Giáo án lớp 9 môn Sinh học - THCS Mường Cang – Than UYên – Lai Châu - Tuần : 13 - Tiết : 26 - Bài 25 : Thường biến

Tuần : 13 Tiết : 26
 BÀI 25 : THƯỜNG BIẾN 
I/ MỤC TIÊU
 1/ Kiến Thức : học xong bài này Hs phải
Trình bày được khái niệm thường biến, sự khác nhau của thường biến với đột biến về 2 phương diện: khả năng di truyền và sự biểu hiện bằng kiểu hình.
Trình bày được khái niệm mức phản ứng và ý nghĩa của nó trong chăn nuôi và trồng trọt.
Trình bày được ảnh hưởng của môi trường đối với tính trạng số lượng và mức phản ứng của chúng để ứng dụng trong việc nâng cao năng suất vật nuôi và cây trồng
 2/ Kỹ năng: Rèn kỹ năng quan sát, nhận biết 
 3/ Thái độ: giáo dục Hs ứng dụng mức phản ứng vào sản suất
 II/ PHƯƠNG PHÁP và ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
 1/ Phương pháp: Trực quan, vấn đáp, hoạt động nhóm
 2/ Đồ dùng dạy học:
Tranh phóng to hình 25 SGK
Tranh phóng to về:
Biến đổi kích thước, hình dạng của thân, lá, rễ của cây rau dừa nước do ảnh hưởng của môi trường: khô, ẩm, và nước
Biến đổi kích thước củ và lá su hào thuộc cùng một giống do qui trình gieo trồng khác nhau
III/ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
 1/ Ổn định
 2/ Kiểm tra bài cũ
Thế nào là thể đa bội? Cho ví dụ.
Sự hình thành thể đa bội do nguyên phân và giảm phân không bình thường diễn ra như thế nào?
 3/ Bài mới:
 Mở bài: Biến dị có 2 dạng là đột biến và thường biến.Vậy thường biến là gì? Khác với đột biến như thế nào?
 Tiến trình tổ chức tiết học
 I/ HOẠT ĐỘNG 1: SỰ BIẾN ĐỔI KIỂU HÌNH DO TÁC ĐỘNG CỦA MÔI TRƯỜNG
 * Mục tiêu: Trình bày được khái niệm thường biến, sự khác nhau giữa thường biến và đột biến
 * Tiến hành
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Treo tranh hình 25, yêu cầu HS quan sát hình và tìm hiểu các ví dụ trong bài, mỗi hình cần nhấn mạnh ảnh hưởng của một nhân tố chủ đạo.
- Khi quan sát lá của 3 cây rau mác ở 3 môi trường khác nhau, Gv có thể đặt câu hỏi gợi ý:
? Kiểu gen của của chúng có giống nhau không? ( Giống nhau)
? Lá cây rau mác trong nước có hình gì? Tại sao? ( hình dài, mảnh do được nước nâng đỡ và tránh tác động của sóng)
? Lá cây sống trên mặt nước có phiến lớn hay nhỏ? Hình gì? Tại sao?( Bề mặt phiến là rộng giúp cho lá dễ nổi, tăng diện tích tiếp xúc với ánh sáng)
? Lá của cây mọc trong không khí có phiến hình gì? Tại sao?( Cũng có hình mũi mác nhưng nhỏ và ngắn do không được nước nâng đỡ và tránh tác động của gió)
- Khi quan sát thân của 3 cây rau mác, Gv cấn nhấn mạnh yếu tố độ ẩm, bằng các câu hỏi gợi ý
? Ba đoạn thân này có cùng kiểu gen không? tại sao? ( KG không thay đổi)
? Biến dị ở 3 đoạn thân do nguyên nhân nào? ( do điều kiện môi trường, ở đây là độ ẩm)
- Trong ví dụ 2 ở su hào, GV cần nhấn mạnh yếu tố kĩ thuật và nêu câu hỏi gợi ý
? Các củ ở các luống được tưới nước, bón phân và phòng trừ bệnh đúng kĩ thuật thì đều to hơn so với ở luống không làm đúng kĩ thuật, điều đó nói lên điều gì?( tính đồng loạt theo một hướng, ứng với điều kiện môi trường)
- Từ các ví dụ trên, cần chỉ cho HS thấy sự biểu hiện ra kiểu hình của một kiểu gen phụ thuộc vào cả kiểu gen và môi trường. trong các yếu tố đó kiểu gen coi như không đổi
- Sau khi tìm hiểu các ví dụ, Gv nêu câu hỏi tổng quát
? Thường biến là gì?
- GV nhận xét, hoàn chỉnh và chốt ý
- Hs quan sát tranh, tìm hiểu ví dụ và lần lượt trả lời câu hỏi
- Hs khác nhận xét, bổ sung
- Hs trả lời, Hs khác nhận xét, bổ sung
 * Tiểu kết: 
- Thường biến là những biến đổi kiểu hình phát sinh trong đời sống cá thể dưới ảnh hưởng trực tiếp của môi trường
- Những điểm khác nhau cơ bản giữa thường biến và đột biến
Thường biến
Đột biến
- Là những biến đổi kiểu hình phát sinh trong đời sống cá thể
- Không di truyền
- Phát sinh đồng loạt theo một hướng xác định, ứng với điều kiện môi trường
- Thường có lợi cho bản thân sinh vật
- Là những biến đổi trong cơ sở vật chất di truyền ( NST, ADN)
- Di truyền được
- Xuất hiện ngẫu nhiên, có tính cá thể
- Thường có hại 
 II/ HOẠT ĐỘNG II: MỐI QUA HỆ GIỮA KIỂU GEN, MÔI TRƯỜNG VÀ KIỂU HÌNH
 * Mục tiêu: Trình bày được ảnh hưởng của môi trường đối với tính trạng số lượng và kiểu gen đối với tính trạng chất lượng
 * Tiến hành:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Gv nêu câu hỏi
? Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường và kiểu hình? Hãy viết sơ đồ minh hoạ cho mối quan hệ đó?
- Gv nhận xét, hoàn chỉnh và chốt ý
 + Kiểu gen Môi Trường Kiểu hình
- Từ các ví dụ màu sắc hạt gạo nếp cẩm và màu đen của lợn Ỉ nam Định, Gv có thể hỏi
? Điều kiện môi trường có vai trò gì trong sự biểu hiện của tính trạng màu sắc hạt gạo nếp cẩm và màu lông của lợn Ỉ Nam Định?
? Tính dễ biến dị của các tính trạng số lượng có liên quan trực tiếp đến năng suất vật nuôi và cây trồng có ý nghĩa gì?
- Hs dựa vào các ví dụ, phát biểu
- HS khác nhận xét, bổ sung
 * Tiểu kết: 
- Kiểu hình là kết quả của sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường
- Các tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào kiển gen, còn các tính trạng số lượng thường chịu ảnh hưởng của môi trường
 II/ HOẠT ĐỘNG III: MỨC PHẢN ỨNG
 * Mục tiêu: Trình bày được khái niệm mức phản ứng và ý nghĩa của nó trong chăn nuôi và trồng trọt
 * Tiến hành:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Yêu cầu Hs nghiên cứu thông tin SGK, trả lời
? Sự khác nhau giữa năng suất bình quân và năng suất tối đa của giống lúa DR2 do nguyên nhân nào?
? Tại sao trong điều kiện gieo trồng tốt nhất, giống lúa DR2 chỉ cho năng suất gần 8 tấn/ha/vụ ( vì giới hạn năng suất của một giống do kiểu gen của giống đó qui định)
? Mức phản ứng là gì? Mức phản ứng của tính trạng năng suất có ý nghĩa gì trong chăn nuôi và trồng trọt?
- Gv nhận xét, hoàn chỉnh và chốt ý
- Hs đọc thông tin, phát biểu
- Hs khác nhận xét, bổ sung
 * Tiểu kết: 
- Mức phản ứng là giới hạn thường biến của một kiểu gen trước môi trường khác nhau
Ví dụ: ở giống lúa DR2, mặt dù được chăm sóc trong điều kiện gieo trồng tốt nhất chỉ cho năng suất tối đa gần 8 tấn/ha/vụ
- Mức phản ứng do kiểu gen qui định
IV/ CỦNG CỐ:
Thường biến là gì? Phân biệt thường biến với đột biến?
Mức phản ứng là gì? Cho ví dụ. Người ta đã vận dụng mức phản ứng để tăng năng suất cây trồng và vật nuôi như thế nào?
V/ DẶN DÒ:
Học bài, trả lời các câu hỏi SGK/73
Chuẩn bị tiết sau thực hành, kẻ bảng 26 vào vở bài tập