Giáo án Ngữ văn lớp 9 - Tuần 20 - Tiết 91 đến tiết 95

Tiết 91-92
BÀN VỀ ĐỌC SÁCH
( Trích )
 Chu Quang Tiềm
I . Mục tiêu cần đạt:
 - kiến thức: Hiểu được sự cần thiết về đọc sách và phương pháp đọc sách qua bài nghị luận sâu sắc , giàu tính thuyết phục 
 - kĩ năng: Tìm và phân tích luận điểm , luận chứng trong văn nghị luận
 - thái độ: HS yêu thích đọc sách và biết lựa chọn sách để đọc , cách để đọc
II . Chuẩn bị:
giáo viên:
 + Tư liệu : Giáo án , SGK , bảng phụ ghi câu hỏi trắc nghiệm
 + Phương pháp : Thảo luận , vấn đáp , diễn giảng
 - học sinh : Vở chuẩn bị , vở ghi , SGK
III . Lên lớp: 
1. Ổn định ( 1’ )
 2. Kiểm tra ( 2’ )
 Không tiến hành
3.Bài mới ( 84’ )
 Trò chuyện với học sinh bằng những câu hỏi (1’)
Em có thường đọc sách không ?
Loại sách nào ?
Em đọc như thế nào ?
Hôm nay , chúng ta cùng tìm hiểu qua cách bàn về đọc sách của nhà mĩ học , nhà lí luận văn học trung Quốc : GS - TS Chu Quang Tiềm
Phương pháp
Nội dung
Hoạt động 1 ( 20’ ) Đọc , vấn đáp
Dựa vào SGK hãy nêu đôi nét về tác giả .
Hướng dẫn cách đọc : đọc rõ ràng , mạch lạc ,giọng tâm tình nhẹ nhàng như lời trò chuyện ( GV cùng 2 HS đọc )
Cho HS tìm hiểu các từ cần chú giải
Văn bản thuộc kiểu loại nào ? ( Nghị luận : Giải thích một vấn đề xã hội ) Dưa vào yếu tố nào để xác định kiểu loại ? (Dựa vào ệ thống luận điểm , cách lập luận và tên văn bản )
Tìm bố cục đoạn trích ( Vì là đoạn trích nên không đủ 3 phần . Xác định bố cục ở đây thực chất là tìm hệ thống luận điểm )
Hoạt động 2 ( 58 ’) Thảo luận , vấn đáp , diễn giảng
Tác giả đã lí giải tầm quan trọng và sự cần thiết của việc đọc sách đối với mỗi người như thế nào ?
Mối quan hệ giữa học vấn và đọc sách ra sao ? 
Theo tác giả , học vấn là gì ?
Tích lũy bằng cách nào ? ở đâu ?
Tác giả khẳng định giá trị của sách như thế nào ?
Đọc sách có ý nghĩa ra sao ?
Thảo luận ( 4’)
Trong thời đại hiện nay , để trau dồi học vấn , ngoài con đường đọc sách ra còn có những con đường nào khác ( tìm ví dụ ) . So sánh con đường đó với con đường đọc sách ( Đại diện nhóm trình bày )
HẾT TIẾT 1
Đọc sách là con đường quan trọng của học vấn nhưng đọc sách có phải rất dễ không ?
Hãy kể ra những khó khăn và nguy hại của việc đọc sách được tác giả đề cập đến ?
Tác giả dùng nghệ thuật gì để nói lên tác hại của khó khăn này ? ( so sánh giống như đánh trận  )
Tác giả dùng nghệ thuật gì để nói lên việc chiếm lĩnh học vấn ? ( so sánh giống như đánh trận  )
Từ những vấn đề vừa nêu , tác giả đã chỉ ra phương pháp chọn và đọc sách như thế nào là đúng đắn , có hiệu quả ?
Tác giả khuyên chúng ta nên chọn sách như thế nào ?
Bản thân em hiện nay cần chọn sách nào ? có phải sách em cần là mọi người đều cần không ? Có khi nào sách này có giá trị với người này nhưng không quan trọng với người kia không ? Dẫn chứng .
Theo tác giả chọn sách nên hướng vào mấy loại ?
Đọc sách như thế nào là đúng đắn ? Bản thân em thường đọc sách như thế nào ?
Liên hệ giáo dục : Nêu tác hại của lối đọc hời hợt , đọc không chọn lọc , đọc các loại sách phi văn hóa 
Hoạt động 3 ( 5 ’) Vấn đáp
 Em hiểu được những vấn đề gì qua đoạn trích “ Bàn về đọc sách ” của Chu Quang Tiềm đã trình bày
I . Đọc – Hiểu khái quát
Tác giả ( SGK )
Hệ thống luận điểm :
Học vấn không chỉ là phát hiện thế giới mới : Sự cần thiết và ý nghĩa của việc đọc sách
Lịch sử càng tến lêntiêu hao lực lượng : Những khó khăn nguy hại hay gặp của việc đọc sách trong tình hình hiện nay
Còn lại : Phương pháp chọn sách và đọc sách
II. Đọc – Hiểu chi tiết
1. Luận điểm 1 : sự cần thiết và ý nghĩa của việc đọc sách
Đọc sách là con đường quan trọng của học vấn ( không phải là con đường duy nhất )
Học vấn là thành quả tích lũy lâu dài của nhân loại
Tích lũy bằng sách và ở sách
Sách là kho tàng quý báu lưu giữ tinh thần nhân loại , ghi dấu sự tiến hóa của nhân loại
Đọc sách là trả nợ quá khứ , ôn lại kinh nghiệm loài người , hưởng thụ kiến thức , lời dạy tâm huyết của quá khứ
Đọc sách là chuẩn bị hành trang trên con đường học vấn
2. Luận điểm 2 : Những khó khăn nguy hại cả việc đọc sách trong tình hình hiện nay:
Sách nhiều khiến cho người đọc không chuyên sâu
Vô bổ , lãng phí thời gian ,công sức có khi còn mang hại
Sách nhiều nên dễ lạc hướng
Tự hại bản thân , lãng phí thời gian , sức lực , tiền bạc
3. Luận điểm 3 : Phương pháp chọn sách và đọc sách
a. Chọn sách
Chọn cho tinh , không cốt lấy nhiều ( nhiều ít không quan trọng chỉ cần chọn sách có giá trị và cần thiết đối với bản thân )
Chọn sách nên hướng vào 2 loại :
+Loại phổ thông
+Loại chuyên sâu
 b. Đọc sách :
Đọc kĩ , đọc nhiều lần
Đọc phải ngẫm nghĩ, trầm ngâm, tích lũy
III. Tổng kết
 ( Ghi nhớ SGK )
4.Củng cố ( 3’ ) GV treo bảng phụ ghi câu hỏi trắc nghiệm
Chọn câu trả lời đúng nhất :
1. Muốn có học vấn thì
Đọc sách là con đường duy nhất
Đọc sách là một cách quan trọng trong nhiều cách
Không nhất thiết phải đọc sách
Vừa đọc sách vừa học bạn bè
 2. Nếu chúng ta bỏ hết sách vở ghi lại những thành tựu của con người về văn hóa , khoa học  thì cuộc sống con người :
Chẳng ảnh hưởng gì 
Cũng ảnh hưởng nhưng không đáng kể
Sẽ lùi về quá khứ mấy trăm năm , thậm chí hàng nghìn năm
Sẽ trở nên đói rách , thiếu thốn về vật chất
5.Dặn dò ( 1’ )
Chuẩn bị tiết 93 : Khởi ngữ
Học và nắm vững kiến thức vừa học
Viết một đoạn văn ngắn , trình bày điều mà em thấm thía nhất khi học bài bàn luận về đọc sách
Nhận xét tiết học
Tiết 93
KHỞI NGỮ
I . Mục tiêu cần đạt:
 - kiến thức: Học sinh nắm được khái niệm khởi ngữ 
 - kĩ năng: Nhận diện khởi ngữ và vận dụng khởi ngữ trong nói , viết
 - thái độ: Sử dụng khởi ngữ thích hợp trong giao tiếp
II . Chuẩn bị:
 - giáo viên:
 + Tư liệu : SGK , giáo án , bảng phụ
 + Phương pháp : Thực hành , vấn đáp
 - học sinh : SGK , vở chuẩn bị , vở ghi , bảng nhóm
III . Lên lớp: 
1. Ổn định ( 1’ )
 2. Kiểm tra ( 1’ )
 Kiểm tra vở chuẩn bị của học sinh
3.Bài mới ( 40’ )
 Trong giao tiếp , khi sử dụng câu , ngoài 2 thành phần chính là C-V ra , ta còn có thể dùng thêm thành phần phụ khác đó là khởi ngữ . Khởi ngữ là gì ? ta sẽ tìm ở tiết học hôm nay (1’)
Phương pháp
Nội dung
Hoạt động 1 ( 18’ ) 
Thực hành + vấn đáp giải bài tập
GV treo bảng phụ bài tập 1
Yêu cầu HS xác định vị trí của các từ in đậm ? ( đứng trước chủ ngữ )
Nó có quan hệ gì với vị ngữ không ? ( không quan hệ trực tiếp )
Nếu bỏ nó thì có được không ? có ảnh hưởng gì về cấu trúc câu không ? ( bỏ các từ in đậm thì vẫn không ảnh hưởng gì đến cấu trúc câu )
Vậy các từ in đậm ấy có tác dụng gì trong câu ? (nêu lên đề tài được nói đến trong câu )
Trước các từ in đậm thường có ( hoặc dễ dàng thêm vào ) các loại từ nào ? 
Các từ ngữ in đậm trong các câu ở ví dụ trên , ta gọi đó là khởi ngữ . Vậy khởi ngữ là gì ? Trước khởi ngữ tường có thêm các loại từ nào ?
Sau khi HS trả lời → lớp nhận xét → GV nhận xét → HS khác đọc ghi nhớ 
Hoạt động 2 ( 21 ’) 
Thực hành giải bài tập (cá nhân và nhóm )
GV treo bảng phụ bài tập 1 với các câu a , b, c, d, e 
Cho HS suy nghĩ và xung phong lên bảng
Chia 4 nhóm thực hành bài tập 2 , ghi bảng nhóm ( 3’)
I Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu
1.Phân biệt các từ ngữ in đậm với chủ ngữ trong câu về vị trí và quan hệ với vị ngữ
a.Nghe gọi còn anh , anh / không ghìm nổi xúc động .
b.Giàu , tôi cũng giàu rồi .
c. Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ , chúng ta / có thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp
2. Thêm quan hệ từ trước từ in đậm
a. Còn ( đối với ) anh 
b.(Về ) giàu 
c. ( Về ) các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ ,
Ghi nhớ (SGK )
II. Luyện tập
1. Tìm khởi ngữ trong đoạn trích
a. Điều này 
b. Đối với chúng mình 
c. Một mình 
d. Làm khí tượng
e. Đối với cháu 
2. Chuyển phần in đậm trong câu cho sẵn làm khởi ngữ
a. Anh ấy làm bài cẩn thận lắm → Làm bài thì anh ấy cẩn thẩn lắm.
b.Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được→ Hiểu thì tôi hiểu rồi nhưng giải thì tôi chưa giải được
4.Củng cố ( 1’ )
Gọi 1-2 HS đọc lại ghi nhớ
5.Dặn dò ( 2’ )
Chép và học thuộc ghi nhớ
Xem lại các bài tập đã thực hiện để nắm vững thêm kiến thức
Chuẩn bị tiết 94 : Phép phân tích và tổng hợp ( Đọc kĩ văn bản Trang phục và trả lời các câu hỏi bên dưới ; đọc lại văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm )
Nhận xét tiết học
 .
Tiết 94
PHÉP PHÂN TÍCH VÀ TỔNG HỢP
I . Mục tiêu cần đạt:
 - kiến thức: HS nắm được phép phân tích và tổng hợp
 - kĩ năng: Rèn kĩ năng phân tích và tổng hợp trong khi nói và viết
 - thái độ: Sử dụng phép phân tích , tổng hợp một cách phù hợp và chính xác
II . Chuẩn bị:
 - giáo viên:
 + Tư liệu : Giáo án , SGK
 + Phương pháp : Vấn đáp , thực hành nhóm
 - học sinh : vở chuẩn bị , vở ghi , SGK
III . Lên lớp: 
1. Ổn định ( 1’ )
 2. Kiểm tra ( 1’ )
 Kiểm tra vở chuẩn bị
3.Bài mới ( 40’ )
Để làm rõ ý nghĩa của một sự vật , hiện tượng nào đó , người ta thường dùng phép phân tích và tổng hợp . Các phép đó như thế nào ? ta cùng tìm hiểu trong tiết học hôm nay
Phương pháp
Nội dung
Hoạt động 1 ( 20’ ) 
Vấn đáp để khai thác văn bản→ hình thành khái niệm về phép lập luận phân tích và tổng hợp
Gọi HS đọc văn bản
Đoạn mở đầu , bài viết nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề gì ?
Hai luận điểm chính trong văn bản là 2 luận điểm nào ?
Tác giả dùng phép lập luận nào để rút ra 2 luận điểm đó ?
 ( cho HS tìm và chứng minh văn bản dùng phép lập luận phân tích :
Cô gái 
Anh thanh niên
Đi đám cưới
Đi đám tang )
→ Liên hệ giáo dục cách ăn mặc phù hợp lứa tuổi học sinh
Vậy em hiểu thế nào là phép lập luận phân tích ? ( GV gợi ý cho HS trả lời , sau đó gọi HS đọcghi nhớ chấm 2 )
Sau khi đã nêu một số biểu hiện của “ quy tắc ngầm ” về trang phục , bài viết đã dùng phép lập luận gì để chốt lại vấn đề ? phép lập luận này thường đặt ở vị trí nào trong bài ?
Thế nào là phép lập luận tổng hợp ?
 ( GV gợi ý cho HS trả lời , sau đó gọi HS đọc ghi nhớ chấm 3 )
 Gọi 1 HS khác đọc lại mục ghi nhớ
Hoạt động 2 ( 20 ’) 
Thực hành luyện tập theo nhóm
Tìm hiểu kĩ năng phân tích trong văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm
Chia lớp thành 4 nhóm ,mỗi nhóm giải quyết một mục ứng với từng tên nhóm (riêng nhóm 4 thảo luận sau khi 3 nhóm kia đã trình bày xong )
Tác giả phân tích như thế nào để làm sáng tỏ luận điểm : “ Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách , nhưng đọc sách vẫn là con đường quan trọng của học vấn ”
Tác giả đã phân tích những lí do phải chọn sách để đọc như thế nào ?
Tác giả đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như thế nào ?
Qua đó , em hiểu phân tích có vai trò như thế nào trong lập luận ?
I Tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợp
a.Tác giả rút ra nhận xét về vấn đề “ ăn mặc chỉnh tề ”
Hai luận điểm chính :
Phù hợp hoàn cảnh ( tuân thủ “ quy tắc ngầm ” mang tính xã hội )
Phù hợp với đạo đức ( giản dị , hài hòa với môi trường xung quanh )
Để xác lập 2 luận điểm trên tác giả đã sử dụng phép lập luận phân tích
b. Để chốt lại vấn đề , tác giả dùng phép lập luận tổng hợp bằng một kết luận ở cuối văn bản “ Thế mới biết trang phục đẹp ”
Ghi nhớ (SGK )
II. Luyện tập
1. Phân tích luận đểm
 “ Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách , nhưng đọc sách vẫn là con đường quan trọng của học vấn ” :
Học vấn là thành quả tích lũy của nhân loại được lưu giữ và truyền lại cho đời sau
Các thành quả đó do sách vở ghi chép và lưu truyền lại
Sách là kho tàng quý
→ Đọc sách là hưởng thụ kiến thức, là chuẩn bị hành trang trên con đường học vấn
2.Phân tích lí do để chọn sách :
Sách nhiều , chất lượng sách khác nhau nên phải chọn sách tốt
Sách có nhiều loại nên cần chọn sách đúng theo yêu cầu
3.Phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách:
Đọc qua loa thì lãng phí thời gian và sức lực
Đọc kĩ thì sẽ tập thành nếp suy nghĩ sâu xa , trầm ngâm tích lũy
Có 2 loại sách cần đọc : Kiến thức phổ thông và kiến thức chuyên ngành
4.Vai trò của phân tích trong lập luận
 Làm sáng tỏ luận điểm và thuyết phục người đọc người nghe ( là một thao tác bắt buộc trong văn nghị luận )
4.Củng cố ( 2’ )
Gọi 3 HS lần lượt đọc ghi nhớ chấm 1,2,3 ( SGK ) 
5.Dặn dò ( 1’ )
Về học và nắm vững ghi nhớ
Chuẩn bị tiết 95 : Luyện tập phân tích và tổng hợp
 Các nhóm chuẩn bị : Nhóm 1 – bài tập 1a
 Nhóm 2 – bài tập 1b
Nhóm 3 – bài tập 2
Nhóm 4 – bài tập 3
Nhận xét tiết học
Tiết 95
LUYỆN TẬP PHÂN TÍCH VÀ TỔNG HỢP
I . Mục tiêu cần đạt:
 - kiến thức: Củng cố lí thuyết về phân tích và tổng hợp 
 - kĩ năng: Rèn kĩ năng nhận diện văn bản phân tích và tổng hợp ; kĩ năng viết văn bản có sử dụng phép phân tích và tổng hợp
 - thái độ: Biết vận dụng phép phân tích và tổng hợp vào nghị luận chophu2 hợp và đạt hiệu quả
II . Chuẩn bị:
 - giáo viên:
 + Tư liệu : Giáo án , SGK
 + Phương pháp : Thực hành
 - học sinh : Vở chuẩn bị , SGK, vở ghi
III . Lên lớp: 
1. Ổn định ( 1’ )
 2. Kiểm tra ( 4’ )
 Câu hỏi 1 : Thế nào là phép lập luận phân tích ?
 Câu hỏi 2 : Thế nào là phép lập luận tổng hợp ?
3.Bài mới ( 37’ )
Phương pháp
Nội dung
Hoạt động 1 ( 22’ ) 
 Thực hành nhận diện phép lập luận trong đoạn văn
Gọi đại diện nhóm 1đọc bài tập 1a 
Nhóm 1 trả lời các câu hỏi , các nhóm khác nhận xét , bổ sung ( GV gợi ý – kết luận – ghi bảng)
Tương tự nhóm 1 , nhóm 2 thực hiện bài tập 1b ( GV gợi ý – kết luận – ghi bảng )
Hoạt động 2 ( 10 ’) 
Thực hành phân tích một vấn đề
Nhóm 3 đọc bài tập 2 và trình bày bản chất và tác hại của lối học đối phó
Các nhóm khác nhận xét , bổ sung ( GV gợi ý – kết luận – ghi bảng)
- Thế nào là học qua loa , đối phó ? học như vậy để làm gì ? 
- Học như thế có tác hại gì không ? 
Hoạt động 3 ( 5’) 
Thực hành phân tích văn bản
Nhóm 4 trình bày , các nhóm khác nhận xét – bổ sung ( GV kết luận )
I . Nhận diện phép lập luận trong văn bản 
 Câu1.a ) Nêu luận điểm “ Thơ hay là hay cả hồn lẫn xác , hay cả bài ” 
*Phân tích theo trình tự :
Cái hay thể hiện ở các điệu xanh : xanh ao, xanh bờ , xanh sóng 
Cái hay thể hiện ở những cử động : thuyền nhích , sóng gợn , lá đưa vèo 
Cái hay thể hiện ở các vần thơ : tử vận hiểm hóc ,kết hợp với từ , với nghĩa chữ 
 Câu 1.b) Luận điểm “ Mấu chốt thành đạt là ở đâu”
*Phân tích nguyên nhân :
Khách quan (điều kiện cần ) : gặp thời , hoàn cảnh , điều kiện học tập thuận lợi , tài năng trời phú
Chủ quan ( điều kiện đủ ) : tinh thần kiên trì phấn đấu , học tập không mệt mỏi và không ngừng trau dồi phẩm chất tốt đẹp về đạo đức 
II. Phân tích một vấn đề
 Câu 2 : Phân tích bản chất của lối học đối phó để nêu tác hại
*Bản chất :
Cũng đến lớp , cũng đọc sách , cũng có điểm thi , cũng có bằng cấp ( có hình thức học tập )
Kiến thức rỗng , không biết gì ( không có thực chất )
*Tác hại :
Với xã hội : gánh nặng lâu dài về kinh tế , tư tưởng , đạo đức ,lối sống 
Với bản thân : không có hứng thú trong học tập → hiệu quả học tập ngày càng kém → ra đời không có việc làm hoặc không được trọng dụng .
III. Phân tích một văn bản
 Câu 3 : Phân tích các lí do khiến mọi người phải đọc sách ( dựa vào văn bản Bàn về đọc sách – Chu Quang Tiềm )
Sách là kho tri thức được tích lũy từ hàng nghìn năm của nhân loại . Vì vậy , ai muốn hiểu biết đều phải đọc sách
Không đọc sách sẽ bị lạc hậu vì tri thức trong sách bao gồm những kiến thức khoa học và kinh nghiệm thực tiễn đã đúc kết lại
Càng đọc sách thì mới thấy kiến thức nhân loại mênh mông 
4.Củng cố ( 2’)
 Cho HS nhắc lại thế nào là phép lập luận phân tích ? Thế nào là phép lập luận tổng hợp ?
5.Dặn dò ( 1’ )
Về thực hiện bài tập số 4 còn lại : Viết đoạn văn tổng hợp những điều đã phân tích trong bài Bàn về đọc sách
Chuẩn bị tiết 96-97 : Tiếng nói của văn nghệ ( đọc kĩ văn bản và trả lời các câu hỏi ở SGK )