tµn b¹o díi thêi T­ëng Giíi Th¹ch.
Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: T×nh c¶m cña t¸c gi¶ ®èi víi ®Êt n­íc, con ng­êi vµ thiªn nhiªn.
Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: Sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a chÊt cæ ®iÓn vµ chÊt hiÖn ®¹i trong tËp th¬
b/ 
Gièng nhau: Tr¨ng trong c¶ hai bµi th¬ ®Òu lµ h×nh ¶nh thiªn nhiªn ®Ñp, trong s¸ng, ng­êi b¹n tri kØ cña con ng­êi trong cuéc sèng lao ®éng vµ chiÕn ®Êu , trong sinh ho¹t hµng ngµy.
Kh¸c nhau:
 - Tr¨ng trong “ §ång chÝ” lµ biÓu t­îng cña t×nh ®ång chÝ, g¾n bã keo s¬n trong cuéc sèng chiÕn ®Êu gian khæ thêi k× ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, biÓu t­îng cña hiÖn thùc vµ l·ng m¹n trë thµnh nhan ®Ò cña tËp th¬ “ §Çu sóng tr¨ng treo”.
 - Tr¨ng trong “¸nh tr¨ng” lµ vÇng tr¨ng trßn vµnh v¹nh im ph¨ng ph¾c ïa vµo phßng buynh ®inh tèi om trong ®ªm hoµ b×nh mÊt ®iÖn ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· khiÕn nhµ th¬ giËt m×nh ©n hËn, day døt, suy nghÜ vÒ c¸ch sèng hiÖn t¹i cña m×nh, ¸nh tr¨ng nh­ ng­êi b¹n nh¾c nhë, lay ®éng l­¬ng t©m cña nhµ th¬: kh«ng ®­îc v« ¬n víi qu¸ khø, víi ®ång ®éi ®· hy sinh víi thiªn nhiªn nh©n hËu vµ bao dung 
C©u 3:
a/ vµi nÐt vÒ Ph­¬ng §Þnh:
Tr­íc khi vµo chiÕn tr­êng cã thêi häc sinh v« t­, hån nhiªnë Hµ Néi
Vµo chiÕn tr­êng vÉn rÊt hån nhiªn, nhÝ nh¶nh
Mª h¸t
Thêng ngåi bã gèi m¬ méng, nhí kØ niÖm thêi th¬ Êu->thÝch ng¾m m×nh trong g¬ng
Cã t×nh c¶m yªu mÕn ®ång ®éi trong ®¬n vÞ, trong tæ, giµnh t×nh c¶m cho nh÷ng ng­êi cã ng«i sao trªn mò
Tù ®¸nh gi¸: c« g¸i kh¸: 
 + hai bÝm tãc
 + cæ cao
 + m¾t nh×n xa x¨m
->®­îc nhiÒu chiÕn sÜ hái th¨m, viÕt th­
=>nh¹y c¶m , tr­íc ®¸m ®«ng th­êng ®øng xa quan s¸t tá vÎ kiªu k×
=> lµ c« g¸i hån nhiªn trong s¸ng, nh¹y c¶m, kÝn ®¸o
b/ Ph¬ng §Þnh khi ph¸ bom:
V¾ng lÆng->ph¸t sî->c¶m thÊy m¾t c¸c chiÕn sÜ ®ang nh×n theo
->kh«ng sî n÷a, kh«ng khom l­ng n÷a
Nghe tiÕng xÎng va vµo thµnh qu¶ bom=tiÕng ®éng gai ng­êi cøa vµo da thÞt->t«I rïng m×nh bçng thÊy t¹i sao m×nh lµm qu¸ chËm
Nghe con tim ®Ëp kh«ng râ 
Ngåi chê bom næ: nghÜ ®Õn c¸i chÕt mê nh¹t, c¸i chÝnh lµ m×n cã næ kh«ng? lµm c¸ch nµo ch©m m×n l¹i->kÓ xen t¶ mét c¸ch chi tiÕt tõng ý nghÜ hµnh vi=>lµm næi bËt tr¹ng th¸i håi hép, lo l¾ng c¨ng th¼ng võa b×nh tÜnh dòng c¶m
c/ Ph­¬ng §Þnh khi cã m­a ®¸:
reo lªn: m­a ®¸
khi m­a t¹nh th× tiÕc
nhí nh÷ng ng«i sao trªn bÇu trêi thµnh phè
nhí nhµ, nhí Hµ Néi
____________Mét sè ®Ò thi vµo líp 10 c¸c n¨m________________
 §Ò 1
( §Ò A, ®Ò thi tuyÓn sinh vµo líp 10 cña Së GD&§T Thanh Ho¸ n¨m häc 2006-2007)
C©u 1: (1,0 ®)
 NghÜa cña tõ ®­îc biÓu ®¹t tinh tÕ trong v¨n c¶nh. Em h·y gi¶i nghÜa tõ “ xu©n” trong c¸c c©u th¬ sau:
 a/ “ GÇn xa n« nøc yÕn anh
 ChÞ em s¾m söa bé hµnh ch¬i xu©n”
 (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu)
b/ “ Tr­íc lÇu Ng­ng BÝch kho¸ xu©n
 VÎ non xa tÊm tr¨ng gÇn ë chung”
 (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu)
C©u2: (3,0®)
a/ Giíi thiÖu ng¾n gän vÒ t¸c gi¶ Huy CËn vµ hoµn c¶nh ra ®êi bµi th¬ “ §oµn thuyÒn ®¸nh c¸”
b/ Bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” cã nhiÒu h×nh ¶nh ®Ñp, nh­ng theo em h×nh ¶nh nµo ®Ñp nhÊt? V× sao?
C©u 3: (6,0®)
 “ Bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá lµ tiÕng lßng tha thiÕt yªu mÕn vµ g¾n bã víi ®Êt n­íc, víi cuéc ®êi; thÓ hiÖn ­íc nguyÖn ch©n thµnh cña nhµ th¬ ®­îc cèng hiÕn cho ®Êt n­íc, gãp mét “ mïa xu©n nho nhá” cña m×nh vµo mïa xu©n lín cña d©n téc”.
 ( Ng÷ v¨n 9, tËp 2-NXB GD)
 Em h·y ph©n tÝch bµi th¬ “ Mïa xu©n nho nhá” cña thanh H¶i ®Ó lµm râ vÊn ®Ò trªn.
 §Ò 2
 ( §Ò thi vµo líp 10 THPT chuyªn Lam S¬n n¨m häc 2005-2006)
C©u 1: (1,0®): C¨n cø cèt truyÖn TruyÖn KiÒu-NguyÔn Du, h·y chän ®¸p ¸n ®óng cho viÖc s¾p xÕp thø tù c¸c nh©n vËt mµ Thuý KiÒu ®· gÆp:
Kim Träng–Së Khanh-M· Gi¸m Sinh-Tõ H¶i- Hå T«n HiÕn-Thóc Sinh
Kim Träng-M· Gi¸m Sinh-Thóc Sinh-Së Khanh-Tõ H¶i-Hå T«n HiÕn
Kim Träng-M· Gi¸m Sinh-Së Khanh-Hå T«n HiÕn-Tõ H¶i-Thóc Sinh
Kim Träng-M· Gi¸m Sinh-Së Khanh-Thóc Sinh-Tõ H¶i-Hå T«n HiÕn
Kim Träng-Thóc Sinh-Hå T«n HiÕn-M· Gi¸m Sinh-Së Khanh- Tõ H¶i
C©u 2: (3,0 ®): ViÕt mét ®o¹n v¨n cã lèi kÕt cÊu tæng-ph©n-hîp(kÕt hîp hai kiÓu ®o¹n v¨n: diÔn dÞch vµ quy n¹p) ®Ó tr×nh bµy c¶m nhËn cña em tr­íc h×nh t­îng c©y tre ViÖt Nam trong bµi th¬ Tre ViÖt Nam cña NguyÔn Duy.
C©u 3: (6,0®)
 NhËn xÐt vÒ nh©n vËt «ng Hai trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n, cã ý kiÕn cho r»ng:
 “ §­a t×nh yªu lµng lªn t×nh yªu n­íc, g¾n t×nh yªu lµng víi t×nh yªu c¸ch m¹ng, nÐt sèng ®ã mang vÎ ®Ñp t­ t­ëng míi ë ng­êi n«ng d©n ®· ®­a nh©n vËt «ng Hai lªn vÞ trÝ mét ®iÓn h×nh ng­êi n«ng d©n trong buæi giao thêi míi, cò”.
 (ViÖn V¨n Häc ViÖt Nam-V¨n häc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p,NXB KHXH,1986)
 Em h·y ph©n tÝch nh©n vËt «ng Hai ®Ó lµm s¸ng tá ý kiÕn trªn