Đề và đáp án ôn thi vào lớp 10 năm học 2010 - 2011

§Ò thi sè 1
C©u 1 (2,0 ®iÓm):
“DËp d×u tµi tö giai nh©n
Ngùa xe nh­ n­íc ¸o quÇn nh­ nªm”
(TrÝch “TruyÖn KiÒu NguyÔn Du)
Hai c©u th¬ trªn cã sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh.
H·y chØ râ vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ cña biÖn ph¸p tu tõ Êy?
C©u 2 (2,0 ®iÓm):
§äc ®o¹n v¨n sau vµ tr¶ lêi c©u hái.
“Trong nh÷ng hµnh trang Êy, cã lÏ sù chuÈn bÞ b¶n th©n con ng­êi lµ quan träng nhÊt. Tõ cæ chÝ kim, bao giê con ng­êi còng lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña lÞch sö. Trong thÕ kû tíi mµ ai ai còng thõa nhËn r»ng nÒn kinh tÕ tri thøc sÏ ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× vai trß con ng­êi l¹i cµng næi tréi”.
(TrÝch ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi Ng÷ v¨n líp 9, tËp II, trang 27)
Chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n trªn lµ g×? Néi dung c¸c c©u trong ®o¹n v¨n phôc vô chñ ®Ò Êy nh­ thÕ nµo?
C©u 3 (1,0 ®iÓm):
Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u.
C©u 4 (5,0 ®iÓm):
“Qua c©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi vµ c¸i chÕt th­¬ng t©m cña Vò N­¬ng, ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng thÓ hiÖn niÒm c¶m th­¬ng ®èi víi sè phËn oan nghiÖt cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam d­íi chÕ ®é phong kiÕn, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña hä”.
(Ng÷ v¨n líp 9, tËp I, trang 51)
Ph©n tÝch nh©n vËt Vò N­¬ng trong “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” cña NguyÔn D÷ ®Ó lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh trªn.
--------------------------------
H­íng dÉn chÊm
®Ò sè 1
C©u
Yªu cÇu
§iÓm
I
ChØ râ vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh ë hai c©u th¬ trong “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du.
2,0
ChØ râ c©u th¬ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh
1,0
+ C©u th¬ thø hai ®­îc trÝch dÉn: “Ngùa xe nh­ n­íc ¸o quÇn nh­ nªm” ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh
0,25
+ C©u th¬ nµy l¹i cã hai m« h×nh cÊu t¹o ®Çy ®ñ cña mét phÐp so s¸nh. M« h×nh thø nhÊt: vÕ A1 (sù vËt ®­îc so s¸nh) lµ “ngùa xe” vµ B1 (sù vËt dïng ®Ó so s¸nh) lµ “n­íc”; m« h×nh thø hai: VÕ A2 (¸o quÇn) vµ vÕ B2 (nªm).
0,5
+ Hai vÕ A vµ B ®­îc g¾n víi nhau b»ng tõ so s¸nh “nh­”
0,25
- Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu hiÖn
1,0
+ Khung c¶nh lÔ héi ngµy xu©n thËt t­ng bõng, n¸o nhiÖt. Tõng ®oµn ng­êi nhén nhÞp, n« nøc kÐo nhau ®i thanh minh. §©y lµ dÞp héi ngé cña tuæi thanh xu©n (DËp d×u tµi tö giai nh©n). Nh÷ng ng­êi trÎ tuæi lµ nam thanh n÷ tó, trai tµi g¸i s¾c dËp dÞu gÆp gì, hÑn hß: “ngùa xe” tÊp nËp “nh­ n­íc”, “¸o quÇn nh­ nªm”.
0,25
+ H×nh ¶nh “n­íc” diÔn t¶ cô thÓ sinh ®éng, thÓ hiÖn sù v« cïng v« tËn cña ph­¬ng tiÖn tham gia thanh minh (dïng ph­¬ng tiÖn ®Ó thay cho con ng­êi).
0,25
+ “Nªm” ®­îc hiÓu theo nghÜa ®en lµ kÝn ®Æc, chÆt chÏ, chËt chéi cßn nghÜa bãng trong v¨n c¶nh c©u th¬ nµy l¹i thÓ hiÖn sù ®«ng ®óc, chen lÊn nh­ ®an cµi vµo nhau vµ chËt nh­ nªm.
0,25
+ H×nh ¶nh “n­íc” vµ “nªm” trong v¨n c¶nh c©u th¬ nµy cã gi¸ trÞ kh¬i gîi h×nh ¶nh con ng­êi (ngùa xe, ¸o quÇn) tham gia lÔ héi thanh minh ®«ng ®óc vui nhén lµm cho ng«n ng÷ chÝnh x¸c, giµu h×nh t­îng vµ v« cïng sinh ®éng.
0,25
2
Chñ ®Ò ®o¹n v¨n vµ néi dung c¸c c©u trong ®o¹n v¨n phôc vô chñ ®Ò.
2,0
- Chñ ®Ò ®o¹n v¨n: Trong nh÷ng chuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kØ míi, sù chuÈn bÞ vÒ con ng­êi lµ quan träng nhÊt.
0,5
- Néi dung c¸c c©u v¨n ®Òu tËp trung vµo chñ ®Ò Êy. C¸c c©u v¨n ®· t¹o ra sù s¾p xÕp hîp lý cña c¸c ý trong ®o¹n v¨n: 
+ TÇm quan träng nhÊt cña sù chuÈn bÞ b¶n th©n con ng­êi cho hµnh trang vµo thÕ kØ míi (c©u 1).
0,5
+ Con ng­êi lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña lÞch sö tõ x­a ®Õn nay (c©u 2)
0,5
+ Vai trß con ng­êi cµng næi tréi trong thÕ kØ tíi (c©u 3)
0,5
3
Hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u.
1,0
- Bµi th¬ “§ång chÝ” – ChÝnh H÷u s¸ng t¸c vµo ®Çu n¨m 1948, sau khi t¸c gi¶ cïng ®ång ®éi tham gia chiÕn ®Êu trong chiÕn dÞch ViÖt B¾c (Thu ®«ng 1947) ®¸nh b¹i cuéc tiÕn c«ng quy m« lín cña giÆc Ph¸p lªn chiÕn khu ViÖt B¾c.
0,5
- §©y lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu nhÊt viÕt vÒ ng­êi lÝnh c¸ch m¹ng cña v¨n häc thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1946-1954) 
0,5
4
Ph©n tÝch nh©n vËt Vò N­¬ng trong “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng”®Ó lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh. 
5,0
§©y lµ kiÓu bµi ph©n tÝch nh©n vËt cã ®Þnh h­íng: niÒm c¶m th­¬ng cña t¸c gi¶ ®èi víi sè phËn oan nghiÖt cña Vò N­¬ng vµ sù kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña nµng (sè phËn cña Vò N­¬ng rÊt ®iÓn h×nh cho ng­êi phô n÷ ViÖt Nam d­íi chÕ ®é phong kiÕn vµ vÎ ®Ñp cña nµng còng chÝnh lµ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam). Häc sinh cã thÓ chän bè côc bµi viÕt mét c¸ch s¸ng t¹o kh¸c nhau, nh­ng viÖc ph©n tÝch ph¶i h­íng vµo yªu cÇu cña ®Ò.
a) Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ vµ “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng”.
0,5
- T¸c gi¶: NguyÔn D÷ lµ ng­êi sèng ë thÕ kû XVI, thêi k× triÒu ®×nh nhµ Lª b¾t ®Çu khñng ho¶ng, c¸c tËp ®oµn phong kiÕn Lª M¹c, TrÞnh giµnh quyÒn bÝnh, g©y ra c¸c cuéc néi chiÕn kÐo dµi. ¤ng häc réng, tµi cao nh­ng chØ lµm quan mét n¨m råi xin nghØ vÒ nhµ nu«i mÑ giµ vµ viÕt s¸ch, sèng Èn dËt nh­ nhiÒu trÝ thøc ®­¬ng thêi.
0,25
- T¸c phÈm: “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” lµ mét trong 20 truyÖn cña “TruyÒn kú m¹n lôc” (Ghi chÐp t¶n m¹n nh÷ng ®iÒu kú l¹ vÉn ®­îc l­u truyÒn). “TruyÒn kú m¹n lôc” ®­îc viÕt b»ng ch÷ H¸n, khai th¸c c¸c truyÖn cæ d©n gian vµ truyÒn thuyÕt lÞch sö, d· sö cña ViÖt Nam. Nh©n vËt chÝnh th­êng lµ nh÷ng ng­êi phô n÷ ®øc h¹nh, khao kh¸t cuéc sèng b×nh yªn, h¹nh phóc, nh­ng c¸c thÕ lùc tµn b¹o cïng lÔ gi¸o phong kiÕn kh¾c nghiÖt l¹i x« ®Èy hä vµo nh÷ng c¶nh ngé Ðo le, oan khuÊt vµ bÊt h¹nh.
0,25
b) Ph©n tÝch nh©n vËt Vò N­¬ng ®Ó lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh
4,0
b1. Sè phËn oan nghiÖt cña Vò N­¬ng
2,0
- T×nh duyªn ngang tr¸i
0,25
NguyÔn D÷ ®· c¶m th­¬ng cho Vò N­¬ng- ng­êi phô n÷ nhan s¾c vµ ®øc h¹nh l¹i ph¶i lÊy Tr­¬ng Sinh, mét kÎ v« häc hå ®å vò phu. Th­¬ng t©m h¬n n÷a, ng­êi chång cßn “cã tÝnh ®a nghi” nªn ®èi víi vî ®· “phßng ngõa qu¸ søc”.
- Mßn mái ®îi chê, vÊt v¶ gian lao.
0,75
§äc t¸c phÈm, ta thÊy ®­îc nçi niÒm ®au ®ín cña nhµ v¨n víi Vò N­¬ng – ng­êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn. §ã lµ sù xãt xa cho hoµn c¶nh Ðo le cña ng­êi phô n÷: lÊy chång ch­a ®­îc bao l©u, “ch­a tháa t×nh ch¨n gèi, chia ph«i v× ®éng viÖc löa binh”, nµng ®· ph¶i tiÔn biÖt chång lªn ®­êng ®i ®¸nh giÆc Chiªm. C¶nh tiÔn ®­a chång cña Vò N­¬ng míi ¸i ng¹i xiÕt bao. Nµng rãt chÐn r­îu ®Çy øa hai hµng lÖ: “Chµng ®i chuyÕn nµy... mÑ hiÒn lo l¾ng”. ThËt buån th­¬ng cho Vò N­¬ng, trong nh÷ng ngµy vß vâ mét m×nh ngãng tr«ng tin chång víi bao nhí th­¬ng vêi vîi: “Mçi khi...ng¨n ®­îc”. H¼n r»ng NguyÔn D÷ v« cïng ®au ®ín cho Vò N­¬ng nªn chØ cÇn mét c©u v¨n Êy còng ®ñ lµm ng­êi ®äc c¶m thÊy xãt xa víi ng­êi mÖnh b¹c cã chång chia xa. T©m tr¹ng nhí th­¬ng ®au buån Êy cña Vò N­¬ng còng lµ t©m tr¹ng chung cña nh÷ng ng­êi chinh phô trong thêi phong kiÕn lo¹n l¹c: “Nhí chµng ®»ng ®½ng ®­êng lªn b»ng trêi- Trêi th¨m th¼m xa vêi kh«n thÊu – Nçi nhí chµng ®au ®¸u nµo xong...” (Chinh phô ng©m- §oµn ThÞ §iÓm). Tr­¬ng Sinh ®i, ®Ó l¹i g¸nh nÆng gia ®×nh, ®Ó l¹i g¸nh nÆng cho ng­êi vî trÎ. Vò N­¬ng thay chång vÊt v¶ nu«i mÑ, nu«i con. Sau khi mÑ chång mÊt, chØ cßn hai mÑ con Vò N­¬ng trong c¨n nhµ trèng v¾ng c« ®¬n. §äc ®Õn nh÷ng dßng t¶ c¶nh ®ªm, ng­êi vî trÎ chØ biÕt san sÎ buån vui víi ®øa con th¬ d¹i, chóng ta kh«ng khái ch¹nh lßng th­¬ng xãt cho mÑ 
con nµng.
- C¸i chÕt th­¬ng t©m.
0,75
Qua n¨m sau, “ViÖc qu©n kÕt thóc ”,Tr­¬ng Sinh tõ miÒn xa chinh chiÕn trë vÒ ,nh­ng Vò N­¬ng kh«ng ®­îc h­ëng h¹nh phóc trong c¶nh vî chång sum häp. ChØ v× chuyÖn chiÕc bãng qua miÖng ®øa con th¬ míi tËp nãi mµ Tr­¬ng Sinh l¹i ®inh ninh r»ng vî m×nh h­ háng nªn “m¾ng nhiÕc” vµ “®¸nh ®uæi ®i”. Tr­¬ng Sinh ®· bá ngoµi tai mäi lêi bµy tá van xin ®Õn rím m¸u cña vî, mäi sù “biÖn b¹ch” cña hä hµng lµng xãm. Vò N­¬ng bÞ chång ®Èy vµo bi kÞch, bÞ vu oan lµ ng­êi vî mÊt nÕt h­ th©n: “Nay ®· b×nh r¬i... Väng Phu kia n÷a”. Bi kÞch Vò N­¬ng lµ bi kÞch gia ®×nh tõ chuyÖn chång con, nh­ng nguyªn nh©n s©u xa lµ do chiÕn tranh lo¹n l¹c g©y nªn. ChØ mét thêi gian ng¾n, sau khi Vò N­¬ng tù tö, mét ®ªm khuya d­íi ngän ®Ìn, chît ®øa con nãi r»ng: “Cha §¶n l¹i ®Õn kia k×a”. Lóc bÊy giê Tr­¬ng Sinh “míi tØnh ngé thÊu nçi oan cña vî, nh­ng viÖc trãt ®· qua råi”. Ng­êi ®äc x­a còng chØ biÕt thë dµi, cïng NguyÔn D÷ xãt th­¬ng cho ng­êi con g¸i Nam X­¬ng vµ bao phô n÷ b¹c mÖnh kh¸c trong câi ®êi.
- Nçi oan c¸ch trë 
0,25
H×nh ¶nh Vò N­¬ng ngåi kiÖu hoa, phÝa sau cã n¨m m­¬i chiÕc xe cê t¸n vâng läng rùc rì ®Çy s«ng, lóc Èn, lóc hiÖn... lµ nh÷ng chi tiÕt hoang ®­êng, nh­ng ®· t« ®Ëm nçi ®au cña ng­êi phô n÷ “b¹c mÖnh” duyªn phËn hÈm hiu, cã gi¸ trÞ tè c¸o lÔ gi¸o phong kiÕn v« nh©n ®¹o. C©u nãi cña hån ma Vò N­¬ng gi÷a dßng s«ng väng vµo: “§a t¹ t×nh chµng, thiÕp ch¼ng thÓ trë vÒ nh©n gian ®­îc n÷a” lµm cho nçi ®au cña nhµ v¨n thªm phÇn bi thiÕt. Nçi oan t×nh cña Vò N­¬ng ®­îc minh oan vµ gi¶i to¶, nh­ng ©m – d­¬ng ®· ®«i ®­êng c¸ch trë, nµng ch¼ng thÓ trë l¹i nh©n gian vµ còng kh«ng bao giê cßn ®­îc lµm vî, lµm mÑ.
b2. VÎ ®Ñp truyÒn thèng cña Vò N­¬ng
2,0
- Ng­êi con g¸i “thuú mÞ, nÕt na” vµ “t­ dung tèt ®Ñp” 
0,25
T¸c gi¶ ®· giíi thiÖu vÒ Vò N­¬ng víi mét chi tiÕt thËt ng¾n gän, kh¸i qu¸t “TÝnh ®· thïy mÞ, nÕt na l¹i thªm cã t­ dung tèt ®Ñp”. Nµng lµ mét c« g¸i danh gi¸ nªn Tr­¬ng Sinh, con nhµ hµo phó “mÕn v× dung h¹nh” ®· xin víi mÑ ®em tr¨m l¹ng vµng c­íi vÒ.
- Ng­êi vî thuû chung
0,75
+ Trong ®¹o vî chång, Vò N­¬ng lµ mét ng­êi phô n÷ khÐo lÐo, ®«n hËu, biÕt chång cã tÝnh “®a nghi” nµng ®· “gi÷ g×n khu«n phÐp” kh«ng ®Ó x¶y ra c¶nh vî chång ph¶i “thÊt hoµ”.
+ Khi tiÔn chång ®i lÝnh, Vò N­¬ng rãt chÐn r­îu ®Çy chóc chång “®­îc hai ch÷ b×nh yªn”. Nµng ch¼ng mong ®­îc ®eo Ên phong hÇu mÆc ¸o gÊm trë vÒ quª cò. ¦íc mong cña nµng thËt b×nh dÞ, v× nµng ®· coi träng h¹nh phóc gia ®×nh h¬n mäi c«ng danh phï phiÕm ë ®êi. Vò N­¬ng cßn thÓ hiÖn niÒm c¶m th«ng tr­íc nçi vÊt v¶, gian lao mµ chång ph¶i chÞu ®ùng vµ nãi lªn nçi kh¾c kho¶i nhí nhung cña m×nh: “Nh×n tr¨ng soi... bay bæng”
+ Khi xa chång, Vò N­¬ng lµ ng­êi vî thuû chung, yªu chång tha thiÕt, nçi buån nhí dµi theo n¨m th¸ng.
+ Khi bÞ chång nghi oan, nµng ®· ph©n trÇn ®Ó chång hiÓu râ tÊm lßng m×nh. Nµng cßn nãi ®Õn th©n phËn m×nh vµ nghÜa t×nh vî chång ®Ó kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung trong tr¾ng, cÇu xin chång ®õng nghi oan, nghÜa lµ ®· hÕt lßng t×m c¸ch hµn g¾n h¹nh phóc gia ®×nh ®ang cã nguy c¬ tan vì. Nµng nh¶y xuèng s«ng Hoµng Giang tù tö ®Ó tá râ lµ ng­êi phô n÷ “®oan trang gi÷ tiÕt, trinh b¹ch g×n son”, m·i m·i soi tá víi ®êi “vµo n­íc xin lµm ngäc MÞ N­¬ng, xuèng ®Êt xin lµm cá Ngu M×”. ë d­íi thuû cung, tuy Vò N­¬ng cã o¸n tr¸ch Tr­¬ng Sinh, nh­ng nµng vÉn th­¬ng nhí chång con, quª h­¬ng vµ khao kh¸t ®­îc tr¶ l¹i danh dù: “Cã lÏ kh«ng thÓ ... t×m vÒ cã ngµy”.
- Ng­êi mÑ hiÒn, d©u th¶o
0,75
+ Vò N­¬ng lµ ng­êi phô n÷ ®¶m ®ang vµ giµu t×nh th­¬ng mÕn. Chång ra trËn míi ®­îc mét tuÇn, nµng ®· sinh con. MÑ chång giµ yÕu, èm ®au, nµng “hÕt søc thuèc thang”, “ngät ngµo kh«n khÐo khuyªn l¬n”. Võa phông d­ìng mÑ giµ, võa ch¨m sãc nu«i d¹y con th¬. Lóc mÑ chång qua ®êi, nµng ®· “hÕt lêi th­¬ng xãt”, viÖc  ... g nhất đất nước. Một thế hệ người Việt Nam vừa trải qua bao gian khổ hi sinh, từng gắn bó với thiên nhiên, núi rừng nay được sống trong hoà bình, với tiện nghi đầy đủ. Hoàn cảnh sống thay đổi, con người dễ quên đi quá khứ gian khổ nhưng nghĩa tình đã trải qua. Nhà thơ đứng giữa hôm nay mà nhìn lại, suy ngẫm về một thời đã qua và từ tâm trạng riêng, tiếng thơ ông như một lời nhắc nhở, một lời cảnh tỉnh đối với tất cả mọi người. 
- Bài thơ mang dáng dấp một câu chuyện nhỏ được kể theo thứ tự thời gian, từ quá khứ đến hiện tại. Xuyên suốt cả thời gian đó là hình ảnh vầng trăng với ý nghĩa mang tính biểu tượng. Ba khổ thơ đầu là những kỉ niệm đẹp giữa người lính với vầng trăng từ thuở ấu thơ cho đến khi trở thành người chiến sĩ . Trăng và người lính là đôi bạn tri kỉ, nghĩa tình. Nhưng khi hòa bình, người lính về thành phố, vầng trăng vô tình bị lãng quên. Ba khổ thơ sau tập trung thể hiện rõ nhất ý nghĩa biểu tượng và chủ đề của bài thơ. 
- Trong dòng diễn biến của thời gian, sự việc bất thường ở khổ thơ thứ tư chính là bước ngoặt để từ đó tác giả bộc lộ cảm xúc, chủ đề của tác phẩm. Bốn câu thơ với các từ thình lình, vội, đột ngột đầy biểu cảm, biểu đạt một sự thay đổi bất ngờ, nhanh chóng của hoàn cảnh, sự ứng phó của con người với hành động khẩn trương và sự xuất hiện bất ngờ của vầng trăng. Hai câu thơ cuối khổ thơ đối lập giữa hai cảnh : một căn phòng tối om với một bầu trời đầy ánh trăng. Chính sự bất ngờ và đối lập đó gợi ra bao điều liên tưởng, gợi lại bao nhiêu quá khứ nghĩa tình. 
- Mặt người đối diện với mặt vầng trăng tri kỉ, tình nghĩa thuở xưa. Cái tâm thế lặng im ngửa mặt lên nhìn mặt có phần thành kính của con người bộc lộ một cảm xúc thiết tha. Quá khứ chợt dậy, cả tuổi thơ rong chơi trên đồng, trên sông, trên bể với vầng trăng; cả thời chiến tranh gian khổ ở rừng có vầng trăng bầu bạn, bao hình ảnh của thiên nhiên đất nước hiền hoà, bình dị hiện về trong nỗi nhớ, trong nỗi xúc động rưng rưng đầy xót xa ân hận. Với biện pháp so sánh, cách sử dụng điệp từ và điệp cấu trúc, hai câu thơ cuối khổ thơ song hành làm bật lên tất cả cảm giác xốn xang, day dứt của con người đang sám hối để tự hoàn thiện, tự vươn lên, hướng tâm hồn ra ánh sáng. Cảm xúc chân thành, giọng đầy tâm sự, ngôn ngữ hàm súc giúp cho ý tưởng của đoạn thơ đi vào lòng người một cách nhẹ nhàng mà thấm thía.
- Bài thơ kết thúc bằng một khổ thơ mang tính hàm nghĩa độc đáo. Vầng trăng có ý nghĩa biểu tượng cho quá khứ nghĩa tình, hơn thế còn là vẻ đẹp bình dị và vĩnh hằng của đời sống. Nó cứ tròn vành vạnh như quá khứ ân nghĩa, thuỷ chung mãi nguyên vẹn, đẹp đẽ chẳng phai mờ, là biểu tượng cho tấm lòng bao dung độ lượng của nhan dân. Ánh trăng im phăng phắc chính là người bạn – nhân chứng nghĩa tình mà nghiêm khắc đang nhắc nhở nhà thơ và cả chúng ta về thái độ sống của mình. Con người có thể vô tình, có thể lãng quên, nhưng thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luôn tròn đầy, bất diệt. 
- Vận dụng ưu thế của thể thơ năm chữ, kết hợp hài hoà, tự nhiên giữa tự sự và trữ tình, với giọng điệu tâm tình, khi thì ngân nga, thiết tha cảm xúc, khi thì trầm lắng đầy chất suy tư, ba khổ thơ cuối và bài thơ có sức truyền cảm sâu sắc, gây ấn tượng mạnh ở người đọc. Từ câu chuyện riêng của nhà thơ, bài thơ cất lên lời nhắc nhở thấm thía về thái độ, tình cảm đối với những năm tháng quá khứ gian lao, tình nghĩa, đối với thiên nhiên, đất nước bình dị, hiền hoà. Bài thơ không chỉ có ý nghĩa đối với một thế hệ đã từng trải trong chiến tranh, từng gắn bó với thiên nhiên, sống với nhân dân tình nghĩa giờ được sống trong hoà bình, được hưởng những tiện nghi hiện đại dễ lãng quên quá khứ, bài thơ còn có ý nghĩa với nhiều người, nhiều thời, bởi nó đặt ra vấn đề thái độ sống với quá khứ, với những người đã khuất và với cả chính mình. Bài thơ nằm trong mạch cảm xúc “uống nước nhớ nguồn “ góp phần giáo dục đạo lí sống thuỷ chung, một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta.
®Ò thi sè 12
Câu 1 (2 điểm): Nêu ý nghĩa của những chi tiết kỳ ảo trong Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ? 
Câu 2 (8 điểm): Giữa một vùng sỏi đá khô cằn, có những loài cây vẫn mọc lên và nở những chùm hoa thật đẹp. Viết một văn bản nghị luận (không quá hai trang giấy thi) nêu suy nghĩ của em được gợi ra từ hiện tượng trên.
Câu 3 (10 điểm): Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói văn nghệ) 
Suy nghĩ về ý kiến trên qua một số tác phẩm văn học trong chương trình Ngữ văn Trung học cơ sở. 
Gîi ý gi¶I 
®Ò thi sè 12
Câu 1 (2 điểm): 
Học sinh cần trình bày được:
- Kể ra những chi tiết kỳ ảo trong Chuyện người con gái Nam Xương: Phan Lang nằm mộng, thả rùa; lạc vào động rùa của Linh Phi, được đãi yến tiệc, gặp Vũ Nương - người cùng làng đã chết, rồi được sứ giả của Linh Phi đưa về dương thế; Vũ Nương hiện ra với kiệu hoa, võng lọng... lúc ẩn lúc hiện sau khi Trương Sinh lập đàn giải oan cho nàng ở bến Hoàng Giang.
- Nêu ý nghĩa của những chi tiết kỳ ảo trên: 
Là yếu tố nghệ thuật độc đáo, góp phần tạo nên sức hấp dẫn, lung linh của thiên truyện, đáp ứng được yêu cầu của thể loại truyền kỳ. 
Góp phần thể hiện giá trị tư tưởng của tác phẩm, đặc biệt là giá trị nhân đạo: tô đậm thêm vẻ đẹp phẩm chất của Vũ Nương - vẫn khao khát trở về dương thế, phục hồi danh dự; khiến câu chuyện có màu sắc như cổ tích với kết thúc có hậu, nói lên khát vọng, ước mơ của tác giả cũng như của nhân dân về sự công bằng, tốt đẹp trong cuộc đời. Ở một góc độ khác, chi tiết kỳ ảo ở cuối truyện cũng đồng thời cũng tô đậm bi kịch của Vũ Nương - hạnh phúc dương thế mà nàng khao khát chỉ là ảo ảnh, hiện ra trong thoáng chốc rồi biến mất, thể hiện niềm cảm thương của tác giả đối với số phận bi thảm của người phụ nữ dưới xã hội phong kiến. 
Câu 2 (8 điểm):
Cần đáp ứng được các yêu cầu:
- Về hình thức: trình bày thành bài văn nghị luận ngắn, có bố cục ba phần rõ ràng (mở bài, thân bài và kết luận), không quá hai trang giấy thi.
- Về nội dung: 
Giải thích hiện tượng: là hiện tượng có thể bắt gặp trong thiên nhiên, gợi tả sức chịu đựng, sức sống kỳ diệu của những loài cây vẫn mọc lên và nở những chùm hoa thật đẹp ngay trong một vùng sỏi đá khô cằn (có thể đi từ việc giải thích từ ngữ: vùng sỏi đá khô cằn chỉ sự khắc nghiệt của môi trường sống; loài cây vẫn mọc lên và nở những chùm hoa thật đẹp: sự thích nghi, sức chịu đựng, sức sống, vẻ đẹp). 
Trình bày suy nghĩ: hiện tượng thiên nhiên nói trên gợi suy nghĩ về vẻ đẹp của những con người - trong bất cứ hoàn cảnh nghiệt ngã nào vẫn thể hiện nghị lực phi thường, sức chịu đựng và sức sống kỳ diệu nhất. Đối với họ, nhiều khi sự gian khổ, khắc nghiệt của hoàn cảnh lại chính là môi trường để tôi luyện, giúp họ vững vàng hơn trong cuộc sống. Những chùm hoa thật đẹp - những chùm hoa trên đá (thơ Chế Lan Viên), thành công mà họ đạt được thật có giá trị vì nó là kết quả của những cố gắng phi thường, sự vươn lên không mệt mỏi. Vẻ đẹp của những cống hiến, những thành công mà họ dâng hiến cho cuộc đời lại càng có ý nghĩa hơn, càng rực rỡ hơn
Liên hệ với thực tế (trong đời sống và trong văn học) để chứng minh cho cảm nhận, suy nghĩ nói trên. 
Nêu tác dụng, ảnh hưởng, bài học rút ra từ hiện tượng: những con người với vẻ đẹp của ý chí, nghị lực luôn là niềm tự hào, ngưỡng mộ của chúng ta, động viên và thậm chí cảnh tỉnh những ai chưa biết chấp nhận khó khăn, thiếu ý chí vươn lên trong cuộc sống 
Câu 3 (10 điểm): 
Có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo đựơc một số ý chính:
* Giải thích ý kiến của Nguyễn Đình Thi trong Tiếng nói của văn nghệ: 
- Giải thích từ ngữ:
Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại: đặc trưng riêng của tác phẩm nghệ thuật trong phương thức phản ánh đời sống. Người nghệ sĩ nào khi sáng tác cũng cũng lấy vật liệu mượn ở thực tại - hiện thực khách quan về cuộc sống, con người, xã hội, để xây dựng nên tác phẩm của mình. Có như vậy, tác phẩm của họ mới được công chúng đón nhận, mới đi vào cuộc sống. 
Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ: tác phầm không chỉ phản ánh cuộc sống thực tại khách quan (ghi lại cái đã có rồi) mà còn là nơi thể hiện những suy nghĩ chủ quan, hay nói cách khác là tâm tư tình cảm, là tư tưởng của người nghệ sĩ. Đây chính là một điều gì mới mẻ luôn xuất hiện trong sáng tác của họ. 
- Rút ra nội dung nhận định: ý kiến của Nguyễn Đình Thi đề cập đến nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ: tác phẩm nghệ thuật bao giờ cũng phản ánh thực tại và là nơi nhà văn nhắn gửi, thể hiện thế giới tình cảm cũng như tư tưởng, quan điểm nhân sinh của mình. Đây cũng là đặc trưng của các tác phẩm văn chương, tạo nên sức cuốn hút, sự lay động tâm hồn, là Tiếng nói của văn nghệ. 
* Chứng minh qua một số tác phẩm văn học trong chương trình Ngữ văn Trung học cơ sở: 
Học sinh có thể chọn một số tác phẩm tiêu biểu trong chương trình (các lớp 6,7,8,9) để qua đó chứng minh hai vấn đề chính:
- Tác phẩm văn học phản ánh thực tại đời sống (ghi lại cái đã có rồi): hiện thực cuộc sống luôn được thể hiện rõ nét (ví dụ: xã hội phong kiến Việt Nam thế kỷỉ XVIII hiện lên với những mặt trái của nó - xã hội vô nhân đạo với những thế lực tàn ác chà đạp chà đạp con người, số phận bi thảm của người phụ nữ trong truyện Kiều của Nguyễn Du; cuộc sống đói nghèo, bị dồn vào bước đường cùng của người nông dân trong Lão Hạc của Nam Cao; không khí sôi nổi, hào hứng trong lao động xây dựng cuộc sống mới trong Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận; cuộc sống chiến đấu gian khổ ác liệt nhưng tràn đầy lạc quan trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật)
- Tác phẩm văn học là nơi nhà văn nhắn gửi, thể hiện tình cảm cũng như tư tưởng, quan điểm nhân sinh của mình (muốn nói một điều gì mới mẻ): truyện Kiều của Nguyễn Du thể hiện rõ nét sự bất bình, căm ghét đối với xã hội phong kiến, thái độ xót thương vô hạn của nhà văn đối với những người phụ nữ; qua Lão Hạc, Nam Cao nói lên niềm yêu mến, cảm phục đối với những người nông dân nghèo khổ mà giữ được phẩm chất tốt đẹp; Làng của Kim Lân chẳng những thể hiện cái nhìn yêu mến, trân trọng mà còn nói lên được sự biến chuyển trong nhận thức và tình cảm của người nông dân trong bổi đầu chống Pháp; Bến quê của Nguyễn Minh Châu gửi gắm suy nghĩ, bài học nhân sinh về cuộc đời của mỗi con người.
(Lưu ý: học sinh cần chú ý đến tính toàn diện, tiêu biểu của dẫn chứng). 
* Đánh giá chung:
- Ý kiến của Nguyễn Đình Thi đề cập đến nội dung có tính chất đặc trưng của tác phẩm văn nghệ nói chung, tác phẩm văn học nói riêng, gợi cho người đọc có phương pháp tiếp cận tác phẩm đúng đắn và sâu sắc. 
- Để có một nội dung sâu sắc, hấp dẫn, nhà văn chẳng những phải có vốn sống phong phú mà còn phải có tài năng nghệ thuật, và quan trọng nhất là tình cảm chân thành, tư tưởng đúng đắn.