Giáo án môn Vật lý 9 - Bài 44: Thấu kính phân kì

Bài 44: THẤU KÍNH PHÂN KÌ
I. Mục tiêu:
1. nhận dạng được thấu kính phân kì.
2.Vẽ được đường truyền của hai tia sáng đặc biệt (tia tới quang tâm và tia tới song song với trục chính )qua thấu kính phân kì.
3. Vận dụng được các kiến thứ đã học để giải thích một vài hiện tượng thường gặp trong thực tế.
II. Chuẩn bị :
 + Đối với mỗi nhóm học sinh:
 - 1 thấu kính phân kì tiêu cự kuhoảng 12 cm; 1 giá quang học.
 - 1 nguồn sáng phát ra ba tia sáng song song; 1 màn hứng để quan sát đương truyền của tia sáng.
III. Gợi ý tổ chức hoạt động của học sinh.
1. Ổn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
TRỢ GIÚP CỦA GV
NỘI DUNG
Hoạt động 1: Ôn tập những kiến thức có liên quan đến bài mới.
- HS trả lời câu hỏi của GV nếu GV yêu cầu.
* Yêu cầu một vài HS trả lời câu hỏi sau: Nêu đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ. Có những cách nào để nhận biết thấu kính hội tụ ?
Hoạt động 2. Tìm hiểu đặc điểm của thấu kính phân kỳ.
- Từng HS thực hiện câu C1, C2.
- Các nhóm HS bố trí TN như hình 44.1 SGK.
- HS quang sát TN và thảo luận nhóm để trả lời C3.
* Yêu cầu HS trả lời câu C1. thông báo về thấu kính phân kỳ.
* Yêu cầu một vài HS nêu nhận xét về hình dạng của thấu kính phân kỳ và so sánh với thấu kính hội tụ.
* Hướng dẫn HS tiến hành TN như hình 44.1 SGK để trả lời câu C3.
- Theo dõi, hướng dẫn các nhóm HS làm TN yếu.
- Thông báo hình dạng mặt cắt và thấu kính phân kỳ.
I. Đặc điểm của thấu kính phân kỳ.
1. Quan sát và tìm cách nhận biết:
2. Thí nghiệm.
Hoạt động 3. Tìm hiểu trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính phân kỳ.
a)Tìm hiểu khaí niệm trục chính.
-Các nhóm thực hiện lại TN.
-Từng HS quan sát, thảo luận nhóm để trả lời C4. 
-Từng HS đọc phần thông báo về trục chính trong SGKvà trả lời câu hỏi của GV .
b)Tìm hiểu khái niệm quang tâm.
Từng HS đọc phần thông báo về khái niệm quang tâm trong SGK và trả lời câu hỏi của GV .
c) Tìm hiểu khái niệm tiêu điểm.
-Các nhóm tiến hành TN như hình 44.1 SGK.
Từng HS quan sát TN, đưa ra ý kiến của mình rồi thảo luận chung.
-Trả lời C5 nếu GV yêu cầu.
-từng HS làm C6 vào vở.
-từng HSb đọc phần thông báo trong SGK và trả lời câu hỏi của GV.
d)Tìm hiểu khái niệm tiêu cự.
HS tự đọc phaqàn thông báo khái niệm tiêu cự và trả lời câu hỏi của GV.
* Yêu cầu HS tiến hành lại TN như hình 44.1 SGK. 
- Theo dõi hướng dẫn HS yếu làm lại TN, quan sát lại hiện tượng để có thể trả lời được câu C4.
- Gợi ý: Dự đoán xem tia nào đi thẳng. Tìm cách kiểm tra dự đoán.
* Yêu cầu đại diện nhóm trả lời câu C4. 
? Trục chính của thấu kính có đặc điểm gì?
+ GV nhắc lại khái niệm trục chính.
? HS tự đọc phần thông báo và trả lời câu hỏi sau: Quang tâm của một thấu kính có đặc điểm gì?
+ Đối với HS khá giỏi, có thể cho HS tiến hành TN: Chiếu một tia sáng bất kỳ quá quang tâm sẽ có tia sáng đi thẳng, không đổi hướng.
* Yêu cầu HS làm lại TN như hình 44.1 SGK.
-Theo dõi, hướng dẫn các nhóm HS tiến hành TN.
- Gợi ý: Dùng bút đánh dấu đường truyền của tia sáng ở trên màn hứng, dùng thước thẳng đặt vào đường truyền đã đánh dấu để vẽ tiếp đường kéo dài.
? Yêu cầu đại diện một vài nhòm trả lời câu C5.
? Lên bảng làm C6 và trình bày ý kiến của mình trước lớp.
+ Hãy tự đọc thông báo khái niệm tiêu điểm và trả lời câu hỏi sau:
 ? Tiêu điểm của thấu kính phân kỳ được xác định như thế nào? Nó có đặc điểm gì khác với tiêu điểm của thấu kính hội tụ? 
- GV chính xác hóa các câu hỏi của HS. 
* Yêu cầu HS trả lời câu hoỉ sau:
 ? Tiêu cự của thấu kính là gì? 
II. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm tiêu cự của thấu kính phân kỳ:
1. Trục chính:
- Trục chính là đường thẳng trùng với tía tới vuông góc với mặt thấu kính cho tia ló truyền thẳng không đổi hướng.
2. Quang tâm:
- Trục chính của thấu kính phân kỳ đi qua một điểm O trong thấu kính mà mọi tia sáng tới điểm này đều truyền thẳng không đổi hướng. Điểm O gọi là quang tâm của thấu kính.
3. Tiêu điểm:
- Chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kỳ cho tia ló kéo dài cắt nhau tại điêmt F nằm trên trục chính. Điểm đó gọi là tiêu điểm của thấu kính phân kỳ. Mỗi thấu kính phân kỳ có hai tiêu điểm F và F ‘ nằm về hai phía của thấu kính cách đều quang tâm O.
4. Tiêu cự:
- Khoảng cách từ quang tâm tới mỗi tiêu điểm
 OF = OF ‘ = f’ gọi là tiêu cự của thấu kính.
Hoạt động 4. Củng cố và vận dụng.
- Từng HS trả lời câu C7, C8, C9.
* Yêu cầu HS trả lời câu C7, C8,
C9.
-Theo dõi và kiểm tra HS thực hiện C7.
-Thảo luận với cả lớp để trả lời C8.
-Đề nghị một vài HS phát biểu, trả lời C9.
III. Vận dụng:
* DẶN DÒ:
+ Xem lại nội dung bài, học thuộc ghi nhớ cuối bài ; làm bài tập trong SBT.
+ Chuẩn bị bài 45. “ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KỲ”.
* RÚT KINH NGHIỆM QUA TIẾT DẠY: