Giáo án môn Ngữ văn khối lớp 9 - Bài 15: Chiếc lược ngà

Ngày soạn : 8 / 12 / 06 07 
Ngày giảng : 10 / 12 / 06 07 
Bài 15. Chiếc lược ngà
( Nguyễn Quang Sáng )
Tiết 71 - 72: Đọc - Hiểu văn bản
A.Mục tiêu cần đạt.
1.Kiến thức :
- Cảm nhận được tình cha con sâu nặng trong hoàn cảnh éo le của cha con ông Sáu trong truyện.
- Nắm được nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, đặc biệt là nhân vật bé Thu; Nghệ thuật xây dựng tình huống bất ngờ mà tự nhiên của tác giả.
2.Kĩ năng.
- Rèn luỵên kĩ năng đọc diễn cảm, biết phát hiện những chi tiết nghệ thuật đáng chú ý trong mấy truyện ngắn.
3.Thái độ.
-Biết yêu quí trân trọng những con người lao động mới XHCN.
B.Chuẩn bị :
* Giáo viên: Soạn giáo án - Truyện ngắn Chiếc lược ngà.
* Học sinh: Soạn bài theo câu hỏi - Đọc tóm tắt truyện.
C.Tổ chức các hoạt động dạy và học.
* Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ.( 6’)
? Nêu chủ đề của truyện '' Lặng lẽ Sa Pa ''? Giá trị nội dung của truyện?
* Hoạt động 2:Giới thiệu bài : . ( 1’)
Giới thiệu về nhà văn Nguyễn Quang Sáng sau đó dẫn vào bài
* Hoạt động 3:Bài mới : ( 1’)
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cần đạt
GV: Gọi học sinh đọc chú thích SGK/201.
? Nêu những hiểu biết của em về nhà văn Nguyễn Quang Sáng?
? Hoàn cảnh sáng tác truyện?
GV: Hướng dẫn học sinh đọc.
- Chú ý giọng kể của tác giả ( anh Ba: Mần thinh, cảm động, buồn...).
GV: Đọc-->Gọi học sinh đọc.
? Tóm tắt cốt truyện 8-->10 câu?
? Nhắc lại chú thích 1 - 3 - 4 - 8 - 14?
? Phương thức biểu đạt của văn bản ? :
? Còn có phương thức nào khác?
? Ai là nhân vật chính? Vì sao em xác định như vậy?
? Câu chuyện về tình cha con được kể theo trình tự nào?
? Chuyện được kể theo ngôi thứ mấy?
? Tình huống nào bộc lộ sâu sắc, cảm động tình cha con giữa ông Sáu và bé Thu?
? Diễn biến tâm lí và tình cảm của bé Thu trong đoạn trích có thể chia làm mấy giai đoạn? Đó là những giai đoạn nào?
? Bé Thu đã có phản ứng gì khi ông Sáu gọi mình là con và xưng ba?
? Những cử chỉ và tiếng kêu ấy biểu hiện cảm xúc gì của bé Thu?
? Khi má bảo Thu mời ba vào ăn cơm bé Thu đã phản ứng như thế nào?
? Bình thường đó là cách nói được dùng trong quan hệ như thế nào?
? Thái độ đó cho thấy bé Thu muốn tỏ thái độ như thế nào với mọi người?
? Trong bữa cơm, bé Thu đã phản ứng gì?
? Phản ứng ấy cho thấy thái độ của bé Thu đối với ông Sáu như thế nào?
? Cự tuyệt của bé Thu có phải là dấu hiệu của đứa trẻ hư không? Vì sao?
? Nguyên nhân nào làm cho bé Thu không nhận ra cha mình?
? Nếu ở trong hoàn cảnh đó em sẽ sử sự như thế nào?
Tiết 2.
? Kể tóm tắt nội dung đoạn trích?
- HS: Quan sát đoạn văn " Sáng hôm sau... tuột xuống"
? Bé Thu nhận cha trong hoàn cảnh nào?
? Nhận xét thái độ và hành động của bé Thu trong buổi sáng chia tay với ông Sáu?
? Khi nghe ông Sáu nói "thôi", ba đi nghe con" bé Thu có phản ứng như thế nào?
? Tiếng kêu thét gọi ba của Thu ở đây có gì giống và khác với tiếng kêu thét gọi má ở đầu văn bản?
? Tác giả đã bình luận tiếng kêu đó của bé Thu như thế nào?
? Không những thế ở bế Thu còn có những hành động nào?
? Nhận xét về hành động này của bé Thu?
? Chứng kiến cảnh tượng đó mọi người có thái độ như thế nào? Vì sao?
? Vì sao bé Thu lại có sự thay đổi về tình cảm và thái độ với ông Sáu như vậy?
? Em có nhận xét gì về tình cảm của bé Thu?
? Nhận xét nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật bé Thu trong truyện?
GV: Yêu cầu học sinh quan sát phần đầu văn bản.
? Khi được về thăm nhà và gặp con, ông Sáu đã thể hiện tình người cha trong những chi tiết miêu tả nào?
? Tâm trạng của ông Sáu lúc đó như thế nào?
? Thái độ của bé Thu có đáp ứng niềm mong đợi của người cha hay không? Ông Sáu có phản ứng như thế nào trong tình huống đó?
? Trong ba ngày đó, ông Sáu mong mỏi nhất điều gì? Sự cố gắng của ông có đạt kết quả không?
? Trong buổi chia tay, nhìn bé Thu tình cảm của ông Sáu như thế nào?
? Khi bé Thu cất tiếng gọi ba thái độ của ông Sáu như thế nào?
? Vì sao ông Sáu lại khóc?
GV: Dẫn dắt phần cuối truyện.
? Khi trở lại khu căn cứ tình cảm của ông Sáu với bé Thu diễn biến như thế nào?
? Khi tìm được khúc ngà tâm trạng ông Sáu như thế nào?
? Tác giả miêu tả ông Sáu làm chiếc lược ngà như thế nào?
? Sau khi hoàn thành ông đã khắc dòng chữ gì lên sống lưng lược?
? Việc ông Sáu dồn hết tâm lực để làm chiếc lược bằng ngà nói lên điều gì?
? Từ khi có cây lược, tâm trạng ông Sáu như thế nào?
? Cử chỉ cuối cùng của ông Sáu trước khi hi sinh là gì?
? Chi tiết ông Sáu cố gửi lại cây lược nói lên điều gì?
? Cây lược còn gợi cho người đọc điều gì về chiến tranh và cuộc sống con người?
? Cây lược trở thành vật như thế nào đối với cha con ông Sáu?
? Vì sao tác giả lại đặt nhan đề '' Chiếc lược ngà ''?
? Người kể chuyện trong tác phẩm này là ai? Việc chọn ngôi kể như thế có tác dụng gì?
? Sau khi học và đọc truyện em có cảm xúc và suy nghĩ gì?
? Nêu những thành công về nghệ thuật?
GV khái quát gọi học sinh đọc ghi nhớ SGK.
-Đọc
-Độc lập
-Nêu
- Nghe
-Đọc
Tóm tắt
-Phát hiện
-Phát hiện
-Lí giải
-Nhận xét
-Nhận xét
-Suy luận
-Phát hiện
-Phát hiện
-Nhận xét
-Phát hiện
-Nhận xét
-Suy luận
-Phát hiện
-Nhận xét
-Lí giải
-Nhận xét
- Bộc lộ.
-Kể
-Phát hiện
-Nhận xét
-Phát hiện
-So sánh
-Đọc
-Nhận xét
-Phân tích
-Lí giải
-Lí giải
-Nhận xét
-Khái quát
-Quan sát
-Phát hiện
-Phát hiện
-Suy luận
-Nhận xét
-Suy luận
-Phát hiện
-Lí giải
-Phát hiện
-Phát hiện
-Miêu tả
-Phát hiện
-Lí giải
-Phát hiện
-Nhận xét
-Suy luận
-Suy luận
-Lí giải
-Lí giải
-Nhận xét
-Cảm nhận
-Khái quát
I.Đọc - Tìm tiếp xúc văn bản
*Tác giả, tác phẩm
- Nhà văn Nam Bộ nổi tiếng với nhiều thể loại truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch bản...
- Viết năm 1966 tại chiến trường Nam Bộ trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
* Từ khó
*.Tìm hiểu cấu trúc văn bản.
- Tự sự.
- Miêu tả, lập luận.
- Ông Sáu, bé Thu-->câu chuyện xoay quanh 2 nhân vật này từ đầu đến cuối.
- Thời gian.
- Ngôi số 1 '' tôi ''.
- 2 tình huống:
+ Hai cha con gặp nhau sau tám năm xa cách, bé Thu không nhận ba, đến khi nhận ra thì ông Sáu phải ra đi-->Tình huống cơ bản.
+ ở chiến khu anh Sáu làm chiếc lược ngà và hi sinh.
II.Đọc- Hiểu văn bản.
1. Nhân vật bé Thu.
- Trước buổi chia tay, trước khi thừa nhận ông Sáu là ba.
- Trong buổi chia tay, khi nhận ba thì ba đã phải ra đi.
a. Thái độ và tình cảm của bé Thu trong 2 ngày đầu.
- Nghe gọi, con bé giật mình...
- Con bé thấy lạ quá, mặt nó bỗng tái đi, vụt chạy kêu thét 
'' Má...''
* Lo lắng, sợ hãi.
- Ngang bằng, suồng sã.
- Nói trống không với ông Sáu.
- Vô ăn cơm - cơm chín rồi...
- Không chấp nhận ông Sáu là ba.
- Khi ông Sáu bỏ trứng cá to vàng vào chén nó: '' Nó liền lấy đũa...tung toé ra cả mâm ".
- Khi bị ông Sáu đánh: ''Nó nhảy xuống xuồng, sang nhà ngoại mách với ngoại và khóc''.
- Cự tuyệt quyết liệt.
- Không- > Vì bé Thu không thể chấp nhận một người khác với cha mình trong bức ảnh thu chưa hiểu nguyên do của vết dữ dằn trên mặt ông hai.
- Tội ác của đế quốc mĩ.
b. Thái độ và hành động của Thu khi nhận ra cha.
- Sáng hôm sau ông sáu phải ra đi.
+ Thái độ: Thay đổi đột ngột. - - Vẻ mặt sầm lại.
- Nhìn với vẻ nghĩ ngợi.
- > Muốn nhận cha nhưng không dám vì trót làm ba giận.
- Kêu thét lên: Ba...a...ba...
- > Tiếng kêu đứt quãng như nghẹn lại, nấc lên...
- Tiếng kêu như tiếng xé, xé sự im lặng...
- Vừa kêu vừa chạy.
+ Chạy thốt lên...ôm chặt lấy cổ ba...
+ Hôn ba nó cùng khắp... 
- Hành động gấp gáp-->thể hiện tình yêu thương, kính trọng, muốn giữ ba lại.
- Có người không cầm được nước mắt...
-->Xúc động trước tình cảm cha con bị dồn nén... 
- Được bà giải thích-->sự nghi ngờ được giải toả. 
*Tình cảm sâu sắc, mạnh mẽ, yêu thương cha.
- Miêu tả qua cử chỉ, hành động, lời nói. 
2.Tình cảm cha con sâu nặng của ông Sáu. 
- '' Tình người cha cứ nôn nao trong người anh ''.
- Khi đoán biết là con không thể chờ xuồng cập bến.
- Nhún chân nhảy lên bờ.
- Kêu to lên...
- Xúc động.
- Ông đứng sững người lại...mặt sầm lại...tay buông xuống như bị gãy.
- Mong được nghe một tiếng gọi '' ba '' của con gái, nhưng không có kết quả.
- Muốn ôm con, hôn con nhưng lại sợ nó giẫy lên bỏ chạy.
- Xúc động, khóc.
- Sung sướng, hạnh phúc.
- Nhớ con, ân hận vì đã đánh con, nhớ lời dặn của con, tìm khúc ngà làm chiếc lược cho con.
- Hớn hở như một đứa trẻ được quà.
- Cưa từng chiếc răng lược '' Thận trọng, tỉ mỉ...''.
- '' Yêu nhớ...của ba ''.
- Tình cảm giành cho con.
- Nhớ con...
- Càng mong gặp con.
- Móc cây lược trao vào tay người bạn chiến đấu.
*Tình cha con thắm thiết, sâu nặng.
- Những đau thương, mất mát, éo le mà chiến tranh gây ra.
* Cây lược là kỉ vật thiêng liêng của tình phụ tử.
- Cây lược là kỉ vật cuối cùng của người cha muốn trao cho con, cây lược ấy là biểu tượng của tình cha con '' không thể chết '' dù người cha đã hi sinh.
- Người kể chuyện là nhân vật bác Ba ( bạn ông Sáu ).
- Kể ở ngôi thứ nhất.
- Tác dụng : Làm cho câu chuyện trở nên khách quan, đáng tin cậy...
IV.Tổng kết.
1.Nội dung.
- Cảm động về tình cha con thắm thiết sâu nặng của cha con ông Sáu trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh.
2.Nghệ thuật.
- Xây dựng tình huống truyện bất ngờ.
- Miêu tả tâm lí nhân vật.
* Ghi nhớ SGK
* Hướng dẫn học bài ở nhà : ( 1’)
-Đọc tóm tắt tác phẩm. Tập phân tích nhân vật bé Thu.
-Ôn tập chuẩn bị kiểm tra 1 tiết văn thơ hiện đại.