Giáo án Ngữ văn 7 - Năm học: 2005 - 2006 - Tuần 3 - Tiết 9: Ca dao, dân ca - Những câu hát về tình cảm gia đình

Tuaàn: 3 Tieát: 9
Ngaøy soaïn: 
Ngaøy daïy:
- Ca Dao, Daân Ca -
 NHÖÕNG CAÂU HAÙT VEÀ TÌNH CAÛM GIA ÑÌNH
A/ KEÁT QUAÛ CAÀN ÑAÏT.
Kieán thöùc:
Hieåu ñöôïc khaùi nieäm ca dao, daân ca.
Naém ñöôïc noäi dung, yù nghóa vaø moät soá hình thöùc ngheä thuaät tieâu bieåu cuûa nhöõng baøi ca coù chuû ñeà tình caûm gia ñình vaø tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, con ngöôøi trong baøi hoïc. Thuoäc nhöõng baøi ca trong vaên baûn.
Reøn kó naêng:
-	Luyeän kyõ naêng phaân tích vaø caûm thuï ca dao.
- Giaùo duïc tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, yeâu con ngöôøi lao ñoäng. 
Chuaån bò:
Tích hôïp vôùi baøi : “ Töø laùy” vaø baøi : “ Ngheä thuaät taïo laäp vaên baûn.”
B/ CAÙC BÖÔÙC LEÂN LÔÙP.
OÅn ñònh.	(1’)
Kieåm tra baøi cuõ. (5’)
Theá naøo laø moät vaên baûn coù tính maïch laïc. Cho ví duï.
Baøi môùi.
Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø
Ghi baûng
Hoaït ñoäng 1:
Höôùng daãn ñoïc vaên baûn vaø tìm hieåu chuù thích.
Hoaït ñoäng 2:
Ca dao, daân ca laø moät theå loaïi trong raát nhieàu theå loaïi khaùc cuûa VHDG. Vôùi noäi dung phong phuù giai ñieäu haáp daãn cho ñeán nay ca dao, daân ca vaãn ñöôïc löu truyeàn roäng raõi trong ñôøi soáng vaên hoùa cuûa nhaân daân.
Hoûi: Theo em caàn ñoïc nhöõng baøi ca dao naøy baèng gioïng ñieäu nhö theá naøo? 
TL: Ñoïc gioïng nheï nhaøng tình caûm.
GV chuù yù: Khi ñoïc ta caàn chuù yù ngaét nhòp 2-2-2-2 hoaëc 4-4 gioïng ñoïc nheï nhaøng, eâm aùi, vöøa thaønh kính nghieâm trang vöøa aân caàn, tha thieát.
HS ñoïc baøi
Hoûi: Haõy giaûi thích caùc töø sau : Cuø lao chín chöõ, hai thaân vui vaày
GT theo sgk
Hoaït ñoäng 3: Höôùng daãn tìm hieåu chi tieát.
Hoûi: Theo em taïi sao ngöôøi ta laïi xeáp 4 baøi ca dao naøy trong 1 vaên baûn.
TL: Vì caû 4 baøi ca dao coù cuøng moät chuû ñeà ñoù laø tình caûm gia ñình (Tình caûm vôùi cha meï, oâng baø, anh em.)
baøi ca 1
Hoûi: Baøi 1 laø lôøi cuûa ai noùi vôùi ai? Vì sao em bieát ñieàu ñoù? 
TL: Ñaây laø lôøi cuûa ngöôøi meï ru con. Daáu hieäu ñeå cho thaáy ñieàu ñoù laø tieáng goïi “ Con ôi”
Hoûi: Tình caûm maø baøi 1 muoán dieãn taû laø tình caûm gì? Haõy chæ ra caùi hay cuûa ngoân ngöõ, hình aûnh, aâm ñieäu cuûa baøi ca?
TL: Baøi ca dieãn taû coâng lao trôøi bieån cuûa cha meï ñoái vôùi con caùi vaø ñöa ra moät lôøi khuyeân saâu saéc ñoù laø : Boån phaän cuûa keû laøm con caàn khaéc saâu coâng ôn sinh thaønh cuûa cha meï.
Caùi hay cuûa baøi ca dao laø baøi ca ñaõ söû duïng soùng ñoâi hai bieåu töôïng truyeàn thoáng cuûa vaên hoùa phöông ñoâng laø nuùi vaø nöôùc laáy nhöõng caùi to lôùn, meânh moâng, vónh haèng cuûa thieân nhieân ñeå so saùnh vôùi coâng ôn cuûa cha meï,vì vaäy ñaõ nhaán maïnh ñöôïc söï cao caû vó ñaïi cuõng nhö caùi voâ cuøng, voâ taän trong tình caûm cuûa cha meï ñoái vôùi con caùi.
Töø ngöõ : Cuø lao chín chöõ tuy ngaén goïn song laïi cuï theå hoùa ñöôïc coâng lao vaát vaû cuûa cha meï vôùi con caùi töø luùc môùi sinh cho ñeán luùc tröôûng thaønh.
AÂm ñieäu baøi ca thaät tha thieát, chaân thaønh vaø saâu laéng. 
GV:ÔÛ baøi ca dao naøy ta coù theå deã daøng nhaän ra noäi dung cuûa baøi nhöng caùi hay cuûa baøi laïi ôû caùch noùi. Tuy noùi veà coâng lao cha meï vaø nhaéc nhôû boån phaän cuûa keû laøm con nhöng baøi ca dao khoâng phaûi laø moät lôøi giaùo huaán khoâ khan maø vôùi gioïng ñieäu taâm tình, saâu laéng cuûa moät lôøi ru cuøng vôùi nhöõng hình aûnh bieåu töôïng truyeàn thoáng thaät gaàn guõi cuï theå baøi ca trôû thaønh moät lôøi daên daïy thaät nheï nhaøng maø thaám thía ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi.
HS ñoïc baøi ca dao thöù 2
Hoûi: Baøi 2 noùi veà taâm traïng cuûa ngöôøi con gaùi laáy choàng xa queâ. Em thaáy taâm traïng cuûa coâ gaùi ñöôïc boäc loä ra sao? Caùc hình aûnh thôøi gian, khoâng gian, haønh ñoäng  ñaõ goùp phaàn theå hieän taâm traïng aáy nhö theá naøo?
TL: Taâm traïng nhôù queâ, nhôù meï cuûa coâ gaùi ñöôïc boäc loä thaät thaám thía vaø saâu saéc.
- Thôøi gian “ Chieàu chieàu” khoâng phaûi moät chieàu maø chieàu naøo cuõng vaäy luùc maët trôøi saép laën, luùc ñaõ xong coâng vieäc cuûa moät ngaøy laø luùc taâm tö coù cô hoäi khôi daäy noãi nhôù, nieàm thöông.
- Khoâng gian “ Ngoõ sau” laø nôi khuaát neûo, nôi ít ngöôøi trong nhaø ñeå yù ôû ñoù coâ gaùi tha hoà göûi gaám noãi nhôù cuûa mình. Noãi nhôù caøng ñöôïc khaéc saâu qua cuïm töø “ Ruoät ñau chín chieàu”caùch noùi öôùc leä naøy ñaõ cöïc taû ñöôïc noãi noãi ñau buoàn xoùt xa vì thöông nhôù cha meï, queâ nhaø cuûa coâ gaùi.
GV höôùng daãn tìm vaø ñoïc moät soá baøi. 
Vd : Vaúng nghe chim vòt keâu chieàu
Baâng khuaâng nhôù meï chín chieàu ruoät ñau.
HS ñoïc baøi ca dao thöù 3.
Hoûi: Noãi nhôù thöông vaø söï yeâu kính ñoái vôùi oâng baøñöôïc dieãn taû nhö theá naøo trong baøi? Phaân tích caùi hay cuûa caùch dieãn taû ñoù?
GV giaûi thích theâm veà töø nuoäc laït.
Noãi nhôù thöông vaø söï yeâu kính ñoái vôùi oâng baø ñöôïc dieãn taû baèng loái höùng ( nhaân caùi naøy gôïi ñeán caùi kia) ; vaø loái so saùnh “Bao nhieâu, baáy nhieâu” ñaây laø bieän phaùp quen thuoäc cuûa ca dao coå truyeàn. Caùi hay ôû ñaây laø duøng moät vaät bình thöôøng, gaàn guõi ñeå noùi leân noãi nhôù vaø loøng yeâu kính ñoái vôùi oâng baø. Nuoäc laït gôïi nhôù ñeán coâng lao cuûa oâng baø ngaøy xöa ñaõ xaây döïng neân ngoâi nhaø. Nhöõng nuoäc laït vaãn coøn ñoù maø oâng baø ñaõ ñi xa vì theá noãi nhôù thöông nhö caøng da dieát vaø laéng saâu hôn trong loøng con chaùu.
HS ñoïc baøi ca dao thöù 4
Hoûi: Baøi 4 noùi veà tình caûm anh em thaân thöông trong moät nhaø. Caùc em haõy nhaän xeùt : Caâu 2 muoán ñaëc bieät nhaán maïnh ñieàu gì? Hình aûnh so saùnh “ Nhö theå tay chaân” nhaèm dieãn taû yù gì? 
TL: Caâu 2 muoán ñaëc bieät nhaán maïnh tình caûm ruoät thòt cuûa anh em trong moät nhaø. Caùc töø “ Cuøng chung , moät nhaø, cuøng thaân.”goùp phaàn nhaán maïnh yù anh em tuy hai maø moät cuøng moät cha meï sinh ra cuøng chung soáng, söôùng khoå coù nhau.
Hình aûnh so saùnh gaàn guõi, deã hieåu nhaèm dieãn taû yù gaén boù khaêng khít khoâng theå taùch rôøi cuûa tình caûm anh em nhö chaân vôùi tay laø hai boä phaän khoâng theå thieáu, vaéng treân cô theå ngöôøi.Caùch so saùnh ñoù caøng theå hieän söï gaén boù thieâng lieâng cuûa tình anh em.
HD HS töï lieân heä :
Trong cuoäc soáng haøng ngaøy chuùng ta ñaõ bieát yeâu thöông, ñoaøn keát, gaén boù vôùi anh em mình chöa? Haõy keå ra nhöõng vieäc laøm theå hieän tình caûm cuûa em ñoái vôùi anh, chò, em cuûa em.
Hoûi: Nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät naøo ñöôïc caû boán baøi ca dao söû duïng? 
TL:SD nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät sau : 
+ Theå thô luïc baùt.
+ AÂm ñieäu taâm tình, nhaén nhuû
+ Duøng caùc hình aûnh so saùnh, aån duï quen thuoäc ñeå baøy toû taâm tình.
Ñoïc ghi nhôù sgk.
I/ Ñoïc hieåu vaên baûn.
1/ Theå loaïi.
Ca dao, daân ca.
Duøng thô luïc baùt ñeå theå hieän.
Kieåu vaên baûn bieåu caûm.
2/ Ñoïc vaø giaûi thích töø khoù.
Ñoïc theo nhòp 2-2-2-2 hoaëc 4-4 gioïng nheï nhaøng, eâm aùi, vöøa thaønh kính nghieâm trang vöøa aân caàn, tha thieát.
3/ Phaân tích.
a/ Baøi 1.
Laø lôøi ngöôøi meï ru con. Lôøi ru nheï nhaøng, thaám thía veà coâng ôn trôøi bieån cuûa cha meï ñoái vôùi con vaø boån phaän cuûa keû laøm con ñoái vôùi cha meï.
 b/ Baøi 2 :
Baøi ca dao laø lôøi taâm söï cuûa ngöôøi con gaùi laáy choàng xa queâ nhôù veà meï vaø queâ nhaø. Noãi nhôù aâm thaàm cuûa coâ ñöôïc dieãn taû thaät xuùc ñoäng vaø saâu saéc.
c/ Baøi 3:
Dieãn ta noãi nhôù thöông vaøloøng yeâu kính, bieát ôn cuûa con chaùu ñoái vôùi oâng baø ñaõ maát. 
d/ Baøi 4 :
Baøi ca dao nhaén nhuû anh em ruoät thòt phaûi bieát yeâu thöông, gaén boù, soáng hoaø thuaän vôùi nhau ñeå gia ñình eâm aám,cha meï vui loøng.
Hoaït ñoäng 4: Luyeän taäp 
Baøi 1 : Tình caûm ñöôïc dieãn taû trong boán baøi ca dao laø 
Cuûng coá 
Neâu caûm nghó cuûa em sau khi hoïc xong nhöõng baøi ca dao naøy. 
Daën doø
- Hoïc baøi vaø laøm baøi taäp ôû nhaø.
 	- Soaïn baøi: Nhöõng caâu haùt veà tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, con ngöôøi.