Thiết kế bài dạy Hình học 9 - Tiết 25: Vị trí tương đối của đường thẳng và đường tròn

Tieỏt 25: Đ4. Về TRÍ TệễNG ẹOÁI CUÛA ẹệễỉNG THAÚNG VAỉ ẹệễỉNG TROỉN
	 Soaùn ngaứy 05/12/2007
	 Giaỷng ngaứy 07/12/2007
A. MUẽC TIEÂU
HS naộm ủửụùc ba vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn, caực khaựi nieọm tieỏp tuyeỏn, tieỏp ủieồm. Naộm ủửụùc ủũnh lớ veà tớnh chaỏt tieỏp tuyeỏn. Naộm ủửụùc caực heọ thửực giửừa khoaỷng caựch tửứ taõm ủửụứng troứn ủeỏn ủửụứng thaỳng vaứ baựn kớnh ủửụứng troứn ửựng vụựi tửứng vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn.
HS bieỏt vaọn duùng caực kieỏn thửực ủửụùc hoùc trong giụứ ủeồ nhaọn bieỏt caực vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn.
Thaỏy ủửụùc moọt soỏ hỡnh aỷnh veà vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn trong thửùc teỏ.
B. CHUAÅN Bề CUÛA GV VAỉ HS
GV: 	- Baỷng phuù hoaởc ủeứn chieỏu, giaỏy trong ghi caõu hoỷi, baứi taọp.
- 1 que thaỳng, compa, thửụực thaỳng, buựt daù; phaỏn maứu.
HS: 	- Compa, thửụực thaỳng.
C. TIEÁN TRèNH DAẽY HOẽC
 1. Kieồm tra baứi cuỷ :
GV
HS
GV : Neõu vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủieồm M vaứ ủửụứng troứn taõm O baựn kớnh R
GV : Haừy neõu caực vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa hai ủửụứng thaỳng?
HS 
 + ẹieồm M naốm treõn ủửụứng troứn OM = R
 + ẹieồm M naốm trong ủửụứng troứn OM < R
 + ẹieồm M naốm ngoaứi ủửụứng troứn OM > R
HS:
Coự 3 vũ trớ tửụng ủoỏi giửừa hai ủửụứng thaỳng.
- Hai ủửụứng thaỳng song song (khoõng coự ủieồm chung).
- Hai ủửụứng thaỳng caột nhau (coự 1 ủieồm chung).
- Hai ủửụứng thaỳng truứng nhau (coự voõ soỏ ủieồm chung).
 * ẹaởt vaỏn ủeà: Vaọy neỏu coự moọt ủửụứng thaỳng vaứ moọt ủửụứng troứn, seừ coự maỏy vũ trớ tửụng ủoỏi? Moói trửụứng hụùp coự maỏy ủieồm chung. Tieỏt hoùc hoõm nay chuựng ta seừ roừ. ( GV ghi ủeà baứi )
 2. Baứi moỏi :
	Hoaùt ủoọng 1
BA Về TRÍ TệễNG ẹOÁI CUÛA ẹệễỉNG THAÚNG VAỉ ẹệễỉNG TROỉN (22 phuựt)
Hoaùt ủoọng cuỷa GV
Hoaùt ủoọng cuỷa HS
Noọi dung ghi baỷng 
GV veừ moọt ủửụứng troứn leõn baỷng, duứng que thaỳng laứm hỡnh aỷnh ủửụứng thaỳng, di chuyeồn cho HS thaỏy ủửụùc caực vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn.
GV neõu ?1 vỡ sao moọt ủửụứng thaỳng vaứ moọt ủửụứng troứn khoõng theồ coự nhieàu hụn hai ủieồm chung?
GV: Caờn cửự vaứo caực ủieồm chung cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn maứ ta coự caực vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa chuựng.
a. ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn caột nhau.
GV Haừy veừ hỡnh, moõ taỷ vũ trớ tửụng ủoỏi naứy
GV Veừ ủửụứng troứn yeõu caàu HS veừ ủửụứng thaỳng a caột ủửụứng troứn.
GV goùi 1 HS leõn baỷng veừ hỡnh hai trửụứng hụùp:
- ẹửụứng thaỳng a khoõng ủi qua O
GV: Caực em haừy ủoùc SGK tr 107 vaứ cho bieỏt khi naứo noựi: ẹửụứng thaỳng a vaứ ủửụứng troứn (O) caột nhau.
GV: ẹửụứng thaỳng a ủửụùc goùi laứ caựt tuyeỏn cuỷa ủửụứng troứn (O).-.
GV Goùi OH laứ khoaỷng caựch tửứ O ủeỏn ủửụứng thaỳng a. OH so vụựi R nhử theỏ naứo? Neõu caựch tớnh AH, HB theo R vaứ OH.
Neỏu ủửụứng thaỳng a ủi qua taõm O thỡ OH baống bao nhieõu?
GV : Khaỳng ủũnh treõn vaón ủuựng cho trửụứng hụùp ủửụứng thaỳng a ủi qua taõm cuỷa ủửụứng troứn.
GV Muoỏn tớnh AB ta laứm theỏ naứo ?
GV: Neỏu OH caứng taờng thỡ ủoọ lụựn AB caứng giaỷm ủeỏn khi AB = 0 hay A truứng B thỡ OH baống bao nhieõu? ( Minh hoaù baống moõ hỡnh)
GV:Khi ủoự ủửụứng thaỳng a vaứ ủửụứng troứn (O; R) coự maỏy ủieồm chung? 
GVta noựi :
ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn tieỏp xuực nhau.
GV veừ hỡnh leõn baỷng.
 GV: Luực ủoự ủửụứng thaỳng a goùi laứ tieỏp tuyeỏn. ẹieồm chung duy nhaỏt goùi laứ tieỏp ủieồm. ( ẹieồm C)
GV: Caực em coự nhaọn xeựt gỡ veà vũ trớ cuỷa ủieồm H ủoỏi vụựi ủieồm C. ẹoaùn OC ủoỏi vụựi ủửụứng thaỳng a vaứ ủoọ daứi khoaỷng caựch OH vụựi baựn kớnh ủửụứng troứn. 
GV ẹeồ chửựng minh nhaọn xeựt treõn , ta duứng phửụng phaựp chửựng minh phaỷn chửựng .
Gv: Giaỷ sửỷ H khoõng truứng vụựi C, Laỏy ủieồm D thuoọc ủửụứng thaỳng a sao cho H laứ trung ủieồm cuỷa CD . ( GV vửứa noựi vửứa veừ hỡnh )
GV: Qua keỏt quaỷ treõn:” ẹửụứng thaỳng a laứ tieỏp tuyeỏn cuỷa (O) vaứ C laứ tieỏp ủieồm ta keỏt luaọn ủửụùc ủieàu gỡ ?
GV: ẹaõy laứ noọi dung ủũnh lớ SGK . Moọt em ủoùc ủũnh lớ SGK.
HS traỷ lụứi: coự 3 vũ trớ tửụng ủoỏi ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn.
* ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn khoõng coự ủieồm chung.
* ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn chổ coự 1 ủieồm chung.
* ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn coự 2 ủieồm chung.
HS: Neỏu ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn coự 3 ủieồm chung trụỷ leõn thỡ ủửụứng troứn ủi qua ba ủieồm thaỳng haứng, ủieàu naứy voõ lớ.
- HS veừ vaứ traỷ lụứi.
HS: Khi ủửụứng thaỳng a vaứ ủửụứng troứn (O) coự hai ủieồm chung thỡ ta noựi ủửụứng thaỳng a vaứ ủửụứng troứn (O) caột nhau.
+ ẹửụứng thaỳng a khoõng ủi qua O coự OH < OB hay OH < R
+ ẹửụứng thaỳng a ủi qua O thỡ OH = 0 < R
OH ^ AB
ị AH = HB = 
HS : OH= 0 < R
 HS : AB= 2.HB
HS: Khi AB = 0 thỡ OH = R
HS: Khi ủoự ủửụứng thaỳng a vaứ ủửụứng troứn (O; R) chổ coự moọt ủieồm chung
HS nhaọn xeựt: Khi ủoự H truứng voựi C ,OC ^ a vaứ OH = R.
 HS : a ^ OC
HS : ẹoùc ủũnh lớ SGK
 Xeựt ủuụứng troứn (O; R) vaứ ủửụứng thaỳng a
1. Ba vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng troứn:
ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn caột nhau.
 ẹuụứng thaỳng a goùi laứ caựt tuyeỏn cuỷa ủửụứng troứn (O)
Khi ủoự OH < R vaứ AH = HB = 
b. ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn tieỏp xuực nhau
ẹửụứng thaỳng a goùi laứ tieỏp tuyeỏn
ẹieồm C goùi laứ tieỏp ủieồm.
Khi ủoự H truứng voựi C ,OC ^ a vaứ OH = R.
C/minh ( SGK)
GV: Nhaỏn maùnh vaứ ủaõy laứ tớnh chaỏt cụ baỷn cuỷa tieỏp tuyeỏn ủửụứng troứn.
GV : Tieỏp tuùc di chuyeồn thanh saột ra xa ủửụứng troứn . Khi ủoự ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn (O) coự maỏy ủieồm chung . 
GV:. Ta noựi ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn (O) khoõng giao nhau 
GV : Em naứo so saựnh khoaỷng caựch tửứ O ủeỏn ủửụứng thaỳng a vaứ baựn kớnh cuỷa ủửụứng troứn.
GV: ẹuựng, ngửụứi ta chửựng minh ủửụùc OH > R.
 HS: Khi ủửụứng thaỳng a vaứ ủửụứng troứn khoõng coự ủieồm chung
HS : Nhaọn thaỏy OH > R.
+ ẹũnh lớ:
ẹửụứng thaỳng a laứ tieỏp tuyeỏn cuỷa (O) vaứ C laứ tieỏp ủieồm 
 a ^ OC
c ẹửụứng thaỳng a vaứ ủửụứng troứn khoõng giao nhau 
a
 H
Khi ủoự OH > R
Hoaùt ủoọng 2
2. HEÄ THệÙC GIệếA KHOAÛNG CAÙCH Tệỉ TAÂM ẹệễỉNG TROỉN ẹEÁN ẹệễỉNG THAÚNG VAỉ BAÙN KÍNH CUÛA ẹệễỉNG TROỉN (8 phuựt)
 GV: ẹaởt OH = d, ta coự caực keỏt luaọn sau.
GV yeõu caàu 1 HS leõn baỷng ủieàn vaứo baỷng phuù 
* Neỏu ủthaỳng a vaứ ủtroứn (O) caột nhau 
* Neỏu ủthaỳng a vaứ ủtroứn (O) tieỏp xuực nhau ..
* Neỏu ủthaỳng a vaứ ủtroứn (O) khoõng giao nhau 
GV : Nhaọn xeựt . vaứ neõu roừ ba meọnh ủeà ủaỷo cuỷa ba meọnh ủeà treõn vaón ủuựng vaứ ghi daỏu () vaứo baỷng treõn.
Gv : Ta coự baỷng toựm taộc (SGK)
HS leõn baỷng ủieàn 
Vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn
Soỏ ủieồm chung
Heọ thửực giửừa d vaứ R
1 ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn caột nhau
2 ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn tieỏp xuực nhau
3 ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn khoõng giao nhau.
2
1
0
d < R
d = R
d > R
Hoaùt ủoọng 3
CUÛNG COÁ (13 phuựt)
GV cho HS laứm ? 3
(ẹeà baứi ủửa leõn maứn hỡnh)
a. ẹửụứng thaỳng a coự vũ trớ nhử theỏ naứo ủoỏi vụựi ủửụứng troứn (O)? Vỡ sao?
b. tớnh ủoọ daứi BC
Baứi taọp 17tr 109 SGK.
ẹieàn vaứo caực choó troỏng (...)
Trong baỷng sau.
Moọt HS leõn veừ hỡnh.
HS traỷ lụứi mieọng
a. ẹửụứng thaỳng a caột ủửụứng troứn (O) vỡ 
b. Xeựt D BOH (HÂ = 90o) theo ủũnh lyự Py-ta-go OB2 = OH2 + HB2 ị HB = 
ị BC = 2.4 = 8 (cm)
HS laàn lửụùt leõn baỷng ủieàn hoaởc ủửựng taùi choó traỷ lụứi mieọng.
R
D
Vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn
5cm
3cm
ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn caột nhau
6cm
6cm
Tieỏp xuực nhau
4cm
7cm
ẹửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn khoõng giao nhau.
Baứi 39 tr 133 SBT
(ẹeà baứi treõn baỷng phuù)
Cho hỡnh veừ:
a. Tớnh ủoọ daứi AD.
b. Chửựng minh ủửụứng thaỳng AD tieỏp xuực vụựi ủửụứng troứn coự ủửụứng kớnh BC.
Caõu b veà nhaứ laứm tieỏp.
HS: ẹeồ tớnh ủửụùc AD ta tớnh BH dửùa vaứo tam giaực vuoõng BHC.
Moọt HS leõn baỷng trỡnh baứy.
Ta coự DH = AB = 4cm.
(caùnh hỡnh chửừ nhaọt)
ị HC = DC – DH = 9 – 4 = 5cm.
Theo ủũnh lyự Py-ta-go ta coự
BH2 + HC2 = BC2
BH = 
ị AD = 12 (cm)
HệễÙNG DAÃN VEÀ NHAỉ (2 phuựt)
- Tỡm trong thửùc teỏ caực hỡnh aỷnh ba vũ trớ tửụng ủoỏi cuỷa ủửụứng thaỳng vaứ ủửụứng troứn.
- Hoùc kú lớ thuyeỏt trửụực khi laứm baứi taọp,
- Laứm toỏt caực baứi taọp 18; 19; 20 tr 110 SGK
Baứi 39 (b); 40; 41 tr 133 SBT.