Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Nghĩa tường minh và hàm ý

NGAY SOAN :
14
02
2011
TUAN :
25
NGAY DAY :
16
02
2011
TIET :
122
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS :
Nắm được thế nào là nghĩa tường minh và thế nào làm hàm ý.
Xác định được nghĩa tường minh và hàm ý trong câu.
Có ý thức vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống.
II. Chuẩn bị :
* GV : Bảng phụ ( chép các ngữ liệu ở mịc I )
* HS : Tìm hiểu trước bài học.
III. Tiến trình tiết dạy :
Ổn định lớp (1’)
Kiểm tra bài cũ (4’) : 
a) Câu hỏi : Em hãy giải thích ý nghĩa ( nghĩa đen và nghĩa bóng ) của câu tục ngữ “Tốt gỗ hơn tốt nước sơn”
b) Đáp án : 
Nghĩa đen : Gỗ là chất liệu tạo nên đồ vật. Nước sơn là chất liệu quét lên đồ vật đó để làm cho đồ vật thêm đẹp, thêm bền. Đánh giá một đồ vật bằng gỗ cần chú ý đến chất gỗ của đồ vật đó. Chất gỗ là quan trọng nhất, quyết định giá trị của đồ vật đó hơn là nước sơn bên ngoài.
Nghĩa bóng : Gỗ là nội dung thực chất bên trong. Nước sơn là hình thức bên ngoài. Do vậy, nội dung quan trọng hơn hình thức, quyết định hình thức.
Bài mới :	
- Trong đời sống hằng ngày hoặc trong tác phẩm văn chương, cũng có những câu nói ( lời văn ) được hiểu theo hai nghĩa như vậy, người ta gọi là nghĩa tường minh và hàm ý . 
- Vậy thế nào là nghĩa tường minh và thế nào là hàm ý ?
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung kt
Hđ 1 : Hd HS phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.
* Treo -> Gọi HS đọc thông tin trên bảng phụ.
-H: Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !” , em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ? Vì sao anh ta không nói thẳng điều đó với cô gái ?
-H: Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì ?
-H: Qua việc phân tích trên, em hiểu thế nào là nghĩa tường minh và thế nào là hàm ý ?
Hđ 1 : Tìm hiểu phần I của bài
* Đọc thông tin trên bảng phụ.
* Xác định yêu cầu câu hỏi -> Tìm đáp án -> Trả lời :
- Với câu nói của mình, anh thanh niên muốn nói thêm rằng “anh rất tiếc”, nhưng anh không muốn nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng, vì muốn che giấu tình cảm của mình.
- Câu nói thứ hai của anh thanh niên không chứa ẩn ý.
* Khái quát -> Trả lời.
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý : 
 Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
Hđ 2 : Hd HS luyện tập
* Gọi HS đọc -> Nêu yêu cầu của bt 1.
* Cho HS phát biểu, HS khác nhận xét (bổ sung) -> GV góp ý, kết luận.
* Gọi HS đọc và nêu yêu cầu của bt 2 .
* Gọi HS trả lời -> GV nhận xét, kết luận.
* Gọi HS đọc và nêu yêu cầu của bt 3 -> Gọi HS trả lời từng vế của câu hỏi -> HS khác góp ý -> GV nhận xét, kết luận.
* Gọi HS đọc và nêu yêu cầu của bt 4 -> Cho HS trả lời từng vế của câu hỏi -> HS khác góp ý -> GV nhận xét, kết luận.
Hđ 2 : Luyện tập
* Đọc -> Nêu yêu cầu bt 1.
* Tìm đáp án -> Trả lời.
* Đọc -> nêu yêu cầu của bt 2 
* Tìm hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích -> Nêu.
* Đọc -> Nêu yêu cầu của bt 3.
* Tìm câu chứa hàm ý và xác định nội dung của hàm ý -> trả lời.
* Đọc -> Nêu yêu cầu của bt 4.
* Xác định nghĩa hàm ý của những câu in đậm -> Trả lời.
II. Luyện tập :
 1\ SGK :	
 a) Câu “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.” Đặc biệt là cụm từ “tặc lưỡi” cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên. Đây là cách dùng “hình ảnh” để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
 b) Trong câu cuối đoạn văn, những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc mùi soa là :
 - mặt đỏ ửng ( ngượng ) ;
 - nhận lại chiếc khăn ;
 - quay vội đi ( quá ngượng ).
 Qua các hình ảnh này, có thể thấy cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng. Cô ngượng vì định kín đáo để lại khăn làm kỉ vật cho người thânh niên, thế mà anh lại quá thật thà tưởng cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại.
 2\ SGK 
 Hàm ý của câu in đậm là : “Oâng hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.”
 3\ SGK
 Câu “Cơm chín rồi !” có chứa hàm ý, đó là “Oâng vô ăn cơm đi”
 4\ SGK.
 Những câu in đậm ở đây không chứa hàm ý. Câu in đậm thứ nhất là câu nói lảng ( nói sang chuyện khác tránh đề tài đang bàn, còn gọi là “đánh trống lảng” ). Câu in đậm thứ hai là câu nói dở dang.
Hđ 3 : Củng cố – dặn dò :
Gọi HS nhắc lại nội dung kiến thức của bài học.
Dặn dò :
Nắm khái niệm nghĩa tường minh và hàm ý.
Hoàn thiện các bài tập vào vở bài tập.
Tìm hiểu bài “Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ”, cụ thể :
 + Đọc vb “Khát vọng hoà nhập, hiếng dâng cho đời” và trả lời các câu hỏi ở phần I SGK.
 + Tìm hiểu các nội dung kiến thức của bài học trong phần Ghi nhớ.