Rèn luyện một số kỹ năng làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho học sinh

Céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam
§éc lËp - Tù do - H¹nh phóc
====š & ›====
I. S¬ yÕu lÝ lÞch
Hä vµ tªn: NguyÔn ThÞ Ph­¬ng
Ngµy th¸ng n¨m sinh: 13/12/1974 Tr­êng THCS Cao Viªn
Tr×nh ®é: §H
M«n gi¶ng d¹y: Ng÷ v¨n 9
N¨m vµo ngµnh: 1995
§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
"RÌn luyÖn mét sè kü n¨ng lµm lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ cho häc sinh líp 9".
	A. §Æt vÊn ®Ò
i . Tªn ®Ò tµi: 
 "RÌn kü n¨ng lµm tèt 
 bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ "
ii. Lý do chän ®Ò tµi:
Trong nhµ tr­êng, v¨n b¶n nghÞ luËn chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng, gióp häc sinh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t­ duy, kh¶ n¨ng l©p luËn vµ thuyÕt phôc. Gióp c¸c em khi tr­ëng thµnh cã t­ duy l«gÝc vµ n¨ng lùc biÓu ®¹t nh÷ng vÊn ®Ò cña ®êi sèng. V× vËy , v¨n nghÞ luËn ®­îc bè trÝ d¹y ngay tõ líp 7, tiÕp tôc rÌn luyÖn vµ n©ng cao ë líp 8,9. C¸c tiÕt lµm v¨n nghÞ luËn còng chiÕm mét thêi l­îng kh«ng nhá ë líp 9 gióp häc sinh cã kÜ n¨ng lµm bµi nghÞ luËn hoµn chØnh vµ tiÕp tôc n©ng cao ë bËc PTTH. Cã vai trß quan träng nh­ng thùc tÕ nhiÒu häc sinh "ng¹i", nhÊt lµ nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬. 
NghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬ lµ kiÓu bµi thuéc nhãm nghÞ luËn v¨n häc . KiÓu bµi nµy ®ßi hái ng­êi viÕt ph¶i thÓ hiÖn ®­îc n¨ng lùc tiÕp nhËn , c¶m thô th¬ cña m×nh. Thùc tÕ, ngay tõ tuæi mÉu gi¸o, c¸c em ®· lµm quen víi thao t¸c ®äc vµ c¶m nhËn th¬ ë cÊp ®é ®¬n gi¶n. §Õn bËc TiÓu häc, møc ®é c¶m thô th¬ ®­îc n©ng lªn mét b­íc míi: ®äc diÔn c¶m , chØ ra c¸i hay c¸i ®Ñp trong ®o¹n th¬, ph¸t hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc sö dông trong bµi. §Õn bËc THCS, c¶m thô th¬ ®­îc n©ng lªn mét b­íc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cao h¬n. Qua kh¶o s¸t thùc tÕ gi¶ng d¹y, nhiÒu em yÕu vÒ kÜ n¨ng thùc hµnh t¹o lËp v¨n b¶n. V× vËy t«i ®· quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi nµy ®Ó n©ng cao kÕt qu¶ gi¶ng d¹y vµ häc tËp cña häc sinh.
iii. Ph¹m vi, thêi gian thùc hiÖn:
	§Ò tµi nµy lµ nh÷ng suy nghÜ, kinh nghiÖmc¶u t«i tÝch luü trong nhiÒu n¨m d¹y häc. ë ®©y, t«i xin tr×nh bµy cô thÓ néi dung, ph­¬ng ph¸p vµ kÕt qu¶ trong n¨m häc 2009 - 2010.
IV. CÊu tróc cña ®Ò tµi	
§Ò tµi gåm 3 phÇn : A. §Æt vÊn ®Ò
 B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
 C. KÕt luËn.
	b. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I.Kh¶o s¸t thùc tÕ: 
Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y v¨n nghÞ luËn v¨n häc ë líp 9, t«i thÊy häc sinh cã nh÷ng ­u - khuyÕt ®iÓm sau:
*¦u ®iÓm:
- HÇu hÕt c¸c em ®· biÕt tr×nh bµy bµi víi bè côc 3 phÇn ®Çy ®ñ.
- mét sè häc sinh ®· biÕt vËn dông c¸c c¸ch lËp luËn ®óng víi kiÓu bµi , cã sö dông d·n chøng vµ lÝ lÏ phï hîp.
- B­íc ®Çu ®· biÕt thuyÕt phôc ®­îc khi tr×nh bµy v©n ®Ò yªu cÇu.
- Bµi viÕt cã c¶m xóc, chøng tá kh¶ n¨ng c¶m thô v¨n ch­¬ng.
* KhuyÕt ®iÓm:
- Lçi diÔn ®¹t vµ lËp luËn.
- Dïng tõ thiÕu chÝnh x¸c, kh«ng hay.
- Kh¶ n¨ng c¶m thô vµ ph©n tÝch chi tiÕt nghÖ thuËt, ®iÓm s¸ng nghÖ thuËt cßn h¹n chÕ.
- Lçi vÒ lËp ý vµ t×m ý, kh«ng lµm næi ®Ët vÊn ®Ò nghÞ luËn, bµi viÕt lén xén, thiÕu m¹ch l¹c.
§Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, t«i ®· ¸p dông mét sèviÖc lµm cô thÕ trong qu¸ tr×nh d¹y lµm bµi nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬. Khi thùc hiÖn, t«i thÊy tù b¶n th©n ®· n©ng cao ®­îc n¨ng lùc chuyªn m«n vµ häc sinh ®¹t kÕt qu¶ trong häc tËp.
II. Sè liÖu ®iÒu tra tr­íc khi thùc hiÖn.
Ngay tõ ®Çu n¨m häc, trong bµi kh¶o s¸t ®Çu n¨m, t«i ®· ra ®Ò cã viÕt ®o¹n v¨n c¶m thô vÒ mét ®o¹n th¬ ®Ó kiÓm tra kiÕn thøc, kh¶ n¨ng c¶m thô vµ kÜ n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n. KÕt qu¶ cô thÓ nh­ sau;
KÕt qu¶ ®ã cho thÊy rÊt nhiÒu em m¾c lçi nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn.
iii. Nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn:
	§Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, t«i thùc hiÖn theo c¸c b­íc sau:	
1.TÝch hîp víi giê d¹y v¨n b¶n: 
Bµi nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬ bµi th¬ héi tô c¶ hai yÕu tè: n¨ng lùc c¶m thô v¨n ch­¬ng vµ ph­¬ng ph¸p lµm bµi nghÞ luËn. Lêi v¨n cña bµi ph¶i chÆt chÏ, thÓ hiÖn chÝnh kiÕn cña ng­êi viÕt ( yÕu tè nghÞ luËn) l¹i võa ph¶i gîi c¶m, sinh ®éng thÓ hiÖn sù rung ®éng víi t¸c phÈm( yÕu tè v¨n ch­¬ng).§©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt víi c¸c d¹ng v¨n nghÞ luËn kh¸c. Thùc tÕ, kh«ng ph¶i häc sinh nµo còng cã kh¶ n¨ng c¶m thô ngay tõ khi tiÕp xóc t¸c phÈm. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, häc sinh lµm trung t©m chñ thÓ cña tiÕp nhËn. Nh­ng kh«ng thÓ coi nhÑ vai trß chñ ®¹o, h­íng dÉn cña thÇy. §Æc biÖc lµ sù dÉn d¾t ®Ó häc sinh ph¸t hiÖn vµ kh¾c s©u nh÷ng ®iÓm s¸ng vµ chi tiÕt nghÖ thuËt trong bµi th¬. Vµ ®ã còng lµ viÖc lµm th­êng xuyªn cña t«i trong mçi giê d¹y v¨n b¶n th¬. §©y lµ b­íc chuÈn bÞ quan träng ®Ó c¸c em lµm tèt kiÓu bµi nµy.
Khoảnh khắc giao mùa cua tự nhiên thật đẹp, gieo vào lòng người những rung động nhẹ nhàng. Ta gặp được những rung động ấy trong Sang thu với cảm nhận vô cùng tinh tế của Hữu Thỉnh. Bài thơ là sự chuyển động rất tinh vi của đất trời khi hạ dần qua và thu đang tới. Không dùng những thi liệu về mùa thu như những nhà thơ khác: cảm nhận mùa thu qua sắc vàng của hoa cúc, của lá ngô đồng hay lá khô xào xạc, Hữu Thỉnh đón nhận thu về bằng một hương vị đặc biệt: hương ổi
	Bỗng nhận ra hương ổi
	Phả vào trong gió se
Giữa những âm thanh, m àu sắc v à h ư ơng vị đ ặc tr ưng c ủa m ùa thu đang lan t o ả, ch ỉ c ó h ư ơng ổi l àm nh à th ơ b ất ch ợt xao l òng. Đ ó l à h ư ơng v ị kh ông d ễ d àng nh ận ra, “h ư ơng ổi” d ịu êm trong gi ó thu đ ã đ ánh th ức xuca c ảm trong l òng. H ư ơng th ơm ấy kh ông ch ỉ lan. to ả m à l à “ph ả” th ành t ừng lu ồng đ ậm đ ặc v ào gi ó se đ ặc tr ưng c ủa m ùa thu. Có lẽ đó là sức sống dạt dào mà Hạ muốn tặng cho Thu? Màn sương thu cũng muốn tận hưởng trọn vẹn khoảnh khắc giao mùa mà chùng chình chưa muốn bay đi:
	Sương chùng chình qua ngõ
	Hình như thu đã về
Không gian có sự hoà hợp của hương ổi dịu dàng , gió thu nhè nhẹ và sương thu mơ màng tạo nên một ấn tượng mà ta khó lòng quên được. Sương thu được nhân hoá, “ chùng chình” là sự rung rinh lay động của làn sương hay chính là tâm trạng bâng khuâng trong tâm hồn con người? Có lẽ cả hai. Vạn vật trong thời khắc chuyển mùa càng trở nên duyên dáng , nhịp nhàng. Cảm quan tinh tế của nhà thơ đã phát hiện ra vẻ đẹp rất riêng, rất duyên đó để rồi xao xuyến: “Hình như thu đã về”. Bước đi của mùa thu được cảm nhận không chỉ bằng khứu giác, xúc giác, thị giác mà còn là tất cả sự rung động của tâm hồn . Thu về trong sự cảm nhận tinh tế của một hồn thơ đầy ắp tình yêu tha thiết với mùa thu quê hương.
b. Cñng cã vµ kh¾c s©u kiÕn thøc lý thuyÕt vÒ bµi v¨n nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬:
 ViÖc lµm nµy cã thÓ tiÕn hµnh trong giê häc tËp lµm v¨n ë líp theo ch­¬ng tr×nh SGK Ng÷ v¨n 9 tËp II. Ngoµi ra cÇn cung cÊp thªm mét sè kiÕn thøc kh¸c ®Ó häc sinh n¾m ®­îc ®Çy ®ñ vÒ bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬.
a) Kh¸i niÖm: Tõ viÖc t×m hiÓu bµi v¨n mÉu cho häc sinh rót ra kh¸i niÖm:
NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ lµ tr×nh bµy nhËn xÐt ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n th¬, bµi th¬ Êy.
Néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n th¬, bµi th¬ ®­îc thÓ hiÖn qua ng«n tõ, h×nh ¶nh, giäng ®iÖubµi nghÞ luËn cÇn ph©n tÝch c¸c yÕu tè Êy ®Ó cã nh÷ng nhËn xÐt ®¸nh gi¸ cô thÓ vµ x¸c ®¸ng.
Bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ cÇn cã bè côc m¹ch l¹c râ rµng, lêi v¨n gîi c¶m, thÓ hiÖn rung ®éng ch©n thµnh cña ng­êi viÕt. (S¸ch Ng÷ v¨n 9 tËp II- tr 78)
b. Yªu cÇu ®èi víi bµi nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬
	Th¬ lµ nghÖ thuËt cña ng«n tõ. T­ t­ëng, t×nh c¶m vµ nghÖ thuËt cña th¬ ®­îc thÓ hiÖn qua ng«n tõ, h×nh ¶nh , giäng ®iÖu. V× vËy qu¸ tr×nh nghÞ luËn ®Ó rót ra nh÷ng nhËn xÐt ®¸nh gi¸ ph¶i b¾t ®Çu tõ nh÷ng kh¸m ph¸ vÒ vÎ ®Ñp vµ ý nghÜa biÓu ®¹t cña ng«n ng÷ th¬, h×nh ¶nh th¬, giäng ®iÖu th¬; ®ång thêi ph¶i khai th¸c gi¸ trÞ cña c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc sö dông trong bµi ( so s¸nh, Èn dô. nh©n ho¸...). Chó ý chän b×nh c©u ch÷, h×nh ¶nh, nhÞp ®iÖu , c¸ch gieo vÇn...
	Nãi ®Õn t­ t­ëng, t×nh c¶m cña ®o¹n th¬, bµi th¬ cã nghÜa lµ cÇn ®Ò cËp tíi hai yªu tè: t¸c phÈm vµ t¸c gi¶.. §iÒu nµy ®ßi hái ng­êi viÕt ph¶i quan t©m tøi viÖc t×m hiÓu c¶ nh÷ng yÕu tè trong v¨n b¶n( néi dung, nghÖ thuËt...) vµ nh÷ng yÕu tè n»m ngoµi v¨n b¶n ( hoµn c¶nh s¸ng t¸c, cuéc ®êi, phong c¸ch nghÖ thu©t...)
	VÝ dô: Khi nghÞ luËn vÒ bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá, muèn lµm to¸t lªn t­ t­ëng chñ ®Ò cña t¸c phÈm th× cÇn ph¶i ®Ò cËp tíi thêi ®iÓm s¸ng t¸c, khi nhµ th¬ ®ang n»m trªn gi­êng bÖnh s¾p ph¶i tõ gi· câi ®êi.( VËy mµ bµi th¬ vÉn trµn ®Çy søc xu©n, ngêi lªn kh¸t väng ®­îc d©ng hiÕn cho ®êi).
	§Ó bµi viÕt thªm s©u s¾c, ng­êi viÕt cã thÓ viÖn dÉn ý kiÕn cña c¸c nhµ phª b×nh nghiªn cøu v¨n häc,. §ång thêi trong khi ph©n tÝch th¬, nªn tËp thãi quen sö dông thao t¸c liªn hÖ, so s¸nh ®èi chiÕu víi nh÷ng c©n th¬, bµi th¬ kh¸c cã cïng ®Ò tµi, cïng t¸c gi¶.
c. Bè côc vµ yªu cÇu cña bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬:
Tõ viÖc t×m hiÓu bµi mÉu, gi¸o viªn gióp häc sinh rót ra kÕt luËn vÒ bè côc cña bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬. 
- Më bµi: Giíi thiÖu ®o¹n th¬, bµi th¬ vµ b­íc ®Çu nªu nhËn xÐt ®¸nh gi¸ cña m×nh (NÕu ®Ò yªu cÇu ph©n tÝch ®o¹n th¬ nªn nªu râ vÞ trÝ cña ®o¹n th¬ Êy trong t¸c phÈm vµ kh¸i qu¸t néi dung c¶m xóc cña nã).
- Th©n bµi: LÇn l­ît tr×nh bµy nh÷ng suy nghÜ, ®¸nh gi¸ vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n th¬, bµi th¬.
- KÕt bµi: Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ, ý nghÜa cña ®o¹n th¬ bµi th¬. 
Bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ cÇn nªu lªn ®­îc c¸c nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ c¶m thô riªng cña ng­êi viÕt. Nh÷ng nhËn xÐt ®¸nh gi¸ Êy ph¶i g¾n víi sù ph©n tÝch, b×nh giảng ng«n tõ, h×nh ¶nh, giäng ®iÖu, néi dung c¶m xóccña t¸c phÈm. 
(S¸ch Ng÷ v¨n 9 tËp II – tr 83)
3. Ph­¬ng ph¸p lµm bµi:
* Ph¶i ®Æt t¸c phÈm (bµi th¬, ®o¹n th¬) trong hoµn c¶nh s¸ng t¸c ®Ó ph©n tÝch, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸. 
VD 1: “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” cña Ph¹m TiÕn DuËt ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh kh¸ng chiÕn chèng MÜ ¸c liÖt, nh÷ng chiÕc xe cña ng­êi lÝnh bÞ bom ®¹n vïi dËp trë nªn trÇn trôi. Tõ ®ã thÊy ®­îc ý chÝ kiªn c­êng, dòng c¶m vµ tinh thÇn l¹c quan cña ng­êi lÝnh: Dï giÆc MÜ d· man, tµn ph¸, huû diÖt nh­ng kh«ng thÓ ®Ì bÑp næi ý chÝ, niÒm tin m·nh liÖt cña c¸c chiÕn sÜ l¸i xe vµ nh©n d©n ta. 
VD 2: Bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u. Cuéc kh¸ng chiÕn trèng Ph¸p gian khæ, ¸c liÖt, thiÕu thèn nh­ng t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi g¾n bã keo s¬n tinh thÇn chiÕn ®Êu l¹c quan, l·ng m¹n vÉn lu«n ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ng­êi lÝnh cô Hå. 
- NÕu lµ bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, mét khæ th¬, ng­êi viÕt cÇn ph¶i ®Æt ®o¹n th¬, khæ th¬ ®ã trong mèi quan hÖ víi toµn bµi ®Ó ®Þnh h­íng ®¸nh gi¸, nhËn xÐt.
* NghÞ luËn vÒ mét bµi th¬ cÇn chó ý ph©n tÝch, b×nh luËt c¸c yÕu tè:
- Ng«n tõ: Lùa chän nh÷ng tõ ng÷ cã gi¸ trÞ biÓu c¶m cao trong t¸c phÈm. 
VD: Tõ “Con”, “Th¨m”, “B¸c” trong c©u th¬ “Con ë miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c”.
- H×nh ¶nh:
VD: H×nh ¶nh "®¸m m©y mïa h¹" trong Sang thu ( H÷u ThØnh) hoÆc h×nh ¶nh “VÇng tr¨ng, Trêi xanh” trong bµi “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÔn Ph­¬ng. 
- NhÞp th¬: 
VD: Bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cã nhÞp th¬ ®Òu thÓ hiÖn t×nh c¶m tha thiÕt, thµnh kÝnh cña t¸c gi¶ ®èi víi B¸c.
- M¹ch c¶m xóc: 
VD: Bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” cña Thanh H¶i cã m¹ch c¶m xóc ®Æc biÖt tõ c¶m xóc mïa xu©n cña thiªn nhiªn, ®Êt n­íc mµ ph¸t triÓn d©ng trµo tíi c¶m xóc khao kh¸t ®­îc d©ng hiÕn cho ®êi .
- C¸c biÖn ph¸p tu tõ: 
CÇn chó ý ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p tu tõ nh­ so s¸nh, Èn dô, nãi qu¸, ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷ ®Ó lµm râ sù ®éc ®¸o, s¸ng t¹o cña tõng t¸c gi¶ trong biÓu ®¹t néi dung.
* CÇn x¸c ®Þnh râ träng t©m ®Ó xo¸y s©u ph©n tÝch , tr¸nh dµn ®Òu.
* KÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a giíi thiÖu dÉn d¾t, dÉn chøng víi ph©n tÝch b×nh luËn ®Ó lµm râ ý th¬, cÇn b×nh luËn ®Ó ng­êi ®äc thÊy ®­îc c¸i hay c¸i ®Ñp cña ®o¹n th¬, bµi th¬ vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt.
VÝ dô: Khi ph©n tÝch khæ 1 bµi th¬ Sang thu, gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh dÉn d¾t, ph©n tÝch , tr×nh bµy ý kiÕn ®¸nh gi¸ nh­ sau:
Khoảnh khắc giao mùa cua tự nhiên thật đẹp, gieo vào lòng người những rung động nhẹ nhàng. Ta gặp được những rung động ấy trong Sang thu với cảm nhận vô cùng tinh tế của Hữu Thỉnh. Bài thơ là sự chuyển động rất tinh vi của đất trời khi hạ dần qua và thu đang tới. Không dùng những thi liệu về mùa thu như những nhà thơ khác: cảm nhận mùa thu qua sắc vàng của hoa cúc, của lá ngô đồng hay lá khô xào xạc, Hữu Thỉnh đón nhận thu về bằng một hương vị đặc biệt: hương ổi
	Bỗng nhận ra hương ổi
	Phả vào trong gió se
Giữa những âm thanh, màu sắc và hương vị đặc trưng của mùa thu đang lan toả, chỉ có hương ổi làm nhà thơ bất chợt xao lòng. Đó là hương vị không dễ dàng nhận ra, “hương ổi” dịu êm trong gió thu đã đánh thức xuc cảm trong lòng. Hương thơm ấy không chỉ lan, toả mà là “phả” thành từng luồng đậm đặc vào gió se đặc trưng của mùa thu. Có lẽ đó là sức sống dạt dào mà Hạ muốn tặng cho Thu? Màn sương thu cũng muốn tận hưởng trọn vẹn khoảnh khắc giao mùa mà chùng chình chưa muốn bay đi:
	Sương chùng chình qua ngõ
	Hình như thu đã về
Không gian có sự hoà hợp của hương ổi dịu dàng , gió thu nhè nhẹ và sương thu mơ màng tạo nên một ấn tượng mà ta khó lòng quên được. Sương thu được nhân hoá,“chùng chình” là sự rung rinh lay động của làn sương hay chính là tâm trạng bâng khuâng trong tâm hồn con người? Có lẽ cả hai. Vạn vật trong thời khắc chuyển mùa càng trở nên duyên dáng , nhịp nhàng. Cảm quan tinh tế của nhà thơ đã phát hiện ra vẻ đẹp rất riêng, rất duyên đó để rồi xao xuyến: “Hình như thu đã về”. Bước đi của mùa thu được cảm nhận không chỉ bằng khứu giác, xúc giác, thị giác mà còn là tất cả sự rung động của tâm hồn . Thu về trong sự cảm nhận tinh tế của một hồn thơ đầy ắp tình yêu tha thiết với mùa thu quê hương.
 Chó ý liªn kÕt c¸c c©u trong ®o¹n, c¸c ®o¹n c¸c phÇn trong bµi v¨n c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc:
3.2) RÌn luyÖn mét sè kü n¨ng lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬ bµi th¬.
a) T×m hiÓu ®Ò: 
	§©y lµ b­íc ®Çu tiªn gióp c¸c em ®Þnh h­íng tèt cho bµi, t×m ra chÝnh x¸c vÊn ®Ò nghÞ 	luËn.Kh©u nµy kh«ng cÇn nhiÒu thêi gian, gi¸o viªn gióp häc sinh tr¶ lêi ba c© hái sau:
	- §Ò thuéc kiÓu bµi nµo?
	- VÊn ®Ò nghÞ luËn lµ g×?
	- ViÑc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Êy liªn quan ®Õn vïng t­ liÖu nµo?
b. T×m ý
	RÌn cho häc sinh theo c¸c b­íc sau:
B­íc 1: §äc ®Ó cã c¶m nhËn chung vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬.
B­íc 2: Tr¶ lêi c©u hái; T¸c phÈm hay nh­ thÕ nµo? Néi dung g×?
	Néi dung Êy ®­îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt nµo? 
 ( H×nh ¶nh, nhÞp ®iÖu, tõ ng÷, biÖn ph¸p tu tõ..)
	Kh¬i gîi trong lßng ta nh÷ng t×nh c¶m vµ nhËn thøc g×?
B­íc 3: Chia ý cña bµi thµnh tõng luËn ®iÓm , theo tõng néi dung nghÞ luËn.
c. LËp dµn ý:Kh«ng thÓ viÕt mét bµi v¨n ®óng vµ hay nÕu kh«ng cã mét dµn ý tèt. Dµn ý gióp häc sinh viÕt ®óng träng t©m, träng ®iÓm cña ph¹m vi nghÞ luËn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Thêi gian lËp dµn ý kh«ng nhiÌu mµ hiÖu qu¶ v« cïng to lín. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng Êy , t«i th­êng xuyªn rÌn cho häc sinh thao t¸c nµy.
	Cã hai lo¹i dµn ý : ®¹i c­¬ng vµ chi tiÕt.
Dµn ý ®¹i c­¬ng lµ nh×n vµo ®ã, ng­êi ta thÊy ®­îc nh÷ng luËn ®iÓm lín nhÊt cña bµi viÕt, bao gåm :
Më bµi: Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm.
	 Nªu vÊn ®Ò nghÞ luËn.
Th©n bµi: LÇn l­ît nªu c¸c luËn ®iÓm lín ®Ó triÓn khai vµ lµm s¸ng tá luËn ®Ò ®· nªu ë më bµi.
KÐt bµi: Kh¸i qu¸t, kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò hoÆc nªu c¶m nhËn cña b¶n th©n vÒ vÊn ®Ò ®· tr×nh bµy.
Dµn ý chi tiÕt ph¸t triÓn tõ dµn ý ®¹i c­¬ng nh­ng cô thÓ . Cã nghÜa lµ kh«ng dõng l¹i ë c¸c luËn ®iÓm lín mµ chØ râ rõng luËn ®iÓm, luËn cø ®· ®­îc s¾p xÕp m¹ch l¹c ( nh©t lµ ë phÇn th©n bµi).
	H­íng dÉn mét ®Ò bµi cô thÓ: 	
Đề bài: Suy nghĩ về bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt
1. Tìm hiểu đề: 
- Kiểu bài: Nghị luận về một bài thơ
- Vấn đề nghị luận: tình cảm bà cháu
- Cách nghị luận: suy nghĩ: xuất phát từ sự cảm thụ cá nhân đối với bài thơ, khái quát thành những thuộc tính tinh thần cao đẹp của con người.
2. Tìm ý: 
- Tình yêu quê hương nói chung trong các bài thơ đã học, đã đọc
- Tình yêu quê hương với nét riêng trong bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt.
3. Lập dàn ý: 
* Dàn ý đại cương;
MB: giới thiệu về tác giả Bằng Việt.
 Nêu cảm nhận và suy nghĩ về bài thơ Bếp lửa.
TB: - Hình ảnh Bếp lửa gắn liền với bà trong kí ức tuổi thơ qua dòng hồi tưởng cảu cháu.
 - Những sauy ngẫm về bà và bếp lửa.
 - Niềm thương nhớ của đứa cháu nay đã khôn lớn trưởng thành.
KB: Khẳng định lại cảm nhận về bài thơ và tác dụng bồi dưỡng tâm hồn tình cảm của bài thơ.
* Dán ý chi tiết
A. Mở bài: 
- Giới thiệu nhà thơ Bằng Việt và bài thơ “Bếp lửa”.
B. Thân bài: 
1. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu. 
- -Hìn h ảnh một bếp lửa ở làng quê Việt Nam thời thơ ấu. 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
+ Giải thích nghĩa hai từ : “chờn vờn, ấp iu
- Từ hình ảnh bếp lửa, liên tưởng tự nhiên đến người nhóm lửa, nhóm bếp - đến nỗi nhớ, tình thương với bà của đứa cháu đang ở xa: ”Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
- Những dòng cảm xúc hồi tưởng của cháu về bà: 
+ Cả một thời thơ ấu bỗng sống lại:
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!
+ Ấn tượng nhất là mùi khói bếp: Vừa tả thực vừa là hình ảnh tượng trưng
+ Nhớ nhất vẫn là hình ảnh người bà bên bếp lửa: 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen”. Bên bếp lửa: “bà hay kể chuyện những ngày ở Huế”, “bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học”, bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”
- Bếp lửa lại gîi nhí thêm một kỉ niệm tuổi thơ: Những kỉ niệm đầy ắp âm thanh, ánh sáng và những tình cảm sâu sắc xung quanh cái bếp lửa quê hương: 
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
 Âm điệu tha thiết của câu thơ còn gợi ra tình cảnh vắng vẻ, côi cút, vời vợi nhớ thương của hai bà cháu: 
Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa.
=> Bếp lửa đánh thức kỉ niệm tuổi thơ, ở đó lung linh hình ảnh người bà và có cả hình ảnh quê hương.
2. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa. 
- Từ những kỉ niệm hồi tưởng về tuổi thơ và bà, người cháu suy ngẫm về cuộc đời và lẽ sống của bà.Hình ảnh bà luôn gắn liền vời hình ảnh bếp lửa, ngọn lửa. Có thể nói bà là “người nhóm lửa”, lại cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng và toả sáng trong mỗi gia đình. Hình ảnh bà càng hiện rõ nét cụ thể với những phẩm chất cao quý: 
 tần tảo, chịu thương chịu khó, lặng lẽ hi sinh cả một đời: 
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm.
“Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ”
+ Phân tích điệp từ “nhóm” trong 4 câu thơ 
- Nhưng tác giả còn nhận ra một điều sâu xa nữa: Bếp lửa được bà nhen lên không phải chỉ bằng nhiên liệu ở bên ngoài, mà còn chính là được nhen nhóm lên từ ngọn lửa trong lòng bà - ngọn lửa của sức sống, của lòng yêu thương, niềm tin thầm lặng mà mãnh liệt. Bởi vậy, từ “bếp lửa”, bài thơ đã gợi đến “ngọn lửa” với ý nghĩa trừu tượng và khái quát: 
- Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng..
=>Từ ngọn lửa của bà, cháu nhận ra cả một “niềm tin dai dẳng” về ngày mai, cháu hiểu được linh hồn của một dân tộc vất vả, gian lao mà tình nghĩa. Bà không chỉ là người nhóm lửa mà còn là người truyền lửa - ngọn lửa của sự sống, niềm tin cho các thế hệ nối tiếp.
3. Niềm thương nhớ của cháu:
- Đứa cháu năm xưa giờ đã trưởng thành
“ Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu.
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
.. Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa”
Điệp từ “trăm” mở ra một thế giới rộng lớn với những điều mới mẻ
]Bếp lửa là biểu tượng của quê hưong đất nước, tình người.
C. Thân bài: CN của em về h/a bếp lửa.
Làm được điều này, tôi đã rèn được thói quen tốt cho các em. Tôi đã dành thời gian nhất định để chấm dàn bài các em đã chuẩn bị, hoặc tính cả điểm vào bài làm. Khi nắm vững khâu tìm hiểu đề, tìm ý và lập dàn ý, người viết sẽ tránh được những lỗi sau:
	- Lỗi lạc đề: Lạc về nội dung , lạc về cách thức nghị luận.
	- Lỗi lệch đề: Noọi dung chính thì qua loa, đại khái. Phần phụ lại trở thành phần chính, thao tác chính lại thành thao tác phụ.
	- Lỗi thiếu ý: Bỏ sót ý hoặc một yêu cầu nào đó của đề.
d. Luyện viết đoạn văn;
Khâu này thực hiện sau khâu lập dàn ý. Từ các luận điểm , luận cứ triển khai thành đoạn văn.
IV – KÕt qu¶ thùc hiÖn cã so s¸nh ®èi chøng:
Qua mét thêi gian nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ viÖc häc ph©n m«n tËp lµm v¨n cña häc sinh vµ viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i thÊy chÊt l­îng giê häc tËp lµm v¨n cña c¸c em cã tiÕn bé râ rÖt. Giê ®©y kh«ng khÝ häc tËp cña líp ®· s«i næi, hµo høng. M«n v¨n ®· trë thµnh m«n häc bæ Ých vµ lý thó ®èi víi c¸c em. 
T«i ®· tæ chøc kh¶o s¸t vµ ®­îc biÕt:
Sè em thÝch häc v¨n lµ: 14 em
Sè em häc kh¸ lµ: 16 em
Kh«ng cã em nµo kh«ng thÝch häc v¨n 
KÕt qu¶ xÕp lo¹i m«n Ng÷ v¨n lµ:
SÜ sè
Thêi gian
Giái
Kh¸
T.B×nh
S.l­îng
%
S.l­îng
%
S.l­îng
%
30
§Çu n¨m
5 em
16,6%
14 em
46,6%
11 em
36,8%
30
Cuèi n¨m
14 em
46,6%
16 em
53,4%
0
0
V – Nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ò nghÞ sau qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi:
Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm nhá cña t«i trong viÖc rÌn luyÖn mét sè lµm bµi tËp lµm v¨n cho häc sinh. 
T«i rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña anh chÞ em, b¹n bÌ ®ång nghiÖp gÇn xa. §Ó gióp t«i ngµy cµng v÷ng b­íc trªn con ®­êng gi¸o dôc häc sinh, ®Æc biÖt lµ viÖc gi¶ng dËy m«n Ng÷ v¨n.
KÝnh mong c¸c cÊp l·nh ®¹o ngµy cµng quan t©m h¬n n÷a cho sù nghiÖp båi d­ìng nh©n lùc, ®µo t¹o nh©n tµi cho ®Êt n­íc. Gióp cho huyÖn nhµ cã mét nÒn gi¸o dôc v÷ng m¹nh søng ®¸ng víi niÒm tin cña nh©n d©n vµ c¸c em häc sinh th©n yªu.
 	Ngµy 20 th¸ng 5 n¨m2010
ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña Héi ®ång khoa häc c¸c cÊp 	T¸c gi¶	 	 Héi ®ång khoa häc c¬ së.	
NguyÔn ThÞ Ph­¬ng