Giáo án môn Ngữ văn khối 9 năm 2014 - Tiết 66: Lặng lẽ Sa Pa

Ngày soạn: 14/11/2014 
Ngày giảng: 9A: / /2014
	 9B: / /2014
Tiết 66
LẶNG LẼ SA PA
Nguyễn Thành Long
A.Mục tiêu cần đạt 
1. Kiến thức 
- Giúp hs có được những hiểu biết thêm về tác giả và tác phẩm truyện VN hiện đại viết về người lao động mới thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước
- Tìm hiểu chủ đề của truyện và tóm tắt dược tác phẩm.
2. Kĩ năng 
- Rèn luyện kĩ năng tóm tắt.
3. Thái độ: Yêu quý lao động và đóng góp sức mình cho quê hương
- Phân tích được nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Cảm nhận được một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm.
4. Năng lực cần đạt
- Tự học, giao tiếp, quản lí bản thân, giải quyết vấn đề
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1.Giáo viên: Tài liệu tham khảo
Một số tranh ảnh về Sa Pa.
ảnh chân dung Nguyễn Thành Long.
2. HS: Đọc và soạn vb theo hd sgk.
C: Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
Tự nhận thức, lắng nghe, giao tiếp 
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức: 9A .......................9B...............................
2. Kiểm tra bài cũ: 
? Tình yêu làng quê và lòng yêu nước của ông Hai có mối quan hệ như thế nào?
? Nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm lý và ngôn ngữ của tác giả qua nhân vật ông Hai?
3. Bài mới: 
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài
Nơi có nhiều cảnh đẹp với những thửa ruộng bậc thang vàng ruộm khi vào mùa thu 
hoạch, còn là nơi tham quan nghỉ mát lí tưởng với nhiều toà nhà cổ kính. Đó còn là là nơi có những con người làm việc thầm lặng cống hiến cho đất nước-> Sa Pa nơi Nguyễn Thành Long trong một chuyến đi đã ghi lại vẻ đẹp đó.
* Hoạt động 2: HDHS Tìm hiểu chung 
- Mục tiêu: Hs nắm được những nét tiêu biểu về tác giả và thời điểm sáng tác truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Tóm tắt được tác phẩm trong khoảng 7 – 10 dòng. 
- Phương pháp: Trình bày, giới thiệu, vấn đáp tái hiện.
 - Thời gian: 20 phút
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
? Dựa vào phần chú thích SGK trình bày những nét cơ bản về tác giả 
 HS: Đọc chú thích SGK
?Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa ra đời trong hoàn cảnh nào?
GV Hướng dẫn và đọc mẫu: đọc to, rõ, chú ý các từ ngữ xưng hô, lời đối thoại của nhân vật
 HS: Đọc và tóm tắt truyện.
Câu chuyện xảy ra ở Sa Pa, tỉnh Lào Cai vào năm 1970. Trên chuyến xe khách chạy từ thị xã Lào Cai đi Lai Châu, qua nơi nghỉ mát nổi tiếng ở Sa Pa đến đỉnh Yên Sơn thì dừng lại nghỉ 30 p..
Trong thời gian nghỉ này, ông hoạ sĩ , cô kĩ sư trẻ, bác lái xe và anh thanh niên làm việc ở trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn, Sa Pa đã gặp nhau. Và anh thanh niên đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người hoạ sĩ già và cô kĩ sư trẻ. Hoàn cảnh sống và làm việc của anh; cách sống, suy nghĩ và tình cảm của anh đối với mọi người đã làm cho người hoạ sĩ già cảm nhận được rằng: Trong cái lặng im của Sa Pa ... có những người làm việc và lo nghĩ cho đất nước
? Văn bản gồm mấy phần? Vị trí và nội dung từng phần.
 HS: Trao đổi: 3 phần
 P1: Bác lái xe giới thiệu với mọi người về nhân vật anh thanh niên.
 P2: Cuộc gặp gỡ và trò chuyện giữa anh thanh niên và bác hoạ sĩ, cô kĩ sư.
 P3: Cuộc chia tay.
? Là truyện ngắn hiện đại văn bản đã kết hợp những phương thức biểu đạt nào? Phương thức nào là chính.
 HS: Tự sự xen miêu tả, biểu cảm.
Gv giới thiệu 1 số hình ảnh về Sa Pa 
I.Tìm hiểu chung
 1. Tác giả
Nguyễn Thành Long(1925- 1991) cây bút chuyên truyện ngắn và kí, rất cần mẫn và nghiêm túc trong lao động nghệ thuật.
2. Tác phẩm 
 - Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa được Nguyễn Thanh Long viết năm 1970 trong chuyến đi Lào Cai của ông.
- In trong tập: Giữa trong xanh 
* Hoạt động 3: HDHS tìm hiểu văn bản 
Mục tiêu: HDHS tìm hiểu cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện. Giới thiệu về nhân vật anh thanh niên
- Phương pháp: Gợi mở, nêu vấn đề
- Thời gian: 15p 
? Thông qua phần tóm tắt tác phẩm em có nhận xét gì về cốt truyện?
? Tác phẩm này theo tác giả là “bức chân dung tự hoạ”. Đó là bức chân dung của ai?
 HS: chân dung nhân vật anh thanh niên,
? Tác giả đặt nhân vật chính xuất hiện trong tình huống nào?
Trong một cuộc gặp gỡ tình cờ với những người mà anh không quen biết.
Vai trò của tình huống này trong việc giới thiệu nhân vật chính.
Tạo thuận lợi cho nhân vật chính xuất hiện tự nhiên.
?Kể tên các nhân vật phụ trong truyện? Vai trò?
- Nhân vật phụ tạo sự phong phú, rõ nét cho nhân vật chính.
? Văn bản được kể theo ngôi thứ mấy? Điểm nhìn trần thuật được đặt vào nhân vật nào.
 HS: Suy nghĩ:
GV: Kể theo ngôi thứ 3 nhưng tác giả lại đặt điểm nhìn vào nhân vật ông hoạ sĩ già để hoạ sĩ xưng tôi khi kể(trừ một đoạn nhỏ tác giả chuyển điểm nhìn sang cô kĩ sư). Cách kể, ngôi kể và điểm nhìn này thật khách quan là một sáng tạo riêng của tác giả song lại giữ cho câu chuyện chân thật, vẫn có điều kiện làm nổi bật chất trữ tình, đào sâu suy tư của nhân vật, lại phù hợp với chính suy nghĩ của tác giả.
? Truyện được kể với sự đan xen của các phương thức biểu đạt nào?
? Yếu tố miêu tả rõ nét nhất được thể hiện ở đoạn văn nào?
đoạn đầu đoạn trích
?Tác dụng của việc sử dụng yếu tố miêu tả ở đoạn đầu Vb?
Khắc hoạ vẻ đẹp nên thơ về cảnh đẹp Sa Pa tạo tâm thế vui vẻ cho du khách khi đến Sa Pa
? Bác lái xe đã giới thiệu sự xuất hiện của nhân vật anh thanh niên ntn?.
 HS: Phát hiện:
Là người cô độc nhất thế gian, rất thèm người.
? Em hiểu ntn về sự thèm người của anh.
 HS : niềm yêu quý con người.
? Nhận xét về cách giới thiệu của bác lái xe.
 HS: độc đáo, gây ấn tượng.
? Cái sự thèm người ở anh thanh niên được kể qua chi tiết nào ?
Đẩy cây chắn ngang đường khiến xe phải dừng lại để gặp mọi người
? Theo em vì sao anh phải làm như vậy ?
Để giải tỏa khỏi nỗi cô độc. anh đã chủ động tìm đến kết bạn với mọi người
? Nêu hoàn cảnh sống và công việc của anh thanh niên.
 + Sống 1 mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2.600 mét, quanh năm không một bóng người.
II. Tìm hiểu văn bản
1. Cốt truyện và tình huống truyện.
 - Cốt truyện đơn giản chỉ là câu chuyện sinh hoạt và lao động trong đời thường.
- Tình huống: Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa 3 người(anh thanh niên,cô kỹ sư,ông hoạ sỹ)
2. Nhân vật anh thanh niên
* Hoàn cảnh sống 
- Sống một mình trên đỉnh Yên Sơn
- Làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu.
4. Củng cố bài
- GV khái quát nội dung tiết học
- Gv cho hs tóm tắt lại VB
5. Hướng dẫn về nhà
Soạn tiếp phần còn lại: phân tích nhân vật anh thanh niên
* Rút kinh nghiệm
Ngày soạn: 14/11/2014 
Ngày giảng: 9A: / /2014
	 9B: / /2014
Tiết 67
	LẶNG LẼ SA PA
Tiếp theo
	Nguyễn Thành Long
A.Mục tiêu cần đạt 
1. Kiến thức 
- Vẻ đẹp của hình tượng con người thầm lặng cống hiến quên mình vì Tổ quốc trong tác phẩm.
- Nghệ thuật kể chuyện, miêu tả sinh động, hấp dẫn trong truyện.
2. Kĩ năng 
- Phân tích được nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Cảm nhận được một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm.
3. Thái độ: Yêu quý lao động và đóng góp sức mình cho quê hương 
4. Năng lực cần đạt
- Tự học, giao tiếp, quản lí bản thân, giải quyết vấn đề
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. GV : Đọc tư liệu tham khảo. 
2. HS : Soạn bài theo câu hỏi đọc hiểu văn bản SGK .
C: Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
Tự nhận thức, lắng nghe, giao tiếp. 
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức: 9A .......................9B...............................
2. Kiểm tra bài cũ: ? Tóm tắt VB Lặng lẽ Sa Pa
3. Bài mới: 1p
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài
* Hoạt động 2: HDHS Tìm hiểu tiếp văn bản
- Mục tiêu: Phân tích hình tượng nhân vật anh thanh niên, thấy được phẩm chất cao đẹp của người lao động trong công cuộc xây dựng XHCN.
- Phương pháp: Phân tích giảng bình, thảo luận.
- Thời gian: 30p
 Hoạt động của thầy và trò 
 Nội dung 
HS theo dõi nội dung phần 2
Nhân vật anh thanh niên được giới thiệu ở phương diện nào?
? Qua cuộc trò chuyện của anh thanh niên và những người khách giúp em biết điều gì về công việc của anh ? 
+ Công việc hàng ngày là công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu: (183)Đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất .. .
? Công việc của anh đòi hỏi cần phải có đức tính gì?
+ Công việc đòi hỏi phải chính xác, tỉ mỉ. tinh thần trách nhiệm cao..
Hs đọc đoạn : «  Gian khổ nhất.. ngủ lại được »
? Em thấy cách trần thuật của đoạn trích có gì đặc điểm gì ?
Giọng điệu tự nhiên chân thực có sức gợi tả
 ? Đoạn trích gợi cho em những hình dung nào?
Điều kiện làm việc của anh thanh niên
(Theo em anh thanh niên hằng ngày làm việc trong điều kiện ntn?)
 Khí hậu khắc nghiệt, lạnh quanh năm, thiếu thốn tình cảm vật chất..
? Bằng cách nào anh thanh niên có thể hoàn thành được nhiệm vụ của mình.
 Ý thức tự giác, niềm say mê công việc, yêu nghề 
? Anh có suy nghĩ ntn về công việc của mình
 theo dõi đoạn trích Hồi chưa vào nghề..chết mất
" khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao lại gọi là 1 mình được" "Công việc của cháu gian khổ thế, nhưng cất nó đi cháu buồn đến chết mất"
Em đánh giá ntn? về suy nghĩ của anh?
-> Những suy nghĩ đúng đắn về công việc
? Với tinh thần làm việc tự giác anh thanh niên đã có 1 đóng góp vô cùng ý nghĩa cho cuộc kháng chiến của ta lúc bấy giờ, em hãy phát hiện đó là đóng góp gì ?
Nhờ góp phần phát hiện một đám mây khô giúp không quân ta hạ đượcc máy bay Mỹ trên cầu Hàm Rồng
?Em thấy trong công việc anh thanh niên là người ntn.
 HS: Trao đổi, phát biểu.
? Ngoài công việc, anh thanh niên còn được giới thiệu ở phương diện nào?.
gv gợi ý
? Khi Bác lái xe giới thiệu về ông họa sỹ và cô kỹ sư anh tỏ thái độ ntn??
+ Vui mừng khi có khách đến chơi
? Những chi tiết thể hiện thái độ, tình cảm của anh thanh niên với mọi nguời
+ Gửi tặng tam thất cho vợ bác lái xe
+ Khách đến về trước pha nước, hái hoa tặng
+ Kể chuyện say sưa, tự nhiên...
+ Tặng làn trứng
Em nhận thấy những phẩm chất nào đáng quý ở nhân vật này qua những chi tiết vừa kể?
? Trong lúc cô kỹ sư thăm nhà anh cô đã có dịp được biết thêm điều gì về cuộc sống của anh?
Sắp xếp nơi ở gọn gàng, có tinh thần tự học, thời gian rảnh rỗi còn nuôi gà trồng hoa tự lo chăm lo cho cuộc sống cá nhân
? Điều gian khổ nhất trong cuộc sống của anh là gì?
- Sự cô đơn tuyệt đối.
? Anh đã vượt qua điều đó bằng cách nào?
say mê trong công việc và tìm mọi cách để tiếp xúc với mọi người. Rất hồn nhiên khi anh nói với hai người khách về việc thèm người của mình
HS đọa đoạn trích “Còn người thì...”
? Vậy mà khi biết ông họa sỹ vẽ chân dung mình anh tỏ ra ntn?
anh từ chối, e ngại và giới thiệu những người khác đáng vẽ hơn anh nhiều (ông kĩ sư ở vườn rau SaPa, anh cán bộ lập bản đồ sét)
? Điều đó cho thấy phẩm chất nào ở anh?
+ Khiêm tốn. Luôn cảm thấy công việc và những đóng góp của mình là nhỏ bé.
? Theo em cảm nhận thì anh thanh niên là một mẫu người ntn?
? Để khắc hoạ nhân vật anh thanh niên, tác giả đã sử dụng nghệ thuật tiêu biểu nào?
 Miêu tả trực tiếp
Từ đó làm nổi bật hình ảnh anh thanh niên ntn trong sự cảm nhận của em.
 HS: Trao đổi, phát biểu
GV: Qua giây phút gặp gỡ ngắn ngủi, chân dung, tính cách anh thanh niên đã hiện lên rõ nét và đầy sức thuyết phục với những phẩm chất tốt đẹp, trong sáng. Là một trong những con người lao động trẻ tuổi, làm công việc bình thường, lặng lẽ mà vô cùng cần thiết, có ích cho nhân dân, đất nước trên đỉnh núi SaPa mây phủ đẹp tuyệt vời. Đó là chân dung về con người lao động mới đương thời.
? Nhân vật ông hoạ sĩ có vai trò gì trong truyện.
 HS: Đóng vai trò là người kể chuyện, phần lớn câu chuyện và các nhân vật trong chuyện đều được hiện lên qua cái nhìn, suy nghĩ của nhân vật hoạ sĩ.
? Khi tiếp xúc và trò chuyện với anh thanh niên, ông có cảm xúc gì.
 HS: Phát biểu: ông ngạc nhiên, cảm phục, quý mến anh.
? Cuộc sống của anh thanh niên khiến ông suy nghĩ như thế nào về nghề nghiệp, nghệ thuật, cuộc sống của con người.
 HS: Phát hiện: chặng đường tìm kiếm nghệ thuật không phải dễ dàng
? Vì sao hoạ sĩ cho rằng một con người như anh thanh niên là cơ hội hãn hữu cho sáng tác.
 HS: Cuộc sống của anh có sức mạnh khơi dậy cảm hứng sáng tạo nghệ thuật.
GV: Cách sống của anh khiến ông quên đi tuổi già để tiếp tục sáng tạo nghệ thuật.
? Đến đây em có nhận xét gì về nhân vật hoạ sĩ.
 HS: Trao đổi, phát biểu.
? Vì sao cô kỹ sư có mặt ở Sa Pa ?
 Cô đi để nhận công việc mới
? Cuộc gặp gỡ đã giúp cô kĩ sư điều gì.
 HS: Trao đổi, phát biểu.
- Qua cuộc gặp gỡ, giúp cô hiểu thêm về con đường cô đã lựa chọn, đang đi tới, giúp cô hiểu đúng hơn mối tình nhạt nhẽo mà cô đã từ bỏ, cô yên tâm hơn quyết định của mình.
? Bác lái xe đã kể về anh thanh niên với một thái độ ntn.
 - Thái độ đầy thiện cảm, niềm tin thật lạ.
GV: Thiếu nhân vật này sẽ làm cho câu chuyện kém phần sinh động hấp dẫn. Bác lái xe đã kích thích sự tò mò của mọi người khiến ông hoạ sĩ và cô kĩ sư phải nóng lòng gặp gỡ.
? Ngoài hai nhân vật này, trong văn bản này còn có nhân vật nào? Họ là những con người ntn.
 * Nhân vật ông bố, ông kĩ sư vườn rau, người cán bộ nghiên cứu sét:
hi sinh quyền lợi riêng vì công việc chung, lao động miệt mài, âm thầm cống hiến.
GV: Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ, chỉ nghe tên là người ta nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, lại có những con người đang âm thầm ngày đêm cống hiến.
 ? Những biểu hiện nào mới mẻ trong hình thức kể chuyện.
 HS: Cốt truyện đơn giản, tạo tình huống tự nhiên, lựa chọn ngôi kể, điểm nhìn trần thuật hợp lí...
? Chi tiết nào tạo nên chất trữ tình của truyện.
HS: cảnh thiên nhiên, tình cảm từ cuộc gặp gỡ.
 ? Nội dung câu chuyện thể hiện điều gì.
Bài ca về con người lao động bình dị: tiêu biểu là anh thanh niên 
? Vì sao các nhân vật đều không có tên? 
(vì tác giả muốn nói về những người vô danh lặng lẽ, mê say cống hiến. Họ gồm đủ mọi lứa tuổi, làm mọi ngành nghề. Ho là đại diện cho biết bao con người vẫn ngày đêm âm thầm cóng hiến sức mình cho Tổ quốc họ xứng đáng được vinh danh. Là tấm gương để chúng ta học tập noi theo)
II. Tìm hiểu văn bản
2. Nhân vật anh thanh niên
* Hoàn cảnh sống
* Trong công việc
- Ý thức tự giác, say mê với công việc, yêu nghề
* Trong mối quan hệ với mọi người
Cởi mở, chân thành, chu đáo, quý trọng tình cảm.
-> Là mẫu người lí tưởng cả về con người, công việc, nhân cách.
-> Tiêu biểu cho lớp thanh niên trong công cuộc xây dựng đất nước ở những nơi gian khổ nhất.
3. Các nhân vật khác
a. Ông hoạ sĩ
- Là người yêu đời, say mê sáng tạo nghệ thuật, tin tưởng vào tuổi trẻ.
b. Cô kỹ sư
- Nhận thức đúng đắn hơn về sự quyết định lựa chọn công việc của mình
c. Bác lái xe
Thân thiện gẫn gũi sẵn sàng giúp đỡ mọi người
* Ghi nhớ/189
* Hoạt động 3: HDHS Luyện tập 
- Mục tiêu: Vận dụng kiến thức bài học để trình bày suy nghĩ của bản thân về các nhận vật trong truyện, rút ra bài học cho bản thân.
- Phương pháp: khái quát hoá, Vấn đáp tái hiện.
- Thời gian: 5p
Gv hướng dẫn học sinh làm bài tập
? Qua tác phẩm, tác giả muốn gửi đến bạn đọc thông điệp gì.
 HS: Tự bộc lộ.
Nêu chủ đề của truyện
III. Luyện tập
Chủ đề: khẳng định vẻ đẹp của con người lao động, ý nghĩa của những công việc thầm lặng, và niềm vui của lao động tự giác vì mục đích xây dựng Tổ quốc
4. Củng cố bài
- GV khái quát nội dung 2 tiết học
- Nắm vững cốt truyện, nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
5. Hướng dẫn về nhà
- Tìm đọc các tác phẩm thơ ca cùng chủ đề
- Chuẩn bị : Viết bài tập làm văn số 3
* Rút kinh nghiệm