Giáo án lớp 9 môn Sinh học - Phần 1: Các quy luật di truyền (tiếp theo)

PhÇn 1. C¸C QUY LUËT DI TRUYÒN
A. LAI MéT CÆP TÝNH TR¹NG
I. Tãm t¾t kiÕn thøc c¬ b¶n
1. Menden vµ DTH:
*Tìm hiểu về di truyền học
- Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ tỏ tiên cho các thế hệ con cháu.
- Biến dị là hiện tượng con sinh ra có những điểm khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết.
-Di truyền và biến dị là 2 hiện tượng song song và gắn liền với quá trình sinh sản.
- Di truyền học là môn khoa học đề cập tới CSVC, cơ chế và tính quy luật của hiện tương di truyền và biến dị.
- DTH có vai trò lớn trong y học và đặc biệt có tầm quan trong trong công nghệ sinh học hiện đại
* C¸c khaùi nieäm vaø ki hieäu cô baûn:
1- Tính traïng: Laø caùc ñaëc ñieåm veà hình thaùi, caáu taïo, tính chaát cuûa cô theå sinh vaät maø döïa vaøo ñoù ta coù theå nhaän bieát ñöôïc noù vaø phaân bieät noù vôùi caùc sinh vaät khaùc.
2- Tính traïng troäi – tính traïng laën: 
+ Tính traïng troäi laø tính traïng voán coù cuûa P vaø ñöôïc bieåu hieän ñoàng loaït ôû theá heä thöù nhaát ( F1=) trong pheùp lai giöõa 2 caù theå khaùc nhau bôûi 1 caëp tính traïng töông öùng.
+ Tính traïng laën laø tính traïng voán coù cuûa P nhöng khoâng ñöôïc bieåu hieän ôû theá heä thöù nhaát ( F1=) trong pheùp lai giöõa 2 caù theå khaùc nhau bôûi 1 caëp tính traïng töông öùng.
Ví duï: Lai ñaäu Haø Lan haït vaøng thuaàn chuûng vôùi ñaäu Haø Lan haït xanh thuaàn chuûng , F1 : 100% haït vaøng à tính traïng haït vaøng laø tính traïng troäi, tính traïng haït xanh laø tính traïng laën.
3- Caëp tính traïng töông phản: laø caëp tính traïng goàm hai traïng thaùi khaùc nhau cuûa cuøng moät tính traïng vaø do cuøng 1 gen qui ñònh.
	Ví duï: ÔÛ ñaäu Haø Lan tính traïng haït vaøng vôùi haït xanh laø tính traïng töông öùng.
4. Gen: Là Nhân tố di truyền quyết định một hoặc một số tính trạng của sinh vật.
5. Giống thuần chủng: Là giống có đặc tính di truyền đồng nhất, các thế hệ sau giống thế hệ trước
6- Kieåu gen: laø toå hôïp toaøn boä caùc cuûa cô theå sinh vaät. Tuy nhieân, do löôïng gen trong cô theå sinh vaät raát lôùn neân khi noùi ñeán kieåu gen ngöôøi ta thöôøng chæ xeùt ñeán 1 vaøi gen ñang ñöôïc nghieân cöùu.
	Ví duï: Kieåu gen cuûa ñaäu Haø Lan thuaàn chuûng haït vaøng laø AA, haït xanh laø aa.
7- Kieåu hình: laø toå hôïp toaøn boä caùc tính traïng cuûa cô theå sinh vaät. Cuùngx nhö kieåu gen treân thöïc teá khi noùi ñeán kieåu hình ngöôøi ta chæ xeùt ñeán 1 vaøi tính traïng ñang ñöôïc nghieân cöùu.
	Ví duï: Kieåu hình cuûa ñaäu Haø Lan laø haït vaøng, haït xanh
8- Caùc kí hieäu duøng trong pheùp lai:
Theá heä boá meï: P ; Theá heä con thöù nhaát: F1 ; Theá heä con thöù hai: F2; 
Giao töû: G (Gp,GF1)
Daáu cuûa pheùp lai: X
 9-Menden - Phöông phaùp ph©n tích cơ thể lai:
-B1:chọn đối tượng nghiên cứu di truyền phù hợp(đậu hà lan) 
(Lí do:dễ trồng ,phổ biến ở quê hương ông,vòng đời ngắn nên nhanh chóng thu được kết quả lai,cã nhiều cặp tính trạng tương phản,đậu Hà lan có khả năng tự thụ phấn rất cao->dễ tạo dòng thuần).Tạo dòng thuần chủng:Menden cho đậu hà lan tự thụ phấn liên tiếp qua nhiều thế hệ cho đến khi kiểu hình của thế hệ sau đồng loạt giống thế hệ trước. 
-B2:cho lai giữa các dòng thuÇn mang các cặp tính trạng tương phản với nhau
Chú ý:Menden nghiên cứu sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tính trạng trªn con ch¸u cña tõng cÆp bè mÑ ®ã sau đó mới nghiên cứu đồng thời sự sự di truyền của nhiều cặp tính trạng
-B3:thống kê các số liệu thu được ở các phép lai rồi dùng toán xác suất và thống kê xử lí các số liệu đó .Từ đó rút ra các quy luật di truyền
Néi dung ®Þnh luËt ®ång tÝnh vµ ph©n tÝnh cña Men®en
* §Þnh luËt ®ång tÝnh: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t­¬ng ph¶n th× c¸c c¬ thÓ lai ë thÕ hÖ thø nhÊt (F1) ®Òu ®ång tÝnh vÒ tÝnh tr¹ng cña bè hoÆc mÑ (nghÜa lµ ®ång lo¹t mang tÝnh tr¹ng gièng bè hay gièng mÑ)
* §Þnh luËt ph©n tÝnh (®Þnh luËt ph©n ly): Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t­¬ng ph¶n th× c¸c c¬ thÓ lai ë thÕ hÖ thø hai (F2) cã sù ph©n li kiÓu h×nh víi tØ lÖ xÊp xØ 3 tréi: 1 lÆn.
 * Néi dung quy luËt ph©n li: Trong qóa tr×nh ph¸t sinh t¹o giao tö: mçi nh©n di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn ph©n li vÒ mét giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt cña nã nh­ ë c¬ thÓ thuÇn chñng p
*ThÝ nghiÖm: SGK
§èi t­îng : C©y ®Ëu Hµ Lan .Lµm thÝ nghiÖm víi nhiÒu lo¹i tÝnh tr¹ng vµ lÆp l¹i nhiÒu lÇn.
PPTN: Ph©n tÝch thÕ hÖ lai.
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm
§KTN cña Men®en lµ cho lai hai c¬ thÓ kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t­¬ngph¶n.
KÕt qu¶ : Pt/c cao X thÊp à F1 toµn th©n cao à F2 : 3cao : 1 thÊp
NhËn xÐt 
- F1 ®ång tÝnh : HiÖn t­îng ®ång tÝnh lµ c¸c con trong cïng mét thÕ hÖ cã KH gièng nhau vÒ tÝnh tr¹ng tréi cßn tÝnh tr¹ng kh«ng ®­îc biÓu hiÖn lµ tÝnh tr¹ng lÆn.
- F2 ph©n tÝnh: Tõ c¸c con trong cïng mét thÕ hÖ cã Kh kh¸c nhau ph©n tÝnh theo tØ lÖ : 3:1 
- Trong phÐp lai thuËn nghÞch th× kÕt qu¶ hoµn toµn gièng nhau th× suy ra vai trß cña bè vµ mÑ lµ ngang nhau.
*.Gi¶i thÝch: 
a.Gi¶i thÝch theo Men®en 
- Trong tÕ bµo cã c¸c NTDT sau nµy gäi lµ gen .Mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng .
- ¤ng gi¶ ®Þnh : NTDT tån t¹i thµnh tõng cÆp .Dïng ch÷ c¸i in hoa ®ã lµ NTDT tréi quy ®Þnh tÝnh tr¹ng tréi , ch÷ c¸i in th­êng lµ NTDT lÆn quy ®Þnh tÝnh tr¹ng lÆn .
- Sù ph©n li ®éc lËp c¸c NTDT lµ c¬ së ®Ó bè mÑ truyÒn c¸c tÝnh tr¹ng cho thÕ hÖ con.
b. Gi¶i thÝch theo CSTBH.
Quy ­íc : Gen A cao ; a thÊp .
- Trong TBSD NST tån t¹i thµnh tõng cÆp nªn gen còng tån t¹i thµnh tõng cÆp t­¬ng øng .Do vËy th©n cao thuÇn chñng cã kiÓu gen lµ AA.C©y th©n thÊp thuÇn chñng cã kiÓu gen lµ aa.
- Khi gi¶m ph©n mçi bªn chØ cho mét lo¹i giao tö .
- Khi thô tinh giao tö ♂,♀ tæ hîp tù do víi nhau t¹o ra F1 cã mét lo¹i tæ hîp giao tö A a trong ®ã gen A lÊn ¸t hoµn toµn gen a nªn kiÓu h×nh 100% th©n cao.
- Khi F1 gi¶m ph©n NST PL§L t¹o ra hai lo¹i giao tö víi tØ lÖ ngang nhau lµ 1:1 
- Khi thô tinh cã sù tæ hîp tù do cña c¸c lo¹i giao tö ♂,♀ë F1t¹o ra F2 cã 4 tæ hîp giao tö .Trong ®ã 3 tæ hîp giao tö lµ 1AA,2aa quy ®Þnh th©n cao vµ tæ hîp giao tö aa th©n thÊp.
F2 cã tØ lÖ KH kh¸c nhau nªn gäi lµ ph©n tÝnh víi tØ lÖ 3cao: 1thÊp .
à KL: Sù PL§L cña c¸c cÆp NST t­¬ng ®ång trong gi¶m ph©n dÉn tíi sù PL§L cña c¸c alen trong cÆp gen t­¬ng øng vµ sù tæ hîp tù do cña c¸c lo¹i giao tö ®ùc vµ c¸i gäi lµ CSTBH cña ®Þnh luËt ph©n li.
*. §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña ®Þnh luËt ®ång tÝnh vµ ®Þnh luËt ph©n tÝnh
a. §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña ®Þnh luËt ®ång tÝnh
	- ThÕ hÖ xuÊt ph¸t (P) ph¶i thuÇn chñng vÒ cÆp tÝnh tr¹ng ®em lai
	- Mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng
	- TÝnh tréi ph¶i lµ tréi hoµn toµn 
b. §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña ®Þnh luËt ph©n tÝnh
	- ThÕ hÖ xuÊt ph¸t (P) ph¶i thuÇn chñng vÒ cÆp tÝnh tr¹ng ®em lai
	- Mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng
	- TÝnh tréi ph¶i lµ tréi hoµn toµn
	- Sè l­îng c¸ thÓ thu ®­îc ë F2 ph¶i ®ñ lín th× tØ lÖ ph©n tÝnh míi gÇn ®óng víi 3 tréi: 1 lÆn
*.ý nghÜa 
+ §èi víi tiÕn hãa: Gãp phÇn gi¶i thÝch tÝnh nguån gèc vµ sù ®a d¹ng cña sinh giíi trong tù nhiªn.
+ §èi víi chän gièng: - Lµ CSKH cña PP t¹o ­u thÕ lai F1
- Lµ CSKH cña PP t¹o gièng b»ng lai h÷u tÝnh
3. PhÐp lai ph©n tÝch:
	- Lai ph©n tÝch lµ phÐp lai gi÷a c¸ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi cÇn kiÓm tra kiÓu gen víi c¸ thÓ cã tÝnh tr¹ng lÆn.NÕu kÕt qu¶ cña phÐp lai ®ång tÝnh th× c¸ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi cã kiÓu gen ®ång hîp tréi, cßn kÕt qu¶ lai ph©n tÝnh th× c¸ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi cã kiÓu gen dÞ hîp.
ThÝ dô
P: AA (thuÇn chñng) x aa
GP A a
FB KiÓu gen Aa 
 KiÓu h×nh ®ång tÝnh
P: Aa (kh«ng thuÇn chñng) x aa
GP A : a a
FB KiÓu gen: 1Aa: 1aa
 KiÓu h×nh ph©n tÝnh
4. HiÖn t­îng di truyÒn trung gian (tÝnh tréi kh«ng hoµn toµn)
	*Tréi kh«ng hoµn toµn: Lµ hiÖn t­îng di truyÒn mµ gen tréi lÊn ¸t kh«ng hoµn toµn gen lÆn, dÉn ®Õn thÓ dÞ hîp béc lé kiÓu h×nh trung gian gi÷a bè vµ mÑ.
+ Thí nghiệm: Lai 2 thứ hoa Dạ Lan thuần chủng: hoa đỏ(AA) với hoa trắng (aa) được các cây F1 đều có hoa màu hồng (Aa). Cho các cây F1 tự thụ phấn (hoặc giao phấn), ở F2 phân li theo tỉ lệ: 1đỏ : 2hồng : 1trắng. 
Nhận xét: Thể đồng hợp và dị hợp có kiểu hình khác nhau. 
+ Nội dung định luật: Khi lai 2 cơ thể bố mẹ khác nhau về 1 cặp tính trạng, thì F1 đồng loạt mang tính trạng trung gian giữa bố và mẹ.
+ Giải thích: 
- Tính trạng màu hoa do một cặp gen quy định, AA: hoa đỏ, aa: hoa trắng, Aa: hoa hồng. 
- Sơ đồ lai:	Pt/c: 	AA (hoa đỏ) x aa (hoa trắng) 
	Gp:	 A a 
	F1:	 Aa (100% hoa hồng) 
	F1xF1: Aa (hoa hồng) x Aa (hoa hồng) 
	GF1: A, a	A, a 
	F2: AA (1 đỏ) : 2Aa (2 hồng) : aa (1 trắng) 
5. s¬ ®å c¸c phÐp lai cã thÓ gÆp khi lai mét cÆp tÝnh tr¹ng:
P: AA x AA
GP: A , A
F1: AA
 §ång tÝnh tréi
P: AA x Aa
GP: A , A: a
F1: AA: Aa
 §ång tÝnh tréi
(1 tréi: 1 trung gian)
P: AA x aa
GP: A , a
F1: Aa
 §ång tÝnh tréi
(§ång tÝnh trung gian)
P: Aa x Aa
GP: A: a , A: a
F1: 1 AA: 2 Aa: 1aa
 3 tréi: 1 lÆn
(1 tréi: 2 trung gian: 1 lÆn)
P: Aa x aa
GP: A: a , a
F1: 1 Aa: 1 aa
1 tréi: 1 lÆn
(1 trung gian: 1 lÆn)
P: aa x aa
GP: a , a
F1: aa
 §ång tÝnh lÆn
Ghi chó: C¸c tØ lÖ kiÓu h×nh trong dÊu ngoÆc dïng trong b¶ng nªu trªn nghiÖm ®óng khi tÝnh tréi kh«ng hoµn toµn.
Ghi nhôù: 
+ Phöông phaùp xaùc ñònh tính traïng troäi , tính traïng laën:
- Döïa vaøo qui luaät ñoàng tính cuûa Menden. à Tính traïng bieåu hieän ôû F1 laø tính traïng troäi( tính traïng töông öùng vôùi noù laø tính traïng laën)
- Döïa vaøo qui luaät phaân tính cuûa Menden. à Tính traïng chieám tæ leä ¾ laø tính traïng troäi coøn tính traïng chieám tæ leä ¼ laø tính traïng laën)
+. F1 đồng tính: 
- Nếu bố me (P) có KH khác nhau thì F1 nghiệm đúng ĐL đồng tính của Menden → tính trạng biểu hiện ở F1 là tính trạng trội và thế hệ P đều thuần chủng: AA x aa.
- Nếu P cùng kiểu hình và F1 mang tính trạng trội thì 1 trong 2P có KG đồng hợp trội AA, P còn lại có thể là AA hoặc Aa. 
- Nếu P không rõ KH và F1 mang tính trạng trội, thì 1 trong 2P là đồng hợp trội AA, P còn lại tuỳ ý: AA, Aa hoặc aa.
+ F1 coù tæ leä kieåu hình 3 : 1 , suy ra:
Ñaây laø keát quaû cuûa pheùp lai phaân tính Menden: 
 P : Aa X Aa à F1 : 3 : 1
+ F1 coù tæ leä kieåu hình 1 : 1 , suy ra:
Ñaây laø keát quaû cuûa pheùp lai phaân tích (xeùt vôùi 1 caëp gen): 
P : Aa X aa à F1 : 1 : 1
+ F1 coù tæ leä kieåu hình 1 : 2 : 1 , suy ra:
Ñaây laø keát quaû cuûa pheùp lai phaân tính vôùi ñieàu kieän coù tính traïng troäi khoâng hoaøn toaøn: 
P : Aa X Aa à F1 : 1 : 2 : 1
+ F1 phân tính không rõ tỉ lệ: 
Dựa vào cá thể mang tính trạng lặn ở F1 là aa → P đều chứa gen lặn a, phối hợp với KH của P suy ra KG của P 
II. Ph­¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp
1. D¹ng 1 - Bµi to¸n thuËn: Lµ d¹ng bµi to¸n ®· biÕt tÝnh tréi, tÝnh lÆn, kiÓu h×nh cña P. tõ ®ã x¸c ®Þnh kiÓu gen, kiÓu h×nh cña F vµ lËp s¬ ®å lai.
a. C¸ch gi¶i: cã 3 b­íc:
B­íc 1: Dùa vµo ®Ò bµi, quy ­íc gen tréi, gen lÆn (cã thÓ kh«ng cã b­íc nµy nÕu nh­ ®Ò bµi ®· quy ­íc s½n.
B­íc 2: Tõ ki ...  mÑ
B­íc 3: LËp s¬ ®å lai.
ThÝ dô. ë cµ chua, l¸ chÎ lµ tréi so víi l¸ nguyªn; qu¶ ®á lµ tréi so víi qu¶ vµng. Mçi tÝnh tr¹ng do 1 gen quy ®Þnh, c¸c gen n»m trªn c¸c NST th­êng kh¸c nhau. Gi¶i thÝch kÕt qu¶ vµ lËp s¬ ®å lai tõ P ®Õn F2 khi cho cµ chua thuÇn chñng l¸ chÎ, qu¶ vµng thô phÊn víi c©y cµ chua thuÇn chñng l¸ nguyªn, qu¶ ®á.
Gi¶i
B­íc 1. Quy ­íc gen:
	Gen A quy ®Þnh l¸ chÎ, gen a quy ®Þnh l¸ nguyªn
	Gen B quy ®Þnh qu¶ ®á, gen a quy ®Þnh qu¶ vµng
B­íc 2. KiÓu gen cña bè, mÑ:
	C©y cµ chua thuÇn chñng l¸ chÎ, qu¶ vµng cã kiÓu gen lµ: AAbb
	C©y cµ chua thuÇn chñng l¸ nguyªn, qu¶ ®á cã kiÓu gen lµ: aaBB
B­íc 3. S¬ ®å lai: 
	P: AAbb (l¸ chÎ, qu¶ vµng) x aaBB (l¸ nguyªn, qu¶ xanh)
	GP: Ab , aB
	F1: 	 KiÓu gen AaBb 
 	 KiÓu h×nh 100% l¸ chÎ, qu¶ ®á
	F1 tù thô phÊn
	F1 AaBb (l¸ chÎ, qu¶ ®á) x AaBb (l¸ chÎ, qu¶ ®á)
	GF1: AB: Ab: aB: ab , AB: Ab: aB: ab
	F2:
AB
Ab
aB
ab
AB
AABB
AABB
AaBB
AaBb
Ab
AABb
AAbb
AaBb
Aabb
aB
AaBB
AaBb
aaBB
aaBb
ab
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
	TØ lÖ kiÓu gen cña F2: 
1AABB: 2AaBB: 2AABb: 4AaBb: 1AAbb: 2Aabb: 1aaBB: 2aaBb: 1aabb
	TØ lÖ kiÓu h×nh cña F2: 
9 l¸ chÎ, qu¶ ®á: 3 l¸ chÎ, qu¶ vµng: 3 l¸ nguyªn, qu¶ ®á: l¸ nguyªn, qu¶ vµng
2. D¹ng bµi to¸n nghÞch
	Tõ tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh ë con lai, nÕu xÊp xØ 9: 3: 3: 1, c¨n cø vµo ®Þnh luËt ph©n li ®éc lËp cña Men®en, suy ra bè mÑ dÞ hîp tö vÒ 2 cÆp gen AaBb. Tõ ®ã quy ­íc gen, kÕt luËn tÝnh chÊt cña phÐp lai vµ lËp s¬ ®å lai phï hîp.
ThÝ dô. X¸c ®Þnh kiÓu gen cña P vµ lËp s¬ ®å lai khi bè mÑ ®Òu cã l¸ chÎ, qu¶ ®á; con lai cã 64 c©y l¸ chÎ, qu¶ ®á; 21 c©y l¸ chÎ qu¶ vµng; 23 c©y l¸ nguyªn, qu¶ ®á; 7 c©y l¸ nguyªn, qu¶ vµng.
Gi¶i
	XÐt tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh cña F1: F1 cã 64 c©y l¸ chÎ, qu¶ ®á: 21 c©y l¸ chÎ qu¶ vµng: 23 c©y l¸ nguyªn, qu¶ ®á: 7 c©y l¸ nguyªn, qu¶ vµng.
	TØ lÖ xÊp xØ 9: 3: 3: 1, ®©y kÕt qu¶ cña phÐp lai tu©n theo ®Þnh luËt ph©n li ®éc lËp khi lai hai cÆp tÝnh tr¹ng cña Men®en. VËy bè, mÑ ®Òu cã kiÓu gen dÞ hîp vÒ hai cÆp gen.
	XÐt riªng tõng tÝnh tr¹ng cña con lai ë F1:
	VÒ d¹ng l¸:
 = = 
	§©y lµ kÕt qu¶ cña phÐp lai tu©n theo quy luËt ph©n li cña Men®en.l¸ chÎ lµ tréi, l¸ nguyªn lµ lÆn
	Quy ­íc gen:
	Gen A quy ®Þnh l¸ chÎ
	Gen a quy ®Þnh l¸ nguyªn
	VÒ mµu qu¶:
 = = 
	§©y lµ kÕt qu¶ cña phÐp lai tu©n theo quy luËt ph©n li cña Men®en.qu¶ ®á lµ tréi, qu¶ vµng lµ lÆn.
	Quy ­íc:
	Gen B quy ®Þnh qu¶ ®á
	Gen b quy ®Þnh qu¶ vµng
	Tæ hîp hai tÝnh tr¹ng, bè vµ mÑ ®Òu dÞ hîp 2 cÆp gen cã kiÓu gen lµ AaBb, kiÓu h×nh lµ l¸ chÎ, qu¶ ®á
	S¬ ®å lai:
	P: AaBb (l¸ chÎ, qu¶ ®á) x AaBb (l¸ chÎ, qu¶ ®á)
	GP: AB: Ab: aB: ab , AB: Ab: aB: ab
	F1:
AB
Ab
aB
ab
AB
AABB
AABB
AaBB
AaBb
Ab
AABb
AAbb
AaBb
Aabb
aB
AaBB
AaBb
aaBB
aaBb
ab
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
	TØ lÖ kiÓu gen cña F1: 
1AABB: 2AaBB: 2AABb: 4AaBb: 1AAbb: 2Aabb: 1aaBB: 2aaBb: 1aabb
	TØ lÖ kiÓu h×nh cña F1: 
9 l¸ chÎ, qu¶ ®á: 3 l¸ chÎ, qu¶ vµng: 3 l¸ nguyªn, qu¶ ®á: l¸ nguyªn, qu¶ vµng
III. Bµi tËp vµ h­íng dÉn gi¶i
Bµi 1. ë ®Ëu Hµ Lan, th©n cao vµ h¹t vµng lµ hai tÝnh tr¹ng tréi so víi th©n thÊp vµ h¹t xanh; c¸c tÝnh tr¹ng di truyÒn ®éc lËp víi nhau. X¸c ®Þnh kiÓu gen cña bè, mÑ vµ lËp s¬ ®å lai cho c¸c tr­êng hîp sau ®©y:
	a. Bè th©n cao, h¹t xanh; mÑ th©n thÊp, h¹t vµng
	b. Bè thuÇn chñng th©n cao, h¹t vµng; mÑ thuÇn chñng th©n thÊp, h¹t xanh.
Bµi 2. ë mét loµi c«n trïng, gen B quy dÞnh th©n x¸m, gen B quy ®Þnh th©n ®en; gen S quy ®Þnh l«ng ng¾n vµ gen s quy ®Þnh l«ng dµi. C¸c gen nãi trªn n»m trªn c¸c NST th­êng kh¸c nhau.
	a. Cho 2 c¬ thÓ thuÇn chñng cã th©n x¸m, l«ng dµi vµ th©n ®en, l«ng ng¾n giao phèi víi nhau. LËp s¬ ®å lai vµ nhËn xÐt kÕt qu¶ cña con lai F1.
	b. NÕu cho F1 giao phèi víi nhau. Kh«ng cÇn lËp s¬ ®å lai cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tØ lÖ kiÓu h×nh cña F2 h©y kh«ng?
	c. NÕu cho F1 trong phÐp lai trªn lai ph©n tÝch th× kÕt qu¶ nh­ thÕ nµo?
Bµi 3. Giao phÊn gi÷a hai c©y thuÇn chñng thu ®­îc F1 ®ång lo¹t gièng nhau. TiÕp tôc cho F1 tù thô phÊn, F2 cho tØ lÖ kiÓu h×nh nh­ sau: 176 c©y th©n cao, h¹t trßn: 59 c©y th©n cao, h¹t dµi: 60 c©y th©n thÊp, h¹t trßn: 20 c©y th©n thÊp, h¹t dµi.
	a. X¸c ®Þnh tÝnh tréi lÆn vµ quy ­íc gen cho c¸c tÝnh tr¹ng nãi trªn.
	b. LËp s¬ ®å lai tõ P ®Õn F2. Cho biÕt mçi tÝnh tr¹ng do 1 gen quy ®Þnh vµ c¸c gen n»m trªn c¸c NST kh¸c nhau.
Bµi 4. Cho hai kiÓu gen AAbb vµ aaBB thô phÊn víi nhau. BiÕt c¸c gen ph©n li ®éc lËp vµ tæ hîp tù do.
	1. LËp s¬ ®å lai ®Ó x¸c ®Þnh kiÓu gen cña F1
	2. Cho F1 tù thô phÊn. Kh«ng cÇn lËp s¬ ®å lai, h·y x¸c ®Þnh tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh cña F2 trong hai tr­êng hîp sau:
	a. Tr­êng hîp 1: A: l¸ dµi; a l¸ ng¾n; B hoa th¬m; b hoa kh«ng th¬m
	b. Tr­êng hîp 2: A l¸ ng¾n; a l¸ dµi; B hoa kh«ng th¬m; b hoa th¬m
Bµi 5. ë cµ chua, gen D quy ®Þnh mµu qu¶ ®á, gen d quy ®Þnh mµu qu¶ vµng. Gen T quy ®Þnh d¹ng qu¶ trßn, t quy ®Þnh d¹ng qu¶ bÇu dôc. Hai cÆp gen nãi trªn n»m trªn hai cÆp NST kh¸c nhau.
	a. X¸c ®Þnh tØ lÖ kiÓu h×nh cña F2 khi lai hai c©y cµ chua P thuÇn chñng qu¶ ®á, trßn vµ qu¶ vµng, bÇu dôc.
	b. khi lai 2 c©y cµ chua thuÇn chñng qu¶ ®á, bÇu dôc vµ qu¶ vµng, trßn th× kÕt qu¶ cña F1 vµ F2 cã g× kh¸c so víi tr­êng hîp trªn?
	c. H·y cho biÕt kÕt qu¶ khi giao phÊn c©y cµ chua F1 nãi trªn víi c©y cµ chua cã qu¶ vµng, bÇu dôc.
Bµi 6. ë bÝ, qu¶ trßn vµ hoa vµng lµ hai tÝnh tr¹ng tréi so víi qu¶ dµi vµ hoa tr¾ng. Mçi tÝnh tr¹ng do 1 gen quy ®Þnh vµ c¸c gen n»m trªn c¸c NST kh¸c nhau. Trong mét phÐp lai ph©n tÝch cña c©y F1 ng­êi ta thu ®­îc 4 kiÓu h×nh víi tØ lÖ ngang nhau lµ 1 qu¶ trßn, hoa vµng: 1qu¶ trßn, hoa tr¾ng: 1 qu¶ dµi, hoa vµng: 1 qu¶ dµi, hoa tr¾ng.
	a. X¸c ®Þnh kiÓu gen vµ kiÓu h×nh cña F1.
	b. C©y F1 nãi trªn cã thÓ ®­îc t¹o ra tõ nh÷ng phÐp lai P nh­ thÕ nµo?
Bµi 7. ë ruåi giÊm, gen A quy ®Þnh th©n x¸m, gen a quy ®Þnh th©n ®en; gen B quy ®Þnh l«ng ng¾n, b quy ®Þnh l«ng dµi. C¸c gen ph©n li ®éc lËp.
	a. LËp s¬ ®å lai khi cho ruåi giÊm th©n x¸m, l«ng dµi giao phèi víi ruåi th©n ®en l«ng ng¾n.
	b. Ruåi c¸i P th©n ®en, l«ng dµi. §Ó t¹o ra ruåi con cã th©n x¸m, l«ng ng¾n cã thÓ cho giao phèi víi ruåi ®ùc cã kiÓu gen nh­ thÕ nµo?
BÀI TẬP VỀ NHÀ.
Bµi 1:Ở ruồi giấm, gen A quy định thân xám; a thân đen ; B lông ngắn ; b lông dài. Các gen phân li độc lập với nhau.
a. Lập sơ đồ lai khi cho ruồi thân xám, lông dài giao phối với ruồi thân đen, lông ngắn.
b. Ruồi cái P thân đen, lông dài ; để tạo ra ruồi con có thân xám, lông ngắn có thể cho nó giao phối với ruồi đực có kiểu gen như thế nào ?
Bài 2.
Ở đậu hà lan, thân cao và hạt vàng là hai tính trạng trội so với thân thấp, và hạt xanh; các tính trạng di truyền độc lập với nhau.
Xác định kiểu gen của P và lập sơ đồ lai cho các trường hợp sau đây.
Bố thân cao, hạt xanh ; mẹ thân thấp, hạt vàng.
Bố thuần chủng thân cao, hạt vàng ; mẹ thuần chủng thân thấp, hạt xanh.
Bài 3.
Cho hai kiểu gen AAbb và aaBB thụ phấn với nhau. Biết các gen phân li độc lập với nhau và tổ hợp tự do.
Lập sơ đồ lai để xác đinh kiểu gen của F1.
Cho F1 tự thụ phấn. Không cần lập sơ đồ lai, hãy xác địnhtỉ lệ phân li kiểu hình F2 trong trường 2 hợp sau :
- Trường hợp 1 :
A lá dài ; a lá ngắn.
B hoa thơm ; b hoa không thơm 
- Trường hợp 2 :
A lá dài ; a lá ngắn.
B hoa không thơm ; b hoa thơm .
Bài 4.
Ở đậu hà lan, Gen T quy định hoa tím, gen t quy đinh hoa trắng , gen B quy định hạt bóng, gen b quy định hạt nhăn.
Hai cặp gen quy định hai cặp tính trạng nói trên n»m trªn hai cặp NST kh¸c nhau và không xuất hiện tính trạng trung gian.
Tổ hợp hai tính trạng về màu hoa và hình dạng hạt thì ở đậu hà lan có bao nhiêu kiểu hình ? hãy liệt kê các kiểu hình đó.
Viết các kiểu gen có thể có cho mçi loại kiểu hình trªn.
Viết các kiểu gen thuần chủng và các kiểu gen không thuần chủng quy định hai cặp tính trạng trên
Bài 5. 
Ở bí, quả tròn, hoa vàng là hai tính trạng trội so với quả dài, hoa trắng. Mỗi tính trạng do một gen quy định và nằm trên các NST khác nhau.
Trong một phép lai phân tích của cây F1, người ta thu được 4 kiểu hình có tỉ lệ ngang nhau là 1 quả tròn, hoa vàng : 1 quả tròn, hoa trắng :1 quả dài, hoa vàng : 1 quả dài, hoa trắng.
Xác định kiểu gen, kiểu hình của F1
Cây F1 nói trên có thể đã được tạo ra từ những phép lai như thế nào ?
Bài 6 .
Ở bò, hai cặp tính trạng về chiều cao của chân và về màu lông do gen nằm trên NST thường quy định và di truyền độc lập với nhau.
Chân cao là tính trạng trội hoàn toàn so với tính trạng chân thấp.
Lông đen là tính trạng trội không hoàn toàn so với tính trạng lông vàng, lông đốm ( vàng đen xen kẽ) là tính trạng trung gian.
Hãy lập kí hiệu để quy ước gen. Từ đó viết các kiểu gen có thể có ở từng cặp tính trạng và ở hai cặp tính trạng nói trên.
Rổ hợp hai cặp tính trạng nói trên thì số kiểu hình có thể có là bao nhiêu ? Hãy liệt kê các kiểu hình đó.
Viết các loại giao tử có thể được tạo ra từ mooix kiểu gen quy định hai ặp tính trạng nói trên.
Bài 7.
Ở một loài côn trùng, hai cặp gen quy định hai cặp tính trạng về màu lông và độ dài cánh di truyền độc lập với nhau và nằm trên NST thường.
Tính trạng lông đen trội không hoàn toàn so với lông trắng, lông xám là tính trạng trung gian.
Tính trạng cánh dài trội hoàn toàn so với tính trạng cánh ngắn.
Lập sơ đồ lai của P để xác định F1 trong mỗi trường hợp sau đây
Trường hợp 1:
Bố lông đen, cánh dài, mẹ lông xám, cánh ngăn
Trường hợp 2: 
Bố lông xám, cánh dài, mẹ lông trắng, cánh ngắn.
Bài 8.
Ở một thứ bí, xét hai cặp tính trạng di truyền về hình dạng quả và về màu hoa, người ta lập quy ước như sau:
- Về dạng quả: AA : quả tròn ; Aa : quả dẹt ; aa : quả dài.
- Về màu hoa : B- : hoa vàng ; bb : hoa trắng
a) Hãy nêu đặc điểm di truyền của mỗi cặp tính trạng nói trên
b) Cho giao phấn giữa cây bí có quả tròn, hoa trắng với cây bí thuần chủng có quả dài, hoa vàng thu được F1, tiếp tục cho F1 giao phấn với nhau.
Hãy lập sơ đồ lai để xác định tỉ lệ kiểu gen, kiểu hình của F2
c) Nếu cho F1 lai phân tích thì kết quả thu được sẽ như thế nào ?
Biết hai cặp tính trnạg trên di truyền độc lập với nhau.
Bài 9.
Giao phấn giữa hai cây thuần chủng thu được F1 dồng loạt giống nhau. Tiếp tục cho F1 giao phấn với nhau, F2 cho tỉ lệ kiểu hình như sau :
176 cây thân cao, hạt tròn
59 cây thân cao, hạt dài.
60 cây thân thấp, hạt tròn.
20 cây thân thấp, hạt dài
a. Xác định tính trội , tính lặn và quy ước gen cho các tính trạng nói trên.
b. Lập sơ đồ lai từ P => F2.
Cho biết mỗi tính trạng do một gen quy định và các gen nằm trên các NST khác nhau.
Bài 10.
Ở lúa gen A quy định tính trạng thân cao, a thân thấp. Gen B quy định tính trạng chín sớm, b chín muộn.
a. Cho cây lúa thân cao chín sớm lai với thân thấp chín muộn, F1 thu được : 
1801 cây cao chín sớm :1799 cây thấp chín muộn. 
Xác định kiểu gen của P?
b. Giao phấn cây cao chín sớm với nhau, F1 thu được: 600 cây lúa thân cao chín muộn: 1204 cây thân cao chín sớm : 601 thân thấp chín sớm. 
Xác định kiểu gen của P?