Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết số 51: Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh

Tiết 51. Tập làm văn	 Ngày dạy: 11/11/08 
ĐỀ VĂN THUYẾT MINH 
VÀ CÁCH LÀM BÀI VĂN THUYẾT MINH
I. Mục tiêu cần đạt:
Học sinh:
- Hiểu đề văn và cách làm bài văn thuyết minh. Đặc biệt ở đây phải làm cho học sinh thấy làm bài văn thuyết minh không khó, chỉ cần học sinh biết quan sát tích luỹ tri thức và trình bày có phương pháp là được.
- Giáo dục ý thức giữ gìn bản sắc văn hoá, truyền thống Việt Nam, bảo vệ môi trường, sức khoẻ.
- Rèn luyện kỹ năng tìm hiểu đề và cách làm bài văn thuyết minh
II. Chuẩn bị:
 - ĐDDH: Xe đạp, nĩn lá
 - Phương tiện: Bảng phụ
III. Tiến trình lên lớp:
 1. Ổn định: 8a / 28 (vắng.) 
 2. Kiểm tra: 
 a.Câu hỏi: Nêu các phương pháp làm bài văn thuyết minh? Hãy kể tên một số văn bản thuyết minh có sử dụng các phương pháp thuyết minh?
 b. Gợi ý: Nói đúng các phương pháp thuyết minh: (6đ) - Lấy được ví du minh hoạï.(4đ)
3. Bài mới: Giới thiệu vào bài
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Gv
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
 * Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh
- Cho học sinh đọc lại các đề bài đã cho.
- Nêu nhận xét của em về các đề nêu trên?
- Có những đề không có cụm từ thuyết minh có được xem là thuyết minh không? Vì sao?
( Có hai dạng đề: đề ẩn và đề tường minh, những đề không có chữ thuyết minh là dạng đề ẩn)
- Hãy cho biết yêu cầu của mỗi đề bài trong ở bảng.
+ Nêu yêu cầu.
* Gợi ý một số đề bài tiêu biểu:
a. Giới thiệu một gương mặt thể thao trẻ tuổi của Việt Nam.
- Họ tên, môi trường sống, các biểu hiện năng khiếu; quá trình học tập, rèn luyện, phấn đấu; Thành tích nổi bật và ý nghĩa của nó.
b.Giới thiệu một tập truyện 
 - Tác giả, nhà xuất bản, năm xuất bản, dư luận chung về tập truyện; Giới thiệu những nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật. của tập truyện; khẳng định những đóng góp tích cực của tập truyện.
c. Giới thiệu về chiếc áo dài Việt Nam 
 - Nguồn gốc, chất liệu, kiểu dáng, màu sắc ; vai trò tác dụng, giá trị thẩm mỹ của chiếc áo dài trong đời sống sinh hoạt của người Việt Nam.
* Hoạt động 2: Hướng dẫn cách làm:
- Cho học sinh đọc bài văn. ( Sgk )
1.Tìm hiểu đề:
- Đề nêu lên đối tượng gì? Yêu cầu gì?
- Đề không có hai chữ thuyết minh nhưng rõ ràng là phải thuyết minh? Vì sao?
2.Tìm hiểu tính chất của vấn đề.
- Đề này khác đề miêu tả một chiếc xe đạp ở chỗ nào?
* Gợi ý:Đề này khác đề miêu tả vì nếu để miêu tả thì phải miêu tả một chiếc xe đạp cụ thể ..Đề thuyết minh thì yêu cầu trình bày xe đạp như một phương tiện giao thông phổ biến. Do đó cần trình cấu tạo, tác dụng của loại phương tiện này.
 3. Xây dựng bố cục và nội dung
- Bài văn thuyết minh trên có mấy phần, mỗi phần ở đây có nội dung gì?
- Trong bài đoạn nào là giới thiệu? Có thể diễn đạt khác được không?
- Có thể bỏ phần giới thiệu được không?
(có thể được có thể nói: Xe đạp là phương tiện giao thông phổ biến, không ai là không biết)
- Phần thân bài để giới thiệu cấu tạo về chiếc xe đạp thì dùng phương pháp gì?
hệ thống truyền động
hệ thống điều khiển
hệ thống chuyên chở
XE ĐẠP
 Phương pháp phân tích 
- Có thể có cách phân tích nào khác không?
( Nếu trình bày theo lối liệt kê thì không nói được cơ chế hoạt động của xe đạp.)
- Cho học sinh quan sát chiếc xe đạp và tự giới thiệu các bộ phận: (Cụ thể hoá phần thân bài )
+ Hệ thống truyền động gồm những bộ phận nào?
(khung, bàn đạp, trục đĩa răng cưa, ổ líp)
+ Hệ thống điều khiển gồm những bộ phận nào?
(Ghi đông, bộ phanh)
+ Hệ thống chuyên chở gồm những bộ phận nào?
(yên xe, giá đèo hàng, giỏ đựng đồ)
- Kết bài: nêu tác dụng của xe đạp và tương lai của nó.
4. Nhận xét cách làm bài:
- Bài làm thực hiện đề bài đã cho như thế nào? 
- Phương pháp thuyết minh có thích hợp không?
- Diễn đạt có dễ hiểu không?
* Củng cố lí thuyết:
- Để làm tốt bài văn thuyết minh cần chú ý điều gì? 
- Bố cục của bài thuyết minh gồm mấy phần? Mối quan hệ giữa các phần.
+ Khái quát ghi nhớ Sgk/140
* Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập:
- Cho học sinh xác định yêu cầu bài 1/Sgk / tr 40.
* Hướng dẫn học sinh lập dàn ý.
- Chiếu cho học sinh quan sát chiếc nón lá và hình ảnh chiếc nón lá trong một số tiết mục múa, nón lá với áo dài, nón lá với người nông dân, truyền thống văn hoá
- Em hiểu gì về chiếc nón lá Việt nam?
- Hình dáng nón như thế nào? Nón được làm bằng nguyên liệu gì? Cách làm nón ra sao? Nón thường được sản xuất ở đâu? Vùng nào nổi tiếng về nghề làm nón?
-Nón có tác dụng như thế nào trong cuộc sống của người Việt Nam?
- Có thể dùng làm quà tặng nhau được không?
- Em có biết điệu múa nón nào không ?
- Em có nghĩ rằng nón là biểu tượng của người Việt Nam không?
- Cảm nghĩ chung của em về chiếc nón lá?
+ Trình bày miệng dàn ý theo câu hỏi gợi ý.
I. Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh 
 1. Đề văn thuyết minh.
Có hai dạng:
+ Đề ẩn.
+ Đề tường minh.
=> Phạm vi: gần gũi, quen thuộc.
2. Cách làm bài văn thuyết minh.
* Bàivăn: Xe đạp
 1.Tìm hiểu đề:
 2.Tìm hiểu tính chất của vấn đề.
 3. Xây dựng bố cục và nội dung:
* Dàn ý:
 + MB: Giới thiệu chiếc xe đạp.
 + TB: Các bộ phận chính và công dụng.
 + KB: Vai trò của xe đạp trong hiện tại và tương lai.
* Ghi nhớ: SGK/140
II. Luyện tập
Bài 1 / Sgk /tr 40.
MB:Giới thiệu chung về chiếc nón lá Việt Nam 
TB: Trình bày về đặc điểm cấu tạo, cách làm, công dụng của chiéc nón lá.
KB:Cảm nghĩ về chiếc nón lá Việt Nam.
4.Củng cố: Em thấy làm một bài văn thuyết minh khác với những thể laọi văn khác ở chỗ nào?
5. Hướng dẫn – củng cố: 
 a. Bài học: Hoàn thành bài tập.
 b. Chuẩn bị: Soạn bài “Chương trình địa phương phần Văn”; Lập bảng thống kê những nhà văn, nhà thơ và tác phẩm của họ ở Lâm Đồng có sáng tác trước năm 1975; Sưu tầm và chép lại một tác phẩm thơ, văn viết về phong cảnh thiên nhiên, con người, sinh hoạt văn hoá, truyền thống lịch sử của quê hương mà em thấy hay.
**********************