Giáo án môn học Ngữ văn khối 9 - Tiết 4: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Ngày soạn : 
Ngày dạy : ...........................................
Tiết 04	
SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT
TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
I/ MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT.
Giúp HS:
1/ Kiến thức.
- Hiểu được văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng.
- Nắm được vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh.
2/Kĩ năng.
- Nhận ra các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết minh.
 II/ CHUẨN BỊ:
-GV:Soạn giáo án, bảng phụ các đoạn văn có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật
-HS: Trả lời câu hỏi ở SGK
III/ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG.
1/ Ổn định lớp.
2/ Kiểm tra bài cũ.
3/ Bài mới 
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung hoạt động
Văn bản thuyết minh có những tính chất gì ? Nhằm mục đích gì ? Các phương pháp thuyết minh ?
─ Yêu cầu học sinh đọc văn bản trang 12, 13. Văn bản này thuyết minh đặc điểm của đối tượng nào ?
Văn bản có cung cấp tri thức khách quan về đối tượng không ?
Văn bản vận dụng phương pháp thuyết minh nào ? đồng thời tác giả còn dùng biện pháp nghệ thuật nào trong thuyết minh ?
Tác giả đã đưa ra những dẫn chứng nào nào để thấy sự kỳ lạ đó ?
Sau mỗi ý giải thích tác giả làm nhiệm vụ gì ?
Þ Thuyết minh, liệt kê, miêu tả, tưởng tượng độc đáo.
Vấn đề như thế nào thì được sử dụng lập luận đi kèm trong văn thuyết minh?
Nhận xét các dẫn chứng, lý lẽ trong văn bản trên ?
Nếu đảo lộn ý “ khi chân trời ” lên trước thân bài có được không ? Nhận xét các đặc điểm cần thuyết minh ?
Yêu cầu học sinh đọc bài tập thảo luận nhóm.
 Văn bản có tính chất thuyết minh không ?
Bài 2/15.
─ Nghệ thuật sử dụng: tự sự + miêu tả
Þ Giải thích bằng tri thức khoa học Þ cú là một loài chim có ích.
Giáo viên giáo dục học sinh vệ sinh môi trường.
Học sinh thảo luận.
Þ Giáo viên nhận xét.
Đọc Ví dụ Sgk trang 12,13.
Học sinh thảo luận câu hỏi trang 12.
─ Đối tượng : đá và nước ở Hạ Long.
Þ Vấn đề trừu tượng vô tận.
─ Miêu tả, so sánh.
─ Sáng tạo của nước Þ đá sống dậy.
─ Nước di chuyển.
─ Theo góc độ...
─ Tự nhiên tạo nên ...
Học sinh thảo luận nhóm.
Þ Vấn đề trừu tượng, không dễ cảm thấy đối tượng xác thực
Þ lý lẽ + dẫn chứng.
─ Không + thuyết minh phải liên kết chặt chẽ bằng trật tự trước sau.
Đọc ghi nhớ trang 13.
Học sinh đọc văn bản trang 14.
Thảo luận nhóm.
Nhóm 1: a
Nhóm 2: b
Nhóm 3: c
Hsinh đọc bài 2/15.
Thảo luận nhóm.
b) Nét đặc biệt : 
─ Hình thức : giống văn bản tường trình một phiên tòa.
─ Cấu trúc : giống văn bản một cuộc tranh luận pháp lý.
─ Nội dung: giống một câu chuyện kể về loài ruồi.
Hoạt động 1: Giới thiệu bài.
Hoạt động 2
I) Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
1) Ôn tập văn bản thuyết minh.
2) Viết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật:
Ví dụ : Hạ Long. Đá và nước.
─ Sự kỳ lạ của Hồng Công.
─ Văn bản đã cung cấp tri thức khách quan về đối tượng.
─ Phương pháp : giải thích, liên tưởng, miêu tả, tưởng tượng + kết hợp các phép lập luận.
─ Vấn đề có tính chất trừu tượng không dễ cảm thấy của đối tượng Þ dùng thuyết minh + lập luận + tự sự + nhân hóa.
─ Lý lẽ: xác thực + thuyết phục.
─ Đặc điểm thuyết minh: liên kết thứ tự trước sau.
2) Ghi nhớ : Sgk trang 13.
Hoạt động 3
II) Luyện tập
Bài 1/14
a) Văn bản có tính chất thuyết minh
─ Thể hiện :
─ Ruồi Þ côn trùng.
─ Ruồi Þ nghiên cứu.
─ Ruồi Þ do con người.
─ Phương pháp thuyết minh : định nghĩa, giải thích, so sánh.
─ Phân loại, thống kê.
─ Miêu tả + tự sự.
b) Bài văn thuyết minh : tự sự + hư cấu nhân hoá, ẩn dụ.
c) Tác dụng : tác hại của loài ruồi xanh Þ Nổi bật ý thuyết minh.
4. Củng cố và dặn dò :
─ Chốt ý : những vấn đề như thế nào thì được thuyết minh kết hợp với lập luận.
─ Chuẩn bị các bài tập trang 15.