Giáo án môn Vật lý 9 - Tuần 17 - Tiết 33: Hiện tượng cảm ứng điện từ

Tuần 17. Tiết 33. Bài 31: HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
I. Mục tiêu:
- Làm được TN dùng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện để tạo ra dòng điện cảm ứng.
- Mô tả được cách làm xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín bằng nam châm vĩnh cửu hoăc nam châm điện.
- Sử dụng được đúng hai thuật ngữ mới, đó là dòng điện cảm ứng và hiện tượng cảm ứng điện từ.
II. Chuẩn bị:
* Đối với GV:
	- 1 đinamô xe đạp có lắp bóng đèn.
	- 1 đinamô xe đạp đã bóc một phần vỏ ngoài đủ nhìn thấy nam châm và cuộn dây ở trong.	
* Đối với mỗi nhóm HS:
	- 1 thanh nam châm có trục quay vuông góc với thanh.
	- 1 nam châm điện và 2 pin 1,5V; 1 cuộn dây có gắn bóng đèn LED.
 III. Gợi ý tổ chức hoạt động của học sinh.
1. Ổn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ: 
 3. Bài mới: 
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
NỘI DUNG
Hoạt động 1: Phát hiện ra cách khác để tạo ra dòng điện ngoài cách dùng pin hay acquy.
- Cá nhân suy nghĩ trả lời câu hỏi của GV.
- Có một số ý kiến khác nhau về hoạt động của đinamô xe đạp.
+ GV nêu vấn đề: Ta đã biết muốn tạo ra dòng điện phải có nguồn điện là acquy hay pin. Em có biết trường hợp nào không dùng pin hay acquy mà vẫn tạo ra dòng điện được không?
(gơi ý thêm: Bộ phận nào làm cho đèn xe đạp phát sáng)
+ Trong bình điện xe đạp (gọi là đinamô xe đạp) có những bộ phận nào, chúng hoạt động như thế nào để tạo ra dòng điện?
Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu tạo của đinamô xe đạp và dự đoán xem hoạt động của bộ phận nào trong đinamô là nguyên nhân chính gây ra dòng điện.
- Phát biểu chung ở lớp, trả lời câu hỏi của GV.
? Xem hình 31.1 SGK và quan sát một đinamô đã tháo vỏ đặt trên bàn GV để chỉ ra các bộ phận chính của đinamô.
? Dự đoán xem hoạt động của bộ phận chính nào của đinamô gây ra dòng điện?
I. Cấu tạo và hoạt động của đinamô xe đạp.
- Trong điamô có một nam châm và cuộn dây. Khi quay núm của điamô thì nam châm quay theo và đèn sáng.
Hoạt động 3: Tìm hiểu cách dùng nam châm vĩnh cửu để tạo ra dòng điện. Xác định trong trường hợp nào thì nam châm vĩnh cửu có thể tạo ra dòng điện?
*HS làm việc theo nhóm:
- Làm TN 1 SGK . Trả lời C1, C2.
- Nhóm cử đại diện phát biểu, thảo luận chung ở lớp để rut ra nhận xét, chỉ ra trong trường hợp nào nam châm vĩnh cửu có thể tạo ra dòng điện.
*Hướng dẫn HS làm từng động tác dứt khoát và nhanh:
+ Đưa nam châm vào trong lòng cuộn dây .
+ Để nam châm nằm yên một lúc trong lòng cuộn dây.
+ Kéo nam châm ra khỏi cuộn dây.
? Dòng điện xuất hiện trong khi di chuyển nam châm lại gần hay ra xa cuộn dây.
II. Dùng nam châm để tạo ra dòng điện.
1. Dùng nam châm vĩnh cửu.
Hoạt động 4: Tìm hiểu cách dùng nam châm điện để tạo ra dòng điện, trong trường hợp nào thì nam châm điện có thể tạo ra dòng điện.
*HS làm việc theo nhóm.
- Làm TN 2, trả lời C3.
- Làm rõ khi đóng hay ngắt mạch điện được mắc với nam châm điện thì từ trường nam châm thay đổi như thế nào.
- Thảo luận chung ở lớp , đi đến nhận xét về những trường hợp xuất hiện dòng điện.
+ Hướng dẫn HS lắp ráp TN , cách đặt nam châm điện (lõi sắt của nam châm đưa sâu vào lòng cuộn dây).
? Khi đóng hay ngắt mạch điện thì từ trường của nam châm thay đổi thế nào ? (Dòng điện có cường độ tăng lên hay giảm đi khiến cho từ trường mạnh lên hay yếu đi).
2. Dùng nam châm điện.
Hoạt động 5: Tìm hiểu thuật ngữ mới: dòng điện cảm ứng, hiện tượng cảm ứng điện từ.
- Cá nhân HS đọc SGK để trả lời.
? Qua những TN trên, Hãy cho biết khi nào xuất hiện dòng điện cảm ứng.
III. Hiện tượng cảm ứng điện từ:
- Có nhiều cách dùng nam châm để tạo ra dòng điện trong một cuộn dây dẫn kín. Dòng điện được tạo ra theo cách đó gọi là dòng điện cảm ứng.
- Hiện tượng xuất hiện dòng điện cảm ứng gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ.
Hoạt động 6: Vận dụng.
Làm việc cá nhân . Trả lời C4.
- Xem GV biểu diển TN kiểm tra.
? Yêu cầu HS đưa ra dự đoán trả lời C4.
+ Làm TN biểu diển để kiểm tra dự đoán.
Hoạt động 7: Củng cố.
- Cá nhân tự đọc phần ghi nhớ ở cuối bài.
- Trả lời các câu hỏi cũng cố của GV.
? Có những cách nào có thể dùng nam châm để tạo ra dòng điện?
? Dòng điện đó gọi là dòng điện gì?
* DẶN DÒ:
- Học thuộc ghi nhớ; làm bài tập trong SBT.
- Chuẩn bị bài 32. “ĐIỀU KIỆN XUẤT HIỆN DÒNG ĐIỆN CẢM ỨNG”.