Giáo án dự hội thi giáo viên giỏi THCS cấp Tỉnh – môn Sinh học lớp 9

Ngµy so¹n: 10/ 02/2012
Ngµy d¹y: 15/ 02/2012
 CHƯƠNG II: HỆ SINH THÁI
	Tiết 48:	Bµi 47: QUẦN THỂ SINH VẬT
A. MỤC TIÊU: Học xong bài này HS phải đạt các yêu cầu sau đây:
+ Kiến thức:
- Häc sinh nêu ®­ỵc kh¸i niƯm, c¸ch nhËn biÕt quÇn thĨ sinh vËt, lÊy VD.
- Nêu được một số ®Ỉc tr­ng c¬ b¶n cđa quÇn thĨ: mật độ, tỉ lệ giới tinh, thành phần nhĩm tuổi .
+ Kĩ năng:
- Hoạt động nhóm
- Khái quát hóa tư duy lôgic
- Vận dụng lí thuyết vào thực tiễn
+ Thái độ:
-Giáo dục ý thức bảo vệ thiên nhiên và tìm tòi nghiên cứu
Trọng tâm: Mục II 
Phương pháp: Trực quan – diễn giải – hợp tác
Hình thức tổ chức: cả lớp – cá nhân - nhóm
B. CHUẨN BỊ:
+ Giáo viên:
- Máy chiếu, tranh về các quần thể sinh vật
- Tranh phãng to h×nh 47 SGK. Lên máy chiếu
- T­ liƯu vỊ 1 vµi vµi quÇn thĨ sinh vËt.
+ Học sinh:
- Sưu tầm một số quần thể mà em biết bằng tranh ảnh
C. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1. Ổn ®Þnh tỉ chøc
- KiĨm tra sÜ sè.
2. KiĨm tra
3. Bµi häc:
Giáo viên giới thiệu nội dung chương và những vấn đề sẽ học trong chương, sau đĩ đi vào bài cụ thể của chương. Ở mơi trường xung quang chúng ta cĩ nhiều cá thể sinh vật cùng lồi, sinh sống với nhau tạo thành một quần thể sinh vật.
Ho¹t ®éng 1: ThÕ nµo lµ mét quÇn thĨ sinh vËt ?
Ho¹t ®éng cđa GV 
Ho¹t ®éng cđa HS
- GV cho HS quan s¸t tranh: ®µn ngùa, ®µn bß, bơi tre, rõng dõa...
- GV th«ng b¸o r»ng chĩng ®­ỵc gäi lµ 1 quÇn thĨ.
- Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái:
- ThÕ nµo lµ 1 quÇn thĨ sinh vËt?
- GV l­u ý HS nh÷ng cơm tõ: 
+ C¸c c¸ thĨ cïng loµi .
+ Cïng sèng trong kho¶ng kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
+ Cã kh¶ n¨ng giao phèi.
- Yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 47.1: ®¸nh dÊu x vµo chç trèng trong b¶ng nh÷ng VD vỊ quÇn thĨ sinh vËt vµ kh«ng ph¶i quÇn thĨ sinh vËt.
- GV nhËn xÐt, th«ng b¸o kÕt qu¶ ®ĩng vµ yªu cÇu HS kĨ thªm 1 sè quÇn thĨ kh¸c mµ em biÕt.
- GV cho HS nhËn biÕt thªm VD quÇn thĨ kh¸c: c¸c con voi sèng trong v­ên b¸ch thĩ, c¸c c¸ thĨ t«m sèng trong ®Çm, 1 bÇy voi sèng trong rõng rËm ch©u phi ...
- HS nghiªn cøu SGK trang 139 vµ tr¶ lêi c©u hái.
- 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bỉ sung.
- HS trao ®ỉi nhãm, ph¸t biĨu ý kiÕn, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bỉ sung.
+ VD 1, 3, 4 kh«ng ph¶i lµ quÇn thĨ.
+ VD 2, 5 lµ quÇn thĨ sinh vËt.
+ Chim trong rõng, c¸c c¸ thĨ sèng trong hå nh­ tËp hỵp thùc vËt nỉi, c¸ mÌ tr¾ng, c¸ chÐp, c¸ r« phi...
KÕt luËn: 
- QuÇn thĨ sinh vËt lµ tËp hỵp nh÷ng c¸ thĨ cïng loµi, sinh sèng trong kho¶ng
 kh«ng gian nhÊt ®Þnh, ë 1 thêi ®iĨm nhÊt ®Þnh vµ cã kh¶ n¨ng sinh s¶n t¹o thµnh nh÷ng thÕ hƯ míi.
Ví dụ: Rừng cọ, đồi chè, đàn chim én
Ho¹t ®éng 2: Nh÷ng ®Ỉc tr­ng c¬ b¶n cđa quÇn thĨ
Ho¹t ®éng cđa GV 
Ho¹t ®éng cđa HS
- C¸c quÇn thĨ trong 1 loµi ph©n biƯt nhau ë nh÷ng dÊu hiƯu nµo ?
- TØ lƯ giíi tÝnh lµ g× ? Ng­êi ta x¸c ®Þnh tØ lƯ giíi tÝnh ë giai ®o¹n nµo ? TØ lƯ nµy cho phÐp ta biÕt ®­ỵc ®iỊu g× ?
- TØ lƯ giíi tÝnh thay ®ỉi nh­ thÕ nµo ? Cho VD ?
- Trong ch¨n nu«i, ng­êi ta ¸p dơng ®iỊu nµy nh­ thÕ nµo?
- Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, quan s¸t b¶ng 47.2 vµ tr¶ lêi c©u hái:
- Trong quÇn thĨ cã nh÷ng nhãm tuỉi nµo?
- Nhãm tuỉi cã ý nghÜa g×?
- GV yªu cÇu HS ®äc tiÕp th«ng tin SGK, quan s¸t H 47 vµ tr¶ lêi c©u hái:
- Nªu ý nghÜa cđa c¸c d¹ng th¸p tuỉi ?
- MËt ®é quÇn thĨ lµ g×?
- GV l­u ý HS: dïng khèi l­ỵng hay thĨ tÝch tuú theo kÝch th­íc cđa c¸ thĨ trong quÇn thĨ. KÝch th­íc nhá th× tÝnh b»ng khèi l­ỵng...
- MËt ®é liªn quan ®Õn yÕu tè nµo trong quÇn thĨ ? Cho VD?
- Trong s¶n xuÊt n«ng nghiƯp cÇn cã biƯn ph¸p g× ®Ĩ gi÷ mËt ®é thÝch hỵp?
- Trong c¸c ®Ỉc tr­ng cđa quÇn thĨ, ®Ỉc tr­ng nµo c¬ b¶n nhÊt? V× sao?
- HS nghiªn cøu SGK nªu ®­ỵc:
+ TØ lƯ giíi tÝnh, thµnh phÇn nhãm tuỉi, mËt ®é quÇn thĨ.
- HS tù nghiªn cøu SGK trang 140, c¸ nh©n tr¶ lêi, nhËn xÐt vµ rĩt ra kÕt luËn.
+ TÝnh tØ lƯ giíi tÝnh ë 3 giai ®o¹n: giai ®o¹n trøng míi ®­ỵc thơ tinh, giai ®o¹n trøng míi në hoỈc con non, giai ®o¹n tr­ëng thµnh.
+ TØ lƯ ®ùc c¸i tr­ëng thµnh cho thÊy tiỊm n¨ng sinh s¶n cđa quÇn thĨ.
+ Tuú loµi mµ ®iỊu chØnh cho phï hỵp.
- HS trao ®ỉi nhãm, nªu ®­ỵc:
+ H×nh A: ®¸y th¸p rÊt réng, chøng tá tØ lƯ sinh cao, sè l­ỵng c¸ thĨ cđa quÇn thĨ t¨ng nhanh.
+ H×nh B: §¸y th¸p réng võa ph¶i (trung b×nh), tØ lƯ sinh kh«ng cao, võa ph¶i (tØ lƯ sinh = tØ lƯ tư vong) sè l­ỵng c¸ thĨ ỉn ®Þnh (kh«ng t¨ng, kh«ng gi¶m).
+ H×nh C: §¸y th¸p hĐp, tØ lƯ sinh thÊp, nhãm tuỉi tr­íc sinh s¶n Ýt h¬n nhãm tuỉi sinh s¶n, sè l­ỵng c¸ thĨ gi¶m dÇn.
- HS nghiªn cøu GSK trang 141 tr¶ lêi c©u hái.
- HS nghiªn cøu SGK, liªn hƯ thùc tÕ vµ tr¶ lêi c©u hái:
- Rĩt ra kÕt luËn.
+ BiƯn ph¸p: Trång dµy hỵp lÝ lo¹i bá c¸ thĨ yÕu trong ®µn, cung cÊp thøc ¨n ®Çy ®đ.
+ MËt ®é quyÕt ®Þnh c¸c ®Ỉc tr­ng kh¸c v× ¶nh h­ëng ®Õn nguån sèng, tÇn sè gỈp nhau gi÷a ®ùc vµ c¸i, sinh s¶n vµ tư vong, tr¹ng th¸i c©n b»ng cđa quÇn thĨ.
KÕt luËn: 
1. TØ lƯ giíi tÝnh
- TØ lƯ giíi tÝnh lµ tØ lƯ gi÷a sè l­ỵng c¸ thĨ ®ùc víi c¸ thĨ c¸i.
- TØ lƯ giíi tÝnh thay ®ỉi theo løa tuổi, phơ thuéc vµo sù tư vong kh«ng ®ång ®Ịu gi÷a c¸ thĨ ®ùc vµ c¸i.
- TØ lƯ giíi tÝnh cho thÊy tiỊm n¨ng sinh s¶n cđa quÇn thĨ.
2. Thµnh phÇn nhãm tuỉi
- B¶ng 47.2.
- Dïng biĨu ®å th¸p ®Ĩ biĨu diƠn thµnh phÇn nhãm tuỉi.
3. MËt ®é quÇn thĨ
- MËt ®é quÇn thĨ lµ sè l­ỵng hay khèi l­ỵng sinh vËt cã trong 1 ®¬n vÞ diƯn tÝch hay thĨ tÝch.
- MËt ®é quÇn thĨ kh«ng cè ®Þnh mµ thay ®ỉi theo mïa, theo n¨m vµ phơ thuéc vµo chu k× sèng cđa sinh vËt.
Ho¹t ®éng 3: Ảnh h­ëng cđa m«i tr­êng tíi quÇn thĨ sinh vËt
Ho¹t ®éng cđa GV 
Ho¹t ®éng cđa HS
- GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái trong mơc s SGK trang 141.
- GV gỵi ý HS nªu thªm 1 sè VD vỊ biÕn ®éng sè l­ỵng c¸ thĨ sinh vËt t¹i ®Þa ph­¬ng.
- GV ®Ỉt c©u hái:
- Nh÷ng nh©n tè nµo cđa m«i tr­êng ®· ¶nh h­ëng ®Õn sè l­ỵng c¸ thĨ trong quÇn thĨ?
- MËt ®é quÇn thĨ ®iỊu chØnh ë møc ®é c©n b»ng nh­ thÕ nµo?
- HS th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy vµ bỉ sung kiÕn thøc, nªu ®­ỵc:
+ Vµo tiÕt trêi Êm ¸p, ®é Èm cao muçi sinh s¶n m¹nh, sè l­ỵng muçi t¨ng cao
+ Sè l­ỵng Õch nh¸i t¨ng cao vµo mïa m­a.
+ Chim cu g¸y lµ lo¹i chim ¨n h¹t, xuÊt hiƯn nhiỊu vµo mïa gỈt lĩa.
(do lụt lội, cháy rừng hoặc dịch bệnh)
- HS kh¸i qu¸t tõ VD trªn vµ rĩt ra kÕt luËn.
KÕt luËn: 
- C¸c điều kiện sèng cđa m«i tr­êng nh­ khÝ hËu, thỉ nh­ìng, thøc ¨n, n¬i ë... thay ®ỉi sÏ dÉn tíi sù thay ®ỉi sè l­ỵng cđa quÇn thĨ.
- Mật độ cá thể trong quần thể được điều chỉnh trở về mức cân bằng.
4. Kiểm tra đánh giá:
+ Hãy lấy 2 ví dụ chứng minh các cá thể trong quần thể hổ trợ, cạnh tranh lẫn nhau.
+ Từ bảng 47.3 SGK hãy vẽ tháp tuổi của từng lồi và cho biết tháp đĩ thuộc dạng pháp gì ?
5. H­íng dÉn tự học:
Bài vừa học:
- Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 3 SGK.
- Lµm bµi tËp 2 vµo vë. ( Vẽ tháp tuổi của từng lồi trên giấy kẻ ơ li)
Bài sắp học: Bµi 48: QuÇn thĨ ng­êi
Chuẩn bị Gv:
- Tranh phãng to H 48 ba dạng tháp tuổi trang 47 SGK.
Chuẩn bị HS:
GiÊy trong kỴ s½n b¶ng 48.1; 48.2
Chia 3 nhĩm 
Cĩ mấy đặc trưng về thành phần nhĩm tuổi ?
+ Nhĩm tuổi trước sinh sản.
+ Nhĩm tuổi sinh sản và lao động.
+ Nhĩm tuổi hết khả năng lao động nặng nhọc.
	Xuân Lãnh, ngày 13 tháng 02 năm 2012
	BGH duyệt