Giáo án lớp 9 môn Sinh học - Trường THCS Yên Lâm - Vũ Văn Tuất

Tiết 37 – Tuần 19
BÀI 34: Thoái hóa do tự thụ phấn và do giao phối gần
I. Mục tiêu
1. Kiến thức:
	- HS nắm được k/n thoái hóa giống.
	- HS hiểu, trình bày được ng/nhân thoái hóa của thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn và giao phối gần ở ĐV, vai trò trong chọn giống.
	- HS trình bày được phương pháp tạo dòng thuần ở cây ngô.
2. Kĩ năng:
	Rèn kĩ năng quan sát tranh hình phát hiện kiến thức tổng hợp kiến thức, hoạt động nhóm.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức yêu bộ môn
II. Chuẩn bị
III. Các bước lên lớp
1. Ổn định tổ chức
	- KT sĩ số: 9A 9B 9C
2. Kiểm tra bài cũ
	? Em hãy nêu những thành tựu của việc sử dụng đột biến nhân tạo trong chọn giống VSV, TV, ĐV?
3. Bài mới
Phương pháp
Nội dung
GV: Nêu câu hỏi
? Hiện tượng thoái hóa ở ĐV và TV được biểu hiện ntn?
? Vì sao dẫn đến hiện tượng thoái hóa?
? Tìm ví dụ về hiện tượng thoái hóa.
- GV: Y/c HS khái quát kiến thức.
- GV: nêu câu hỏi:
? Qua các thế hệ tự thụ phấn hoặc giao phối gần tỉ lệ đồng hợp tử và dị hợp tử biến đổi ntn?
? Tại sao tự thụ phấn và giao phối gần ở ĐV lại gây hiện tượng thoái hóa?
( GV giải thích hình 34.3: màu xanh thể đồng hợp )
- GV: Y/c đại diện nhóm trình bày đáp án bằng cách giải thích hình 34.3
- Gv: chốt lại kiến thức
+ Một số loài ĐV, TV cặp gen đồng hợp ko gây hại có thể giao phối gần.
GV:
? Tại sao tự thụ phấn bắt buộc và giao phối gần gây ra hiện tượng thoái hóa nhưng những p2 này vẫn được con người sử dụng để chọn giống?
- Gv: Y/c HS nhắc lại k/n thuần chủng, dòng thuần.
- GV: giúp HS hoàn thiện kiến thức
họn giống.
- Củng cố I. Hiện tượng thoái hóa
1) Hiện tượng thoái hóa ở TV, ĐV
- Ở TV: Cây ngô tự thụ phấn sau nhiều thế hệ:
+ Chiều cao giảm, bắp dị dạng, hạt ít.
- Ở ĐV: Thế hệ con cháu sinh trưởng và phát triển yếu, quái thai, dị tật.
 lí do thoái hóa
+ Ở TV: do tự thụ phấn ở cây giao phấn.
+ Ở ĐV: do giao phối gần.
2) Khái niệm
- Thoái hóa: là hiện tượng các thế hệ con cháu có sức sống kém dần, bộc lộ tính trạng xấu, năng suất giảm.
- Giao phối gần ( giao phối cận huyết ): là sự giao phối giữa con cái sinh ra từ 1 cặp bố mẹ hoặc giữa bố, mẹ với con cái.
II. Nguyên nhân của hiện tượng thoái hóa
* Kết luận
- Nguyên nhân hiện tượng thoái hóa do tự thụ phấn hoặc giao phối cận huyết vì qua nhiều thế hệ sẽ tạo ra các cặp gen đồng hợp lặn gây hại.
III. Vai trò của p2 tự thụ phấn bắt buộc và giao phối cận huyết trong chọn giống.
* Kết luận:
Vai trò của p2 tự thụ phấn và giao phối cận huyết trong cđặc tính mong muốn
- Tạo dòng thuần
- Phát hiện gen xấu bỏ
- Chuẩn bị lai khác dòng để tạo ưu thế lai.
4. Củng cố - KT đánh giá
	- Y/c HS đọc ghi nhớ trang 101
	? Tự thụ phấn ở cây giao phấn và giao phối gần ở ĐV gây nên hiện tượng gì ? giải thích nguyên nhân ?
5. Dặn dò
	- Học bài và trả lời câu hỏi SGK
	- Tìm hiểu ưu thế lai : giống ngô, lúa có năng suất cao.
IV. Rút kinh nghiệm
Tiết 38 – Tuần 19
BÀI 35: Ưu thế lai.
Tiết 38 – Tuần 19
I. Mục tiêu
1. Kiến thức:
	- HS nắm được 1 số khái niệm : ưu thế lai, lai kinh tế.
	- HS hiểu và trình bày được :
	+ Cơ sở di truyền của hiện tượng ưu thế lai, lí do ko dùng cơ thể lai F1 để nhân giống.
	+ Các biện pháp duy trì ưu thế lai, p2 tạo ưu thế lai.
	+ Phương pháp thường dùng để tạo cơ thể lai kinh tế ở nước ta.
2. Kĩ năng :
	- Rèn kĩ năng quan sát tranh hình tìm kiếm kiến thức, giải thích hiện tượng bằng cơ sở khoa học, tổng hợp khái quát.
3. Thái độ :
	Giáo dục ý thức tìm tòi, trân trọng thành tựu khoa học.
II. Chuẩn bị
	- Tranh phóng to hình 35/102
	- Tranh 1 số giống ĐV : bò, lơn, dê, kết quả của phép lai kinh tế.
III. Hoạt động dạy – học
1. Ổn định tổ chức
	- KT sĩ số : 9A 9B 9C
2. Kiểm tra bài cũ
	? Trong chọn giống người ta dùng p2 tự thụ phấn bắt buộc ( TV ) và giao phối cận huyết ( ĐV ) nhằm mục đích gì?
3. Bài mới
Phương pháp
Nội dung
- GV: Y/c HS q.sát hình 35
? So sánh cây và bắp ngô ở 2 dòng tự thụ phấn với cây và bắp ngô ở cơ thể lai F1?
- GV: Nhận xét ý kiến của HS hiện tượng trên gọi là ưu thế lai. Vậy ưu thế lai là gì? Ví dụ về ưu thế lai ở ĐV, TV?
- GV: cung cấp thêm 1 số VD.
- GV: Y/c HS đọc thông tin trả lời
? Tại sao khi lai 2 dòng thuần ưu thế lai thể hiện rõ nhất ở F1 ?
? Tại sao ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở thế hệ F1 sau đó giảm dần qua các thế hệ ? (+ Ưu thế lai thể hiện rõ vì xuất hiện nhiều gen trội ở con lai F1.
+ Các thế hệ sau tỉ lệ gen, dị hợp giảm ưu thế lai giảm.)
- GV : đánh giá KQ và bổ sung thêm kiến thức về hiện tượng nhiều gen qui định 1 tính trạng.
- GV : Muốn duy trì ưu thế lai con người đã làm gì ?
- GV : giới thiệu người ta có thể tạo ưu thế lai ở cây trồng và vật nuôi.
? Con người đã tiến hành tạo ưu thế lai ở cây trồng bằng p2 nào ?
- Cho ví dụ ?
- GV : giải thích thêm về lai khác dòng và lai khác thứ.
- Con người ta tiến hành tạo ưu thế lai ở vật nuôi bằng p2 nào ? VD ?
- GV : hỏi thêm
? Tại sao không dùng con lai kinh tế để nhân giống ? (Nếu nhân giống thì thế hệ sau các gen lặn gây hại ở trạng thái đồng hợp sẽ được biểu hiện thành tính trạng.)
- GV thông báo :
+ Lai kinh tế thường dùng con cái thuộc giống trong nước.
+ Áp dụng kĩ thuật giữ tinh trùng đông lanh.
I. Hiện tượng ưu thế lai
* Kết luận:
Ưu thế lai là hiện tượng cơ thể lai F1 có ưu thế hơn hẳn so với bố mẹ về sự sinh trưởng phát triển, khả năng chống chịu năng suất chất lượng cao
II. Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai
 * Kết luận
- Lai 2 dòng thuần ( kiểu gen đồng hợp ), con lai F1 có hầu hết các cặp gen dị hợp chỉ biểu hiện những tính trạng trội.
- Tính trạng số lượng do nhiều gen trội qui định.
+ VD : 
 AAbbcc x aaBBcc
 F1: AaBbCc
III. Các phương pháp tạo ưu thế lai
a) P2 tạo ưu thế lai ở cây trồng :
- Lai khác dòng : tạo 2 dòng tự thụ phấn rồi cho giao phấn với nhau.
VD : Ngô lai F1 năng suất cao hơn 25 30 %
- Lai khác thứ :
Để kết hợp giữa tạo ưu thế lai và tạo giống mới.
b) P2 tạo ưu thế lai ở vật nuôi
*) Lai kinh tế là cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc 2 dòng thuần chủng khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm.
VD : 
 Lợn ỉ móng cái x Đại bạch
 F1 mới sinh nặng 0,8 kg lớn nhanh, nhiều nạc.
4. Củng cố 
	Y/c HS đọc ghi nhớ trang 104
5. Dặn dò
	Học bài và trả lời câu hỏi SGK
IV. Rút kinh nghiệm
..
Yên Lâm, ngày tháng 01 năm 2011
 Kí duyệt
Tiết 39 – Tuần 20
BÀI 36: Các phương pháp chọn lọc.
I. Mục tiêu
1. Kiến thức:
	- HS trình bày được p2 chọn lọc hàng loạt 1 lần và nhiều lần, thích hoepj cho sử dụng đối với trường hợp nào, những ưu nhược điểm của p2 chọn lọc này.
	- Trình bày p2 chọn lọc cá thể, những ưu thế và nhược điểm so với p2 chọn lọc hàng loạt, thích hợp với đối tượng nào ?
2. Kĩ năng :
	- Rèn kĩ năng tổng hợp, khái quát, hoạt động nhóm.
3. Thái độ
	- GV lòng yêu thích bộ môn.
II. Chuẩn bị
	- Tranh phóng to hình 36.1, 36.2 ( SGK )
III. Hoạt động dạy – học
1. Ổn định tổ chức
	- KT sĩ số: 9 A 9B 9C
2. Kiểm tra bài cũ.
	? Ưu thế lai là gì? Cơ sở di truyền của hiện tượng ưu thế lai ?
	? Lai kinh tế là gì ? Ở nước ta lai kinh tế được thực hiện ntn ?
3. Bài mới
Phương pháp
Nội dung
- GV : đặt câu hỏi :
? Hãy cho biết vai trò của chọn lọc trong chọn giống ? (+ Nhu cầu của con người.
+ Tránh thoái hóa giống mới)
- GV : nhận xét HS kết luận.
- GV: đưa câu hỏi:
? Thế nào là chọn lọc hàng loạt? Cách tiến hành?
? Cho biết ưu, nhược điểm của phương pháp này?
- GV nhận xét, đánh giá.
- GV: Y/c HS trả lời câu hỏi ở mục /106
- GV: Nêu câu hỏi:
? Thế nào là chọn lọc cá thể,cách tiến hành ntn ?
? Cho biết ưu nhược điểm của phương pháp này ?
- GV đánh giá hoạt động của nhóm và yêu cầu HS tổng hợp kiến thức
- GV mở rộng
+ Chọn lọc cá thể thích hợp với cây tự thụ phấn, nhân giống vô tính.
+ Với cây giao phấn chọn nhiều lần.
+ Với vật nuôi dùng p2 kiểm tra đực giống qua đời sau.
- GV : Y/c HS
? Nêu điểm giống và khác nhau giữa 2 p2 chọn lọc.
I.Tìm hiểu vai trò của chọn lọc trong chọn giống
- Chọn lọc giống phù hợp với nhu cầu nhiều mặt và luôn thay đổi của người tiêu dùng.
- Tạo ra giống mới, cải tạo giống cũ.
II. Chọn lọc hàng loạt
*) Kết luận:
- K/n: Trong 1 quần thể vật nuôi hay cây trồng dựa vào kiểu hình người ta chọn 1 nhóm cá thể phù hợp với mục tiêu chọn lọc để làm giống.
- Tiến hành: gieo giống khởi đầu chọn những cá thể tốt thu hoạc chung để giống cho vụ sau so sánh với giống ban đầu và giống đối chứng ( có thể chọn 1 hoặc nhiều lần )
- Ưu điểm – nhược điểm
+ Ưu điểm: đơn giản dễ làm ít tốn kém.
+ Nhược điểm: Không kiểm tra được kiểu gen, ko củng cố tích lũy được biến dị, dễ nhầm lẫn với hiện tượng thường biến.
III. Chọn lọc cá thể.
* Kết luận
- Trong quần thể khởi đầu chọn lấy 1 số ít cá thể tốt nhất rồi nhân lên 1 cách riêng rẽ theo từng dòng.
- Tiến hành : Trên ruộng giống khởi đầu chọn những cá thể tốt nhất, hạt của mỗi cây được gieo riêng so sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng chọn được dòng tốt nhất.
- Ưu nhược điểm
+ Ưu điểm : kết hợp được việc đánh giá dựa trên kiểu hình với kiểm tra kiểu gen nhanh chóng, đạt hiệu quả.
+ Nhược điểm : theo dõi công phu, khó áp dụng rộng rãi.
4. Củng cố - KT đánh giá
	- Y/c HS đọc ghi nhớ	
	? P2 chọn lọc hàng loạt và cá thể được tiến hành ntn ? ưu nhược điểm ?
5. Dặn dò
	- Học bài và trả lời câu hỏi SGK
	- Ng/cứu bài 37/SGK theo bảng sau:
Nội dung
Phương pháp
Ví dụ - Thành tựu
Chọn giống cây trồng
Chọn giống vật nuôi
IV. Rút kinh nghiệm
Tiết 40 - Tuần 20
BÀI 37: Thành tựu chọn giống ở Việt Nam
I. Mục tiêu
1. Kiến thức:
	- HS trình bày được các p2 thường sử dụng trong chọn giống vật nuôi và cây trồng.
	- Trình bày được p2 chủ yếu dùng trong chọn giống vật nuôi.
	- Trình bày được p2 được xem là cơ bản trong việc chọn giống cây trồng.
	- Trình bày được các thành tựu nổi bật trong chọn giống cây trồng, vật nuôi.
2. Kĩ năng
	- Rèn kĩ năng ng/cứu tài liệu, khái quát kiến thức.
3. Thái độ
	- Giáo dục ý thức tìm tòi sưu tầm tài liệu	
	- Giáo dục ý thức trân trọng thành tựu khoa học.
II. Chuẩn bị
	- GV: Chuẩn bị bảng phụ có sẵn ND, bút dạ
	- HS: Ng/cứu kĩ bài 37 theo yêu cầu của GV.
III. Hoạt động dạy – học
1. Ổn định tổ chức
	- KT sĩ số: 9A 9B 9C
2. Kiểm tra bài cũ
	? P2 chọn lọc hàng loạt được tiến hành ntn? Ưu nhược điểm của p2 này?
	? Nêu những điểm giống và khác nhau giữa p2 chọn lọc hàng loạt và cá thế?
3. Bài mới
Pương pháp
Nội dung
GV: chia lớp thành 4 nhóm
+ Nhóm 1, 2 hoàn thành ND1 “ thành tựu chọn giống cây trồng”.
+ Nhóm 3, 4: hoàn thành ND2 “ thành tựu chọn giống vật nuôi”.
- GV: Gọi HS đại diện nhóm lên điền vào bảng kẻ sẵn.
- GV: đánh giá hoạt động của các nhóm tổng hợp kiến thức.
Thành tựu chọn giống ở cây trồng, vật nuôi.
*) Kết luận
- ND trong bảng “ thành tựu chọn giống ở VN”
ND
Phương pháp
Ví dụ - thành tựu
Chọn giống cây trồng
1. Gây đột biến nhân tạo.
a. Gây đột biến nhân tạo rồi chọn cá thể tạo giống mới.
b. Phối hợp giữa lai hữu tính và xử lí đột biến.
c. Chọn giống bằng chọn dòng TB xô ma có biến dị hoặc đột biến xô ma.
- Ở lúa: tạo giống lúa tẻ có mùi thơm như gạo tám thơm
- Đậu tương: Sinh trưởng ngắn, chịu rét, hạt to, vàng.
- Giống lúa DT16 tạo ra từ: DT10 x đột biến A20.
- Lúa DR2 được tạo từ TB xô ma biến dị của lúa CR203.
- Táo đào vàng: xử lí đột biến đỉnh sinh trưởng cây non của giống táo gia lộc.
2. Lai hữu tính để tạo biến dị tổ hợp hoặc chọn lọc cá thể từ các giống hiện có.
a. Tạo biến dị tổ hợp.
b. Chọn lọc cá thể
- Giống lúa DT10 (năng suất cao) x OM80 DT17
- Từ cà chua Đài Loan giống P375 (chọn lọc cá thể )
- Đậu tương AK02 (1987) được tạo ra bằng p2 chọn lọc cá thể từ đậu tương vàng Mường Khương.
3. Tạo giống ưu thế lai F1
- Ngô lai đơn ngắn ngày LVN20 thích hợp với vụ đông xuân trên đất lầy thụt.
- Giống ngô lai LVN10 (dài ngày ) chịu hạn, kháng sâu.
4. Tạo giống đa bội thể
- Giống dâu Bắc Ninh thể tứ bội x lưỡng bội.
 giống dâu số 12 có lá dầy, xanh đậm, năng suất cao.
Chọn giống vật nuôi
1. Tạo giống mới
- Giống lợn Đ.bạch x ỉ 81 ĐB.ỉ - 81
- Giống lợn Bơcsai x ỉ 81 Bơcsai.ỉ-81
 Hai giống trên lưng thẳng, bụng gọn, nhiều thịt nạc.
2. Cải tạo giống địa phương: dùng con ♀ tốt của địa phương lai với con đực tốt giống ngoại.
- Giống trâu Mura x Trâu nội giống trâu mới.
- Giống bò vàng VN x bò sữa Hà Lan giống bò mới.
 Cả 2 giống mới trên đều lấy sữa.
3. Tạo giống ưu thế lai
- Vịt bầu Bắc Ninh x Vịt cỏ Vịt lớn nhanh, đẻ nhiều.
- Cá chép VN x Cá chép Hungari
- Gà ri VN x Gà Tam Hoàng.
4. Nuôi thích nghi các giống nhập nội.
- Giống cá chim trắng, gà Tam Hoàng, bò sữa nuôi thích nghi với khí hậu, chăm sóc ở VN cho năng suất thịt, trứng, sữa cao.
5. Ứng dụng công nghệ sinh học trong công tác giống.
- Cấy chuyển phôi; CN gen.
- Thụ tinh nhân tạo bằng tinh trùng bảo quản trong MT pha chế.
- Từ 1 con bò mẹ tạo được 10 500 con/năm.
- Phát hiện sớm giới tính của phôi chủ động điều chỉnh đực, cá theo MĐ sx.
4. Củng cố - KT đánh giá
	- Y/c HS đọc phần ghi nhớ SGK/111.
	? Trình bày các p2 chủ yếu trong việc chọn giống cây trồng, vật nuôi.
5. Dặn dò.
	- Học bài và trả lời câu hỏi SGK.
	- Ôn lại cấu tạo của hoa : Lúa, cà chua, bầu bì.
	- Chuẩn bị dụng cụ thực hành theo y/c của bài 38/112.
IV. Rút kinh nghiệm
..
Yên Lâm, ngày  tháng 01 năm 2010
 Kí duyệt