Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 118: Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Ngày soạn: 29/2/2010 
Ngày dạy: 1/3/2010. 
Tiết 118. Nghị luận về tác phẩm truyện 
 (hoặc đoạn trích )
A.Mục tiêu cần đạt :
1.Kiến thức.
-Giúp học sinh hiểu rõ thế nào là nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích), nhận diện chính xác một bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích).
-Nắm vững các yêu cầu đối với một bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) để có cơ sở tiếp thu, rèn luyện tốt về kiểu bài này ở các tiết tiếp theo.
2.Kĩ năng:
-Rèn luyện kĩ năng nhận diện và kĩ năng viết một văn bản nghị luận về một tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.
 3.Thái độ:
-Học sinh luôn có ý thức vận dụng lý thuyết để làm bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.
B. Chuẩn bị .
- Giáo viên: Chuẩn bị bảng phụ.
- Học sinh: Chuẩn bị bài theo hướng dẫn của giáo viên.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
1: Kiểm tra sự chuẩn bị của hs:. ( 6’) ? Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí? Bài văn nghị luận tư tưởng đạo lí có nội dung, hình thức như thế nào?
 2: Tiến trình dạy học:
 * Giới thiệu bài. ( 1’)
 * Bài mới. ( 37’)
Hoạt động của
giáo viên
Hoạt động của H/S
Nội dung cần đạt
GV đọc đoạn trích SGK/61
? Bài văn chia làm mấy phần? Giới hạn của từng phần?
? Vấn đề nghị luận ở văn bản là gì?
? Vấn đề này được thể hiện ở câu văn nào?
? Em hãy đặt một nhan đề thích hợp cho văn bản?
? Vấn đề nghị luận được triển khai bằng những luận điểm nào? 
? Tìm những câu văn nêu cô đúc các luận điểm ?
GV định hướng học sinh theo dõi vào phần kết thúc bài văn.
? Câu văn nào nêu cô đúc vấn đề đã nghị luận?
GV yêu cầu học sinh đọc lại các luận điểm.
GV y/c h/s theo dõi vào các luận điểm trong bài
? Các luận điểm trong bài được làm sáng tỏ thông qua phương pháp lập luận nào? Em hãy phân tích?
? Qua các luận điểm ta thấy những nét tính cách nổi bật nào của anh thanh niên?
? Vì sao ta nắm được những nét tính cách nổi bật đó của nhân vật.
? Nhận xét lời văn, bố cục của bài viết?
GV khái quát
? Từ văn bản nghị luận về nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa em cho biết thế nào là NL về tác phẩm truyện?
? Những nhận xét, đánh giá về truyện phải xuất phát từ đâu? Có tính chất như thế nào?
? Bố cục , lời văn của bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích) cần đảm bảo những yêu cầu gì?
GV khái quát toàn bài yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ SGK/63
GV yêu cầu học sinh thực hiện phần luyện tập.
GV yêu cầu học sinh đọc đoạn văn.
? Vấn đề nghị luận của đoạn văn là gì?
? Đoạn văn nêu những ý kiến chính nào?
? Các ý kiến đó giúp ta hiểu thêm gì về Lão Hạc?
? Để làm sáng tỏ các ý kiến tác giả đã dùng cách lập luận nào?
GV khái quát toàn bài.
- Đọc bài.
- Độc lập.
-Vận dụng
-Phát hiện
-Độc lập
-Khái quát
-Nhận xét
- Đọc
-Khái quát
- nhận xét 
- Giải thích 
-Nhận xét
- Nghe, ghi
- Khái quát
- Khái quát
- Phát hiện
- Phát hiện
- Bộc lộ
- Khái quát 
I. Tìm hiểu bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
1.Bài văn trích : SGK/61
-Bài văn chia ba phần
+Phần 1 : Từ đầu đến ấn tượng khó phai mờ 
+Phần 2: Tiếp đến lo nghĩ cho đất nước 
+Phần 3 còn lại. 
- Những phẩm chất, đức tính tốt đẹp của,đáng quí của anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa.
- Câu văn nêu luận đề: Dù được miêu tả nhiều hay ít..khâm phục.Trong đó, anh thanh niên làm công tác ...để lại cho ta ấn tượng khó phai mờ.
- Nhan đề:
+ H/ả anh thanh niên làm công tác khí tượng trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa.
+ Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ.
- Sa Pa không lặng lẽ.
+ Xao xuyến Sa Pa.
+ Sức mạnh của niềm đam mê.
 -Vấn đề được triển khai thông qua ba luận điểm.
+ Luận điểm 1: Nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình.
+ Luận điểm 2: Anh thanh niên thật đáng yêu ở nỗi thèm người, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo.
+ Luận điểm 3: Người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn.
- Câu văn chủ đề nêu luận điểm 1: Trước tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời... gian khổ của mình .
- Câu chủ đề nêu luận điểm 2: Nhưng anh thanh niên này thất đáng yêu ở nỗi" thèm người"...chu đáo.
- Câu chủ đề nêu luận điểm 3: Công việc vất vả... lại rất khiêm tốn .
- Các câu văn cô đúc vấn đề nghị luận: Cuộc sống của chúng ta... thật đáng tin yêu.
- Các luận điểm được phân tích, chứng minh một cách thuyết phục bằng dẫn chứng trong tác phẩm, luận cứ xác đáng sinh động bởi những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của tác phẩm.
- Say mê với công việc, khiêm tốn, nhiệt tình...
- Thông qua chi tiết hành động cử chỉ lời nói của nhân vật trong tác phẩm.
- Bài văn được dẫn dắt tự nhiên, bố cục chặt chẽ. Từ việc nêu vấn đề đến việc phân tích, diễn giải, khẳng định nâng cao vấn đề nghị luận.
- Các luận điểm được nêu rõ ràng, ngắn gọn, gợi được ở người đọc sự chú ý.
- Bố cục bài víêt rõ ràng:
+ Mở bài : Nêu vấn đề Giới thiệu nhân vật và vẻ đẹp của nhân vật.
+ Thân bài: Trình bày từng vẻ đẹp ở nhân vật bằng những luận điểm, luận cứ rõ ràng xác đáng lấy từ chi tiết trong tác phẩm...
+ Kết bài: Nâng cao vấn đề nghị luận. Với truyện ngắn này phải chăng...
- Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích là trình bày những nhận xét đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện...
- Những nhận xét đánh giá phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách , số phận của nhân vật và nghệ thuật của tác phẩm.
+ Nhận xét rõ ràng, đúng đắn, có luận cứ và lập luận thuyết phục.
- Bố cục mạch lạc, lời văn rõ ràng chuẩn xác, gợi cảm.
2. Ghi nhớ SGK/63
II. Luyện tập.
- Vấn đề nghị luận: Tình thế lựa chọn nghiệt ngã của nhân vật lão Hạc và vẻ đẹp của nhân vật này.
- ý kiến chính: Nam Cao đã đưa ra một tình thế lựa chọn đối với Lão Hạc đó là giưã cái sống và cái chết.
+ Lão đã chọn cái chết trong còn hơn phải sống khổ nhục để bảo toàn tính cách của mình.
+ Cái chết đó giúp ta nhận thấy rõ tình phụ tử thiêng liêng, thăm thẳm.
- Lão Hạc là là một nhân cách đáng kính trọng, một tấm lòng hi sinh cao quý.
- Phân tích nội tâm, hành động của nhân vật Lão Hạc.
 * Đánh giá:
D. Hướng dẫn hoạt động nối tiếp: ( 2’)
- GV yêu cầu họac sinh học và nắm chắc phần ghi nhớ SGK/63
- Chuẩn bị bài Cách làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích)