Bài soạn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 154: Tổng kết về ngữ pháp

 Tiết 154
	tổng kết về ngữ pháp 	
A- Mục tiêu cần đạt
Đã soạn tiết 147 + 148	
B- Chuẩn bị : 
	- Làm các bài tập SGK 145.
	- Ôn lại các thành phần câu lớp 6, 7, 8, 9
C- Lên lớp :
	1- Kiểm tra : 
	trong giờ
2- Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung ghi bảng
* Hoạt động 1 :
- HS làm bài tập 1 SGK 145 ? 
 + Thành phần chính là những thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn
 + Chủ ngữ : Nêu tên sự vật, hiện tượng thường trả lời câu hỏi : ai ? Con gì ? Cái gì ...
 + Vị ngữ : Kết hợp với phó từ chỉ thời gian, thường trả lời câu hỏi : làm gì ? Làm sao ? Như thế nào ? Là gì ? ...
- Thành phần phụ ?
 + Trạng ngữ : đứng đầu, cuối câu hoặc giữa chủ ngữ và vị ngữ nêu về hoàn cảnh không gian, thời gian, cách thức, phương tiện, nguyên nhân, mục đích ... diễn ra sự việc trong câu.
 + Khởi ngữ : đứng trước chủ ngữ nêu lên đề tài của câu nói, có thể thêm : về, đối với 
- HS làm bài tập 2 SGK 145 ? Phân tích câu theo sơ đồ :
 a) Đôi càng tôi // mẫm bóng 
 b) Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi - trạng ngữ.
 Mấy người học trò cũ – chủ ngữ
 sắp hàng dưới hiên – vị ngữ
 đi vào lớp – vị ngữ.
 c) Còn tấm gương bằng thủy tinh tráng bạc – khởi ngữ
 nó - chủ ngữ
 vẫn là người bạn trung thực, chân thành ... độc ác – vị ngữ
* Hoạt động 2:
- Thành phần biệt lập và dấu hiệu nhận biết chúng ?
 + Nó không trực tiếp tham gia vào sự việc được nói đến trong câu
 + Phân loại
- HS làm bài tập 2 SGK (145) ?
 + a) Có lẽ tiếng Việt của chúng ta ...
 b) Ngẫm ra thì tôi ...
 c) dừa xiêm thấp .... vỏ hồng
 d) Bẩm 
 Có khi ...
 e) Ơi ! Chiếc xe vận tải
* Hoạt động 3:
- Hướng dẫn HS làm bài tập 1 SGK (146)
 + Câu đơn là câu có 1 cụm chủ vị.
 + Xác định chủ ngữ và vị ngữ trong câu.
- HS làm bài tập 2 (147) ? Tại sao đó là các câu đặc biệt ?
 a) Có tiếng nói léo xéo ở gian trên
 b) Một anh thanh niên hai mươi bảy tuổi
 c) Những ngọn điện trên quản trường .... thần tiên.
 Hoa trong công viên
 Những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong ... phố 
 Tiếng ra của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu
 Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó.
- Khái niệm về câu ghép ? Xác định các cụm C-V trong câu ở bài tập 1 và 2 SGK (147)
 a) Anh gửi vào tác phẩm .... nhắn nhủ, anh muốn ... quanh
 b) Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng
 c) Ông lão .....mà ông hả hê cả lòng.
 d) Còn nhà hoạ sĩ ... bặt, vì cảnh .... đẹp một cách kỳ lạ.
 e) Để người con gái .... bàn, anh lấy .... trả cho cô gái
- Hướng dẫn HS làm bài tập 3 SGK (147) ? Xác định mối quan hệ giữa các vế câu ?
 a) Anh mong ... con bé, nhưng con bé ... chịu gọi
 b) Ông xách cái làn, cô ôm bó hoa to
 c) Giá mà anh ấy còn, anh ấy .... việc nữa 
- Tạo các kiểu câu ghép có mối quan hệ giữa các vế câu khác nhau ?
 + Vì quả bom tung lên và nổ trên không nên hầm của Nho bị sập 
 + Nếu quả bom tung lên và nổ trên không thì hầm của Nho bị sập
 + Quả bom nổ khá gần, nhưng hầm của Nho không bị sập
 + Hầm của Nho không bị sập, tuy quả bom nổ khá gần
* Hoạt động 4:
- Tìm câu rút gọn trong đoạn trích ?
 + quen rồi
 + ngày nào ít 3 lần
- Tìm bộ phận được tách ra từ câu trước ?
 a) Và làm việc có khi suốt đêm.
 b) Thường xuyên
 c) Một dấu hiệu chẳng lành
- Biến đổi câu thành câu bị động ?
 + Đồ gốm được người thợ ....
 + Một cây cầu ... được tỉnh ta ...
 + Những ngôi ... ấy được người ta ...
* Hoạt động 5:
- HS làm bài tập 1 SGK 150 ?
 + Ba con ... không nhận – Câu nghi vấn (hỏi)
 + Sao con ... phải – Câu nghi vấn (hỏi)
- Bài tập 2 (150).
 + ở nhà trông em nhá - cầu khiến (ra lệnh)
 + Đừng có ... đấy - cầu khiến (ra lệnh)
 + Thì má cứ kêu đi - cầu khiến (yêu cầu)
 + Vô ăn cơm – cầu khiến (mời)
- Nhận xét bài tập 3 (151).
 + Câu “Sao mày cứng đầu quá vậy hả” có hình thức là câu nghi vấn nhưng dùng bộc lộ cảm xúc căn cứ vào lời kể “giận quá ... hét lên”.
C- Thành phần câu
I- Thành phần chính và thành phần phụ
- Thành phần chính : Chủ ngữ và vị ngữ
- Thành phần phụ : Trạng ngữ, khởi ngữ
- Bài tập 2 (145)
a) 
b)
c) 
II- Thành phần biệt lập 
- Thành phần tình thái
- Thành phần cảm thán
- Thành phần gọi đáp
- Thành phần phụ chú.
- Bài tập 2 (145)
-> Tình thái
-> Tình thái
-> Phụ chú
-> Gọi đáp
-> Tình thái
-> Gọi đáp
III- Các kiểu câu
1- Câu đơn
Câu có 1 cụm C-V
- Bài tập 2 (147)
a) 
b)
c)
=> câu đặc biệt
2- Câu ghép
- Câu có từ 2 cụm C-V trở lên.
- Kiểu quan hệ giữa các vế
-> Bổ sung
-> Nguyên nhân
-> Bổ sung
-> Nguyên nhân
-> Mục đích
- Bài tập 3 (147)
-> Tương phản
-> Bổ sung
-> Điều kiện giả thiết
- Bài tập 4 (147)
-> Nguyên nhân
-> Điều kiện
-> Tương phản
-> Nhượng bộ 
IV- Biến đổi câu
- Câu rút gọn
-> Khôi phục được thành phần bị rút gọn
-> Nhấn mạnh nội dung của bộ phận tách ra.
-> Từ câu chủ động biến đổi thành câu bị động.
IV- Các kiểu câu ứng với mục đích giao tiếp khác nhau
- Câu nghi vấn
- Câu cầu khiến
	3- Củng cố : 	Đã làm trong các phần ôn tập
 4- Dặn dò : Hoàn chỉnh các bài tập đã làm vào vở. Soạn Con chó Bấc