Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết học: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Dạy:9A :  Tiết 4 : 
 9B :............................
Tập làm văn : 
 Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật 
 trong văn bản thuyết minh
A/ Mục tiêu:
 Qua tiết học, HS có thể :
- Hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh làm cho văn bản thuyết minh thêm sinh động, hấp dẫn.
- Biết cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật vào văn bản TM.
B/ Chuẩn bị :
 - HS : Ôn lại kiến thức về văn bản TM.
 Đọc và tìm hiểu trước nôi dung tiết học.
 - GV: Bảng phụ ghi các đoạn văn TM và bài tập.
C/ Phương pháp.
- Nêu và giải quyết vấn đề
- Thực hành
D/ Hoạt động trên lớp :
1) ổn định tổ chức : KT sĩ số : 	
2) KT bài cũ: Kết hợp khi học bài mới
3) Bài mới :
Hoạt động của GV & HS
Nội dung ghi bảng
- GV sử dụng bảng phụ có ghi một đoạn văn TM ( Văn bản " Họ nhà Kim " 
 - SGK tr 16)
* HS quan sát bảng phụ và đọc thầm đoạn văn.
- GV yêu cầu HS xác định đoạn văn thuộc kiểu VB nào ?
* HS xác định : VBTM
- GV hướng dẫn HS ôn tập về VBTM bằng các câu hỏi sau :
? Văn bản TM là gì ?
? Văn bản TM được viết ra nhằm mục đích gì ?
? Hãy kể tên các phương pháp thuyết minh đã học ?
* HS trả lời nhanh các câu hỏi dựa trên cơ sở đã ôn tập ở nhà.
- GV chỉ định 1- 2 HS đọc diễn cảm VB: "Hạ Long- Đá và nước " ( SGK - 12, 13 ).
* HS đọc diễn cảm VB
- GV yêu cầu HS trả lời các câu hỏi
? VB thuyết minh về vấn đề gì ? Vấn đề ấy có khó không ? Tại sao ?
* HS trao đổi, thảo luận và trả lời :
- VBTM về sự kì lạ của Hạ Long .Đây là một vấn đề khó vì đối tượng TM rất trừu tượng và ngoài việc TM về đối tượng còn phải truyền được cảm xúc và sự thích thú tới người đọc
? Để làm sáng tỏ vấn đề được TM, tác giả đã vận dụng những PPTM nào là chủ yếu ?
? Đồng thời để cho sinh động, tác giả còn sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào ? Hãy tìm những câu văn có chứa các biện pháp nghệ thuật đó ?
* HS xác định :
- Biện pháp kể chuyện, tự thuật
’ HS tìm các câu văn cụ thể trong bài
- GV cho HS quan sát lại đoạn văn TM ở bảng phụ ( đã đưa ở mục I.1) và yêu cầu HS xác định biện pháp nghệ thuật đã được sử dụng trong đoạn.
? Từ việc tìm hiểu các VD, em hãy cho biết muốn cho VBTM thêm sinh động, hấp dẫn, người ta sử dụng thêm một số biện pháp nghệ thuật nào ? Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật đó ?
* HS rút ra nhận xét tổng hợp từ việc tìm hiểu, phân tích hai ví dụ.
ộ GV chốt và ghi bảng :
Muốn cho VBTM được sinh động, hấp dẫn, người ta sử dụng thêm một số biên pháp nghệ thuật như kể chuyện, tự thuật, nhân hoá, miêu tả, so sánh, ẩn dụlàm cho VBTM bớt khô khan, gây hứng thú cho người đọc.
? Có phải tất cả các VBTM đều đưa được các yếu tố nghệ thuật vào và đưa càng nhiều vào càng có tác dụng không ?
* HS trao đổi, thảo luận và trả lời :
Không phải VBTM nào cũng có thể tuỳ tiện sử dụng các biện pháp nghệ thuật và cần sử dụng chúmg một cách thích hợp để không làm mất đi tính chất của kiểu VB.
ộ GV chốt lại :
- GV hệ thống hoá kiến thức và cho HS đọc (ghi nhớ ).
- GV yêu cầu HS đọc VB:" Ngọc Hoàng xử tội Ruồi Xanh " và trả lời các câu hỏi:
a) ? Văn bản có tính chất TM không ? Tính chất ấy thể hiện ở những điểm nào ? Những PPTM nào đã được sử dụng ?
b) ? Bài TM này có gì đặc biệt? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào ?
c) ? Các biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng gì? Chúng có gây hứng thú và làm nổi bật nội dung TM không ?
2) Bài tập 2 :
- GV chỉ định 1HS đọc bài tập 2
- GV gọi 1 HS trả lời yêu cầu của bài tập, các HS khác nhận xét.
- GV nhận xét chung và bổ sung, sửa chữa ( nếu HS trả lời chưa đúng, đủ ).
I) Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản TM.
1. Ôn tập văn bản TM:
2.Viết VBTM có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật.
a) Ví dụ :
b) Nhận xét :
.
- VBTM về sự kì lạ của Hạ Long
- Văn bản đã vận dụng PPTM chủ yếu là giải thích và liệt kê.
- Tác giả còn sử dụng các biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hoá thông qua liên tưởng, tưởng tượng để giới thiệu sự kì lạ của Hạ Long.
Các biện pháp nghệ thuật cần được sử dụng thích hợp, tránh lạm dụng làm lạc kiểu VB.
*Ghi nhớ: SGK
II) Luyện tập :
1) Bài tập 1:
(* HS trao đổi thảo luận theo nhóm( bàn) sau đó cử đại diện trả lời
a) - Bài văn có tính chất TM vì đã cung cấp những tri thức khách quan về loài ruồi.
- Tính chất TM được thể hiện: Giới thiệu loài ruồi rất có hệ thống: Tính chất chung về họ, giống, loài, các tập tính sinh sống, sinh đẻ, đặc điểm cơ thể, thức tỉnh ý thức vệ sinh, phòng bệnh
- Các PPTM được sử dụng :
Định nghĩa, phân loại, số liệu, liệt kê.
b) Bài TM đặc biệt ở chỗ đã sử dụng kết hợp các PPTM với các biện pháp nghệ thuật. Đó là các biện pháp kể chuyện, nhân hoá.
c) Các biện pháp nghệ thuật đã làm cho VB trở nên sinh đông, hấp dẫn, thú vị, gây hứng thú cho người đọc, vừa là truyện vui, vừa học thêm tri thức.
* 1 HS đọc bài tập.
* HS suy nghĩ và nêu nhận xét về biện pháp nghệ thuật được sử dụng để thuyết minh trong đoạn văn
- Biện pháp kể chuyện: lấy ngộ nhận thời thơ ấu làm đầu mối câu chuyện để TM về tập tính của chim cú.
4) Củng cố :
 ? Tại sao cần phải sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong VBTM ? 
 Hãy kể tên một số biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng ?
5) HD về nhà: 
 - Học thuộc phần (ghi nhớ : SGK )
 - Làm bài tập bổ sung ở ( SBT )
 - Chuẩn bị cho tiết học sau: Luyện tập sử dụng
Yêu cầu: lập dàn ý chi tiết cho bài TM và sử dụng biện pháp nghệ thuật làm cho bài viết sinh động. Viết hoàn chỉnh phần mở bài.
 Nhóm 1:
 Đề bài: Thuyết minh về cái quạt
 Nhóm 2: 
 Đề bài: Thuyết minh về cái bút
E) Rút kinh nghiệm
..
	 --------------------------------------------------------------